Çocuklar okul ortamına nasıl hazırlanmalı?
Güncelleme Tarihi:
Okul; insan hayatında önemli bir yeri olan, içinde öğrenmenin gerçekleştiği, sorumluluğun öğrenildiği, kişilik ve karakterimizin temellerinin atıldığı, insanları bir kariyere, dolayısıyla hayata hazırlayan bir kurum. Aynı zamanda okul, kültürün oluşumu ve yeni nesillere aktarılması, sağlıklı bir toplumsal yapının kurulması, müreffeh ve mutlu bir toplumun oluşturulmasında etkisi olan bir yapı. Bu nedenle modern toplumlar kendilerine has, toplumsal ve kültürel dokularına uygun, ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde eğitim sistemlerini ve bu kapsamda okullarını kurdular.
Temel eğitim ve bu kapsamda ilkokullar zorunlu eğitimin ilk basamağı. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve Çocuk Hakları Sözleşmesine göre her bireyin öğrenim hakkı vardır ve temel eğitim zorunlu olmalı. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve Türk Milli Eğitim Temel Kanunu’na göre de Temel Eğitim, 6-14 yaş arasındaki kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunlu ve devlet okullarında parasız. Temel eğitimin zorunlu olması, bu eğitim kademesinin zorunlu ilk basamağı olan ilkokullara başlayacak olan çocuklarımız için belli bir hazırlık sürecini de gerekli kılar. Bu kapsamda okullarımızda yeni başlayan çocuklar için uyum haftası adı altında bir program uygulanır. Ancak okulun yanında ailelerin de çocukları okula hazırlamak için birtakım hazırlıklar yapması gerekir.
ENDİŞEYE KAPILMADAN ÇOCUĞU OKULA HAZIRLAYIN
Hepimizin de çok iyi bildiği ve hatırladığı gibi, ilkokula başlayış bireyin hayatında, yaşadığı sürece asla unutamayacağı yeni bir dönem, yeni bir heyecan ve yeni bir başlangıç. Okula başlamak hem çocuklar hem de aileler için oldukça özel, heyecanlı bunun yanında bazen kaygı verici bir dönem. Deneyimlerimiz bu dönemde bazı ailelerin, çocuklardan bile fazla kaygı duyduğunu gösterir. Ancak endişeye kapılmadan yapacağımız bazı hazırlıklarla hem çocuklarımızı hem de ailelerimizi bu döneme rahat bir şekilde hazırlayabiliriz.
Peki hayatımızda bu kadar önemli bir yeri olan okula başlarken neler yapmamız, çocuğu okul ortamına en etkili şekilde nasıl hazırlamamız gerekir? Bu durumda öncelikle okulun öğrencilerin sahip olması gereken temel yeterliklere ilişkin beklentilerinin neler olduğunun bilinmesinde fayda var. Bugüne kadar yapılan bilimsel araştırmalar ve eğitimcilerin mesleki tecrübeleri bizlere bu konuda yol gösterir. Öncelikle çocukların okula başlamadan önce sahip olması gereken bazı temel yeterlikler bulunur. Anne babalar olarak öncelikle bu noktalarda çocuklarımızın hazırbulunuşluklarını ve olgunlaşmalarını sağlamamız gerekir. Bunlar kısaca;
1- Öz bakım Becerileri: Çocuk okula başlamadan önce tuvalet alışkanlığı, elbiselerini ve ayakkabılarını giyebilme, elini yüzünü yıkayabilme, yemekte çatal bıçak kullanabilme, beslenme çantasını düzenli bir şekilde kullanabilme gibi becerileri kazanmalı.
2- Sosyal Beceriler: Okulun aynı zamanda sosyal bir ortam olduğunu unutmayarak çocuğa temel sosyal kurallar hakkında bilgi verilmeli. Yeni tanıştığı arkadaşlarıyla, öğretmenleriyle, nasıl selamlaşacak ve sohbet edecek, onları nasıl dinleyecek, okuldaki bahçe, koridor varsa yemekhane gibi ortak mekanlarda nasıl davranacaklarına dair beceriler oyun şeklinde okula başlamadan önce öğretilebilir.
3- Akademik- Eğitsel Beceriler: Pek çok veli, çocukların okula başlamadan önce okuma yazma bilmesi, matematik becerilerine sahip olması gerektiği gibi yanlış algılara sahiptir. Bu konuda velilerin endişe etmemesi gerekir. Çocuğun okula başlamadan okuma yazma bilmesine gerek yok. Çocuklarda zaten bu beceri ve yetenek var ve bunları harekete geçirmek okulun ve öğretmenin görevi. Ancak çocuk okula başlamadan önce örneğin belli bir noktaya kadar sayı saymayı öğrenebileceği, küçük kas ve el göz koordinasyonunu geliştirici (makas kullanmak, boncuk dizmek, oyun hamuru, legolar gibi) materyaller kullanarak yazmaya hazır hale getirecek aktiviteler yaptırılabilir.
Okula başlamadan önce çocukların sahip olması gereken hazırbulunuşlukların kazanılmasında ailenin ve okulöncesi eğitim kurumlarının rolü büyük. Türkiye’de okulöncesi eğitimde okullaşma oranları incelendiğinde 5 yaş grubunda son yıllarda önemli gelişmeler olduğu ve MEB istatistiklerine göre 2021-2022 eğitim öğretim yılında net yüzde 81,63 olan okullaşma oranlarının son dönemlerde yüzde 99’lar civarına yaklaştığı belirtiliyor. Bu da çocuklarımızın büyük bir kısmının okulöncesi eğitim kurumları aracılığıyla ilkokula daha rahat bir şekilde hazırlanabileceklerini gösterir. Ancak bunun yanında okulöncesi eğitimden mahrum kalan azımsanamayacak sayıda çocuğun olduğunu da unutmayarak buna göre tedbirlerin de alınması gerekir.
AİLELER NELER YAPMALI?
Bu bilgiler ışığında aileler çocuklarını okula ve okul ortamına hazırlarken neler yapabilirler? Bunlardan bazıları aşağıdaki gibi özetlenebilir.
1- Öncelikle çocuklarınızla okul hakkında olumlu bir dil ile konuşun. Okulun onun hayatına ne gibi yeni şeyler katacağı, okulda yeni arkadaşlar edineceği, okulun aynı zamanda eğlenceli bir yer olduğu, bol bol arkadaşları ve öğretmeni ile oyunlar oynayabileceğini çocuğun hoşuna gidecek örneklerle anlatın. Hatta kendi okula başlayış günlerinizi, o zamanki duyduğunuz heyecanı çocuklarınıza tatlı bir dille motive edici şekilde anlatabilirsiniz. Çünkü çocuğun okula başlamadan önce okul hakkında bir fikri olması, okulu tanıması önemlidir. Çocuk okul hakkında ne kadar çok bilgiye sahip olursa kaygıları da o derece azalır.
2- Mümkünse okul başlamadan önce çocuğun devam edeceği okula ziyarette bulunarak, çocuğun okulu, öğrenim göreceği sınıfı, öğretmenini görmesini ve tanımasını sağlayın. Bu ziyaretler çocuğun okula karşı olumlu tutum geliştirmesinde etkili olacaktır.
3- Çocuğunuzla aynı okula giden öğrenciler varsa onlarla tanışmasını sağlayın. Onların okul hakkındaki olumlu görüşleri çocuğu daha iyi motive edecektir.
4- Okula hazırlık döneminde okul alışverişleri çocuklar için renkli, eğlenceli ve okulu sevdirmek için etkili bir aktivitedir. Alışverişi çocuklarınızla birlikte eğlenceli bir şekilde yapabilirsiniz.
5- Çocuğun okula başlayacağı ilk günün öncesindeki hazırlıklar önemlidir. Son dakika paniği yaşamamak için okul çantasını, beslenmesini, üniformasını çocuğunuzla birlikte bir gün önceden hoş sohbet bir ortamda hazırlamaya çalışın.
6- Okul henüz başlamadan kısa bir süre önce, sonraki günlerde rutin olarak yapılacak şeyleri (Gece yatma ve sabah kalkış zamanı, kahvaltı, giyinme okula gidiş vb. hazırlıklar) çocuğunuza öğretmeye çalışın.
7- Okullarımızda yeni başlayan öğrenciler için uyum haftası programı uygulanmaktadır. Çocuğunuzun öğretmeni ile konuşarak bu dönemi etkili bir şekilde planlayabilirsiniz. Bunun yanında ilk gün okul zili çalmadan en az yarım saat önce okulda olmaya çalışın. Çocuğunuzun ve sizin okul zilinden önceki bu ortamı görmeniz ve yaşamanızda fayda vardır.
8- Bu dönemde çoğu veliler çocuğundan ilk kez ayrılacağı için endişe duyabilir ya da üzülebilirler. Bu doğaldır. Ancak bunu çocuğunuza kesinlikle hissettirmeyin. Sizin endişeniz çocuğun endişesini katlayarak artırır.
Sonuç olarak hem çocuklarımız hem de ailelerimiz için önemli bir süreç olan okula başlangıç dönemi okul yönetiminin, öğretmenlerin ve ailelerin iş birliği ile sorunsuz ve çocuğun olumlu duygularla eğitim hayatına başlayabileceği bir şekilde planlanabilir ve gerçekleştirilebilir.
KAYNAKLAR
Pacey. (2023). Preparing your child for starting school. https://www.pacey.org.uk/ Pacey/media/Website-files/school%20ready/PACEY_preparingforschool_guide.pdf
MEB.(2022). Milli Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim. 2021/2022. https://sgb.meb.gov.tr/www/icerik_goruntule.php?KNO=460
OxfordOwl.(2023). Starting school. https://home.oxfordowl.co.uk/at-school/reception-at-primary-school/getting-ready-to-start-school/
PROF. DR. BEKİR BULUÇ KİMDİR?
Gazi Üniversitesi, Kırşehir Eğitim Yüksekokulunda Sınıf Öğretmenliği ve Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Eğitim Programları ve Öğretimi Anabilim Dalında 1987 yılında Lisans eğitimini tamamladı. Yüksek Lisans (1992) ve Doktora (1997) eğitimini ise Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi alanında gerçekleştirdi. Aynı alanda 2010 yılında Doçent ünvanını aldı. 2017 yılında ise Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Temel Eğitim Bölümü, Sınıf Eğitimi Anabilim Dalına Profesör olarak atandı ve halen aynı birimde görev yapıyor. Dr. Buluç Ocak-Nisan 2004 tarihleri arasında Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan Michigan State University’de misafir araştırmacı olarak bulundu. 2015-2020 yılları arasında Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Devlet Üniversitesinde uzaktan eğitimle ilgili birimde yönetici olarak çalıştı. 2020-2022 yılları arasında ise Gazi Üniversitesi Rektör Yardımcısı olarak görev yaptı. Dr. Buluç’un çalışmaları genelde eğitim yönetimi, özelde ise sınıf yönetimi, okul yönetimi ve liderlik alanlarında çok sayıda ulusal ve uluslararası çalışmaları bulunuyor.