Yerli uzay teleskobu projesi

FMV Işık Üniversitesinden yapılan açıklamaya göre, Doğu Anadolu Gözlemevi (DAG) Projesi ile 4 metre çaplı hem görsel hem de kırmızı ötesi bölgede gözlem yapabilme kabiliyetine sahip DAG teleskobu ve kubbesinin geliştirilmesi projesinde imzalar atıldı.      

Atatürk Üniversitesi'nden Doç. Dr. Cahit Yeşilyaprak ve FMV Işık Üniversitesi'nden Yrd. Doç. Dr. Onur Keskin'in yer aldığı proje sayesinde, HUBBLE Uzay Teleskobu'ndan yaklaşık 7 kat daha yüksek çözünürlüğe sahip yerli tasarım teleskobun 2019 yılının sonlarında hayata geçmesi öngörülüyor.     

Türkiye'de "ilk" kez tasarımı yüzde 100 yerli olan DAG teleskobunun üretimi yurt dışında başladı. Kalkınma Bakanlığı tarafından desteklenen, Erzurum Atatürk Üniversitesi koordinatörlüğünde ve sahipliğinde, FMV Işık Üniversitesi'nin de üreteceği Adaptif Optik Sistemi ile hayata geçirilecek DAG Teleskobu tamamlandığında, Avrupa'daki en yüksek çözünürlüklü astronomik gözlem cihazı olacak.     

Toplam maliyeti optik aygıtlarıyla birlikte yaklaşık 150 milyon lira tutacak teleskop, kubbe, bina ve optik aygıtlar sayesinde uzay, hem görsel hem de kırmızı ötesi bölgede gözlenebilecek. DAG teleskobu, 2019'dan itibaren Atatürk Üniversitesi bünyesinde Erzurum'daki 3170 metre  rakımlı Konaklı- Karakaya Tepesine yerleştirilerek gözlem yapacak.     

FMV Işık Üniversitesi, 4 metre sınıfı kırmızı ötesi gözlem yapacak DAG teleskobunun Adaptif Optik (AO) ve Derotator sistemlerini üretecek.     

FMV Işık Üniversitesi ve İsviçre'den HEIG-VD ortaklığında optik ve mekanik tasarımı Atatürk Üniversitesi için yüzde 100 milli imkanlarla tasarlanan DAG teleskobu, dünyada bir "ilki" de gerçekleştirerek daha tasarım aşamasında AOS sistemleri barındıracak şekilde tasarlandı.     

"Kendi boyutlarında en yüksek çözünürlüklü teleskop"     

Açıklamada görüşlerine yer verilen FMV Işık Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Şirin Tekinay, teleskop teknolojilerindeki gelişmeler, astronomik gözlemlerle alınan görüntülerdeki bulanıklık, sintilasyon ve ışın yoğunluğunun azalması sorunları gibi atmosferde oluşan türbülansa bağlı etkilerin giderilmesi için opto-mekanik akıllı yapıdaki Adaptif Optik (AO) sistemlerin üretildiğini belirtti.     

Böylece teleskop sistemlerinin uzayda kurulmasına gerek kalmadan yeryüzünde konuşlandırılacak teleskoplar ile yüksek çözünürlükte görüntü elde edilmesinin mümkün olacağını ifade eden Tekinay, şunları söyledi:     

"Teleskopların çapları büyüdükçe ışık toplama, yani daha uzakları görebilme yetisi de artıyor. Fakat büyüyen çap atmosferik türbülansın teleskop üzerindeki olumsuz etkisini de arttırıyor ve daha bulanık görüntü oluşturuyor. Üniversitemiz bünyesinde kurulan merkezlerimizden OPAM'da bu olumsuz etkileri ortadan kaldıracak sistemleri üretecek ve DAG teleskobunun kendi boyutları arasındaki en yüksek çözünürlüklü teleskobu olmasını sağlayacağız."

"Erzurum uzay gözlemi için uygun bir bölge"     

Atatürk Üniversitesi Astrofizik Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Doç. Dr. Cahit Yeşilyaprak ise 2019 sonunda hayata geçirilmesi öngörülen proje sayesinde ülke genelindeki yaklaşık 200 astronom ve astrofizikçinin, DAG teleskobu ile çalışma fırsatı bulacağını söyledi.     

Temel bilimler alanında yapılmış en büyük yatırım ve projelerden birisinin DAG ve teleskobu olacağını söyleyen Yeşilyaprak, "Projenin hayata geçmesi, Türkiye'nin bu alandaki teknolojik bağımsızlığı anlamına da geliyor. Teleskop için Erzurum'un seçilme nedeni ise atmosferik ve coğrafik özellikler. Erzurum, uzay gözlem çalışmaları için en uygun bölgelerden birisi. Gözlem için en önemli kriterlerden olan açık gün sayısı, Erzurum'da yaklaşık 250 gün civarında ve düşük nem oranı ile yüksek rakım da özellikle kırmızı ötesi bölgedeki gözlem için önemli faktörlerden. DAG teleskobu, optik özellikleri nedeniyle ışık toplama gücü açısından en küçük ayrıntıları bile ayırt edebilecek kapasiteye sahip olacak" ifadelerini kullandı.