Yetki genişliği nedir, nerede uygulanır? Yetki genişliği ilkesi özellikleri
Güncelleme Tarihi:
Bir yerin ya da hizmetin başında bulunan kişinin merkeze bağlı olan kararları alma ve uygulama gücüne yetki genişliği denilmektedir. Yetki genişliği il idaresinden sorumlu olan valiye verilen bir yetkidir. Vali bu yetki sayesinde merkeze sormadan kararlar alabilmektedir. Yetki genişliği ilkesi merkeze ait olan görevlerin aksamadan yapılmasını sağlamaktadır. İşte, merak edilen tüm detaylar.
Yetki genişliği ilkesi sayesinde merkezden gelen emirler taşrada kolaylıkla uygulanabilmektedir. Sadece valilere verilen bir yetki olan bu ilke sayesinde kırtasiyecilik masrafları azalmakta ve merkeze bağlı olan işler aksamadan yerine getirilmektedir.
Devlet idaresinin, taşra teşkilatında görev alan valilerin merkeze sormadan ve merkezden herhangi bir emir beklemeden merkezi idare adına karar almasına yetki genişliği adı verilir. Yetki genişliği merkezi yönetimin sakıncalarını ortadan kaldırarak işlerin daha hızlı ve zamanında yapılmasına imkan sağlar.
Nerede Uygulanır?
Yetki genişliği sadece il genel idaresinin amiri olan valiler tarafından kullanılır. Bu yetkiyi başka kamu kuruluşunun ya da kamu görevlisinin kullanma hakkı bulunmamaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 126. maddesinde il idaresine yetki genişliği tanındığı belirtilmektedir. Türk Kamu Yönetimi bakımından bu ilke valiler tarafından merkez adına kullanılmaktadır. Bu nedenle valilerin tek başlarına karar alabilmesini sağlar.
Valiler kullanmış oldukları yetkiyi ilde devletin, hükümetin ve bütün bakanların adına yerine getirir. Vali tarafından kullanılan bu yetkinin giderleri merkezi idare bütçesinden karşılanmaktadır. Yetkinin yerine getirilmesi sonucu elde edilen gelirlerde merkezi idare bütçesine aktarılmaktadır. Yetki genişliği kapsamında kullanılan her türlü mal merkezi idarenin tasarrufu altındadır.
Yetki Genişliği İlkesi Özellikleri
Yetki genişliği, taşrada yerine getirilmesi gereken kamu hizmetlerinin zamanında yürütülmesini sağlamak amacıyla uygulamaya konulmuş bir ilkedir. Valiler tarafından yerine getirilen yetki genişliği ilkesi bir hiyerarşiye tabidir. Yetki genişliği merkezi idare içinde yer alan bir ilkedir.
Yetki genişliği ilkesi ile valiler kamu hizmetlerinin zamanında yapılması konusunda karalar almaktadır. Valilerin kullanmış oldukları bu hizmet milli ve merkezi bir kamu hizmeti olarak belirtilir. Yetki genişliği ilkesi sadece iller için geçerli olan bir uygulamadır.
Yetki genişliği ilkesine dayanan uygulamaların devletin diğer tüzel kişi işlemlerinden herhangi bir farkı yoktur. Bu yüzden yetki genişliğini kullanan makamın devletin ya da merkezin emirlerini yerine getirme zorunluluğu devam eder. Merkezi yönetim, yerel yönetimin görevlerini yerine getiremez. Ancak yetki genişliği ilkesi ile bu görevlerin yerine getirilmesi için talimat verebilirler.
Yetki genişliği ilkesini kullanan valinin taktir yetkisi bulunur. Bu ilke valiye hareket etme serbestliği sağlar. Bu ilke sayesinde vali kendi alanı içinde karşılaştığı olaylara somut çözümler geliştirebilir ve kararlar alabilir. Taktir yetkisinin kamu yararı ve eşitlik gibi ilkelere uygun olarak kullanılması gerekir. Taktir yetkisi kullanılarak yapılan işlemler yargı organları tarafından denetlenebilmektedir. İl dışında ilçe ve diğer idari bölgeler bu ilkeden faydalanamazlar.