Yabancı dil öğreniminde karşılaşılan sorunlar

Öğrenen yönünden belirtilebilecek en gerçekçi temel sorun, öğrenenin hedef dili öğrenmek için bir nedeninin olmaması ve hedef dilde neyi, nasıl ve ne düzeyde öğrenebileceği konusunda herhangi bir bilgisinin ve dolayısıyla da motivasyonunun olmaması. O halde, öğrenene bir öğrenme sebebi vermeli ve hedef dili etkili biçimde öğrenebilmesi için de bir yönlendirileme rehberi ve motivasyon sağlamalıyız. Bu noktada kendimizi öğrenenlerin yerine koyarak şu soruyu soralım: Türkçe dışında bir dili neden öğrenmeliyim? Eğer başka bir dil-kültür ortamında bulunduğumda çevremle iletişim kurabilmek için öğrenmem gerekiyorsa bir pasaportum olması gerekmez mi? Şimdi biz buna cevap verelim. Ülkemizde kaç çocuğumuz, gencimiz, yetişkinimiz bir pasaporta sahiptir? Bu sayının nüfusumuza oranı nedir? Yani ülkemizin nüfusunun kaçta kaçının bir gün Türkiye dışında bir ülkede, Türkçe dışında bir dilde iletişim kurma ihtimali vardır? Peki, bir dili öğrenmeye başladığında, öğrenene hedef dilde ne kadar sürede ve hangi beceride ne yapabileceği bilgisini verebiliyor muyuz? Verebiliyorsak hangi somut ve bilimsel bir yöntemi ya da aracı kullanarak bunu yapıyoruz? Veremiyorsak bu doğru ve etkili bir sistem midir?

YENİLİKÇİ VE GELİŞTİRİCİ MATERYALLER
Avrupa Konseyine üye ülkelerin Eğitim Bakanları Daimî Konferansının 20’nci Oturumu, 15-17 Ekim 2000 tarihinde Polonya’nın Krakow kentinde düzenlendi. Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı da dahil olmak üzere, Avrupa Eğitim Bakanları, ülkelerinde yabancı dil eğitimi sürecinde, çerçeve programı olarak Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Çerçeve Programı’nı (CEFR) ve bir öz değerlendirme aracı olan Avrupa Dil Portfolyosu’nun (ADP) kullanımına dayalı dil eğitimi uygulamaları benimsemişler (Council of Europe, 2023b). Bu karar sonrası, ülkemizde gerek yabancı dillerin öğretim programları boyutunda, gerek materyal geliştirme ve ölçme değerlendirme boyutlarında yenilikler ortaya çıktı. Ardından, Millî Eğitim Bakanlığımız adına Avrupa Konseyi Dil Politikaları Birimince 10-14 (80.2006) ve 15-18 (47.2003) yaş gruplarına yönelik iki adet Avrupa Dil Portfolyosu akredite edilerek, çoğu ülkede ücretli olmasına karşın, Millî Eğitim Bakanlığımız web sitesinden ücretsiz olarak öğrencilerimizin ve öğretmenlerimizin kullanımına sunuldu(Council of Europe, 2023c). Bugün, Talim ve Terbiye Kurulumuzca duyurulan 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8’inci sınıflar İngilizce Öğretim Programında “Yeni İngilizce Öğretim Programının geliştirilmesi sürecinde Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Çerçeve Programı ilkelerine sadık kalınmıştır” ifadesi yer alıyor (MEB, 2018). Ancak, uzun süredir, Bakanlığımızın web sitesinde bu portfolyo modellerine erişim sonlandırıldı

Avrupa Konseyine üye ülkelerde uygulanması beklenen yabancı dil eğitimi ve yabancı dil öğretmen eğitimi ile ilgili dokumanlar ise şöyle:

1- Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Çerçeve Programı (Common European Framework of Reference for Languages- CEFR)
Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Çerçeve Programı, yabancı dil yeterlik düzeylerini A (Temel Kullanıcı), B (Bağımsız Kullanıcı), C (Yetkin Kullanıcı) olarak üç ana gruba ayırmış; bunları da kendi içinde A1, A2, B1, B2, C1, C2 şeklinde altı alt grupta toplamış. Her bir yetkinlik düzeyini 5 beceride (Okuma, Dinleme, Karşılıklı Konuşma, Üretimsel Konuşma) tek tek betimleniyor. Bu betimlemeler herhangi bir Avrupa ülkesinde, herhangi bir yabancı dilde aynı anlamı taşıyor. O nedenle, çerçeve programın kullanıcı dostu ve esnek bir yapıya sahip olduğu söylenebilir. (North, 2000; Council of Europe, 2001).

2- Avrupa Dil Portfolyosu (European Language Portfolio- ELP)
Avrupa Dil Portfolyosu, bir yabancı dil öğreneninin hedef dili öğrenme sürecinde kendi kendini dilsel ve kültürlerarası anlamda değerlendirmesini, başardıklarını ve başarması gerekenleri anlamasını sağlayan bir öz değerlendirme aracı. İçerik ve ilkesel anlamda Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Çerçeve Programına dayalı. Öz değerlendirme ifadeleri ve yetkinlik düzeyleri çerçeve programla tam uyumlu. Dil Biyografisi, Dil Pasaportu ve Dosya bölümlerinden oluşuyo (Mirici, 2000; Glover ve ark., 2005; Little, 2005; Schärer, 2008).

3 Yabancı Dil Öğretmenliği Okuyanlar İçin Avrupa Portfolyosu (Europan Portfolio for Student Teacher of Languages- EPOSTL)
Yabancı Dil Öğretmenliği Okuyanlar İçin Avrupa Portfolyosu, sadece yabancı dil öğretmeni adaylarının değil, sistemde öğretmenlik yapanların da kendi mesleki ve dilsel yetkinliklerini kendilerinin değerlendirmelerine olanak sağlayan bir öz değerlendirme aracı. Avrupa Dil Portfolyosu ile benzer özelliklere sahip. Burada da 195 adet öz değerlendirme ifadesi ve bir dosya bulunuyor. Bu portfolyo kullanıcısı da kendi yetkinliklerini değerlendirirken gelecekte ulaşması gereken yetkinlikleri hedefi haline getirmemesine olanak sağlanıyor. O nedenle bu portfolyo da bireyin özerk öğrenme ve üst bilişsel yetilerinin geliştirmesine katkı sağlayabiliyor (Council of Europe, 2023d).

4- Dil Öğretmeni Eğitimi İçin Avrupa Profili (European Profile for Language Teacher Education)
Bu doküman, yabancı dil öğretmeni yetiştiren bir eğitim programının hangi bileşenlerden oluşması gerektiğini verirken, program değerlendirmesi için bir değerlendirme çizelgesi işlevini de yerine getirebilecek özellikte. Program içeriğini, yapı, bilgi ve anlama, stratejiler ve beceriler, değerler olarak dört parametrede açıklar (ePrrints, 2023). Ayrıca her bir parametreyi kendi içerisinde de açıklayarak kullanıcılara önemli bir rehber görevini yerine getirir.

5 Avrupa Dil Öğretmeni Yeterliklerini Tanımlama Kılavuzu (European Profiling Grid-EPG)
Adından da anlaşılabileceği gibi, 35 sayfadan oluşan bu doküman Avrupa’da bir yabancı dil öğretmeninin hangi düzeyde hangi mesleki yetkinliklere ve özelliklere sahip olması gerektiğini tablolarla açıklayan son drece yol gösterici bir özelliğe sahip. Diğer tüm dokümanlar gibi bu kılavuz da dokümanlar arası iç tutarlılığa sahip, benzer değerlendirme sistemini benimsemiş ve içerik olarak ta diğer dokümanlara atıfta bulunan bir araç. Öğretmenlerin mesleki bilgi ve becerilerini temelde üç ana düzeyde (1, 2, 3) ve 6 (1.1., 1.2., 2.1., 2.2., 3.1., 3.2.) alt düzeyde betimler. Bu düzeyler, öğretmenlik okuduğu düzey, ilk öğretmenlik yılı ve meslekteki diğer yıllarını kapsar (Equals, 2023).

Yukarıda belirtilen tüm dokümanlar, Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Çerçeve Programını merkeze alan, aynı eğitim ilkelerini benimseyen (öğrenen özerkliği, öz değerlendirme, kültürel çeşitlilik, eylem odaklı yaklaşım, yaşam boyu ve yaşamın her alanında öğrenme), dil öğreneni bir sosyal temsilci/birey olarak gören, dili bir ders değil bir iletişim aracı olarak ele alan bir dil eğitimi politikasını uygulatmayı amaçlıyor.

Benzer biçimde, yabancı dil öğretmen adayları ve öğretmenler için geliştirilmiş olan dokümanlar da bu ilkelerin daha iyi anlaşılmasını, öğretmenlerin bu ilkeleri kendi yaşantılarına taşıyarak içselleştirmelerini ve eğitim öğretim ortamlarına taşımalarını sağlamayı amaçlıyor.
Avrupa Konseyinin saygın bir üyesi olan ülkemizdeki yabancı dil öğretimi ve öğretmen eğitiminin de istenen başarıya ulaşabilmesi için, politika yapıcılar, öğretmen eğitimcileri, öğretmenler ve öğrenenler tarafından bu dokümanların yaygın biçimde bilinmesi, anlaşılması ve etkin biçimde kullanılması ile mümkün olacak. Bu sürece, bakanlığımızın web sitesinden kaldırılan Avrupa Dil Portfolyosu modellerinin yeniden öğretmen ve öğrencilerimizin erişimine ücretsiz olarak açılması, öğretmen Portfolyosu ve diğer dokümanların gerek YÖK ve gerekse WEB aracılığıyla kolay erişilebilmesinin sağlanması başarıyı yakalama sürecini hızlandıracak.

Kaynakça
Council of Europe. (1998). Learner autonomy in modern languages. Strasbourg: Editions of Council of Europe.

Council of Europe. (2001). Common European Framework Of Reference For Languages. Cambridge UP: Cambridge.

Council of Europe. (2005). The European Language Portfolio: Introduction. Strasbourg, Council of Europe Modern Languages Division. http://www.coe.int/T/DG4/Portfolio/?L=E&M=/main_pages/introduction.html .

Council of Europe. (2007). European Language Portfolio: Procedures for validation.Strasbourg, Council of Europe Modern Languages Division. http://www.coe.int/T/DG4/Portfolio/?L=E&M=/main_pages/validation.html

Council of Europe. (2023a). Our Member States. Erişim tarihi; 13.11.2023, erişim adresi; https://www.coe.int/en/web/about-us/our-member-states

Council of Europe. (2023b). Conference of Ministers of Education. Erişim tarihi; 10.11.2023, erişim adresi; https://www.coe.int/en/web/education-minister-conference/previous-conferences

Council of Europe. (2023c). European Language Portfolio (ELP). Erişim tarihi; 11.11.2023, erişim adresi;

https://www.coe.int/en/web/portfolio/accredited-and-registered-models-by-countrymodeles-accredites-ou-enregistres-par-pays#{%2211839177%22:[31]}

Council of Europe. (2023d). European Portfolio for Studen teachers of Languages. Erişim tarihi; 11.11.2023, erişim adresi;

https://www.ecml.at/Portals/1/3MTP/EPOSTL/2010_06_23_epostl_infobroschuere_englisch.pdf?ver=2020-02-28-111255-200

EPrints. (2023). European Profile for Language Teacher Education. Erişim tarihi; 11.11.2023, erişim adresi; https://eprints.soton.ac.uk/472210/1/Profile_short_report_1_.pdf

Equals. (2023). The European Profiling Grid. Erişim tarihi; 11.11.2023, erişim adresi; https://www.eaquals.org/wp-content/uploads/The_EPG_-_PDF_publication_final.pdf

European Commission. (1997). “Multilingual Comprehension in Europe”. Proceedings of the Brussels Seminar, 10-11 March 1997.

Glover, P., I. H. Mirici. & M. Aksu. (2005). “Preparing for the European Language Portfolio: Internet connections”, TOJDE, January 2005, 6 (1), Eskişehir: Anadolu University.

Little, D. (2005). “The Common European Framework and the European Language Portfolio: involving learners and their judgements in the assessment process”. Language Testing, 22 (3): 321-336.

MEB. (2018). İngilizce Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 2,3,4,5,6,7,8. Sınıflar). Erişim tarihi; 09.11.2023, erişim adresi; https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=327

Mirici, I. H. (2000). “European Language Portfolio: A tool for a common language education policy in Europe”. Journal of Interdisciplinary Education, 6 (1): 161-166.

North, B. (2000). “The development of a common reference scale of language proficiency”. New York: Peter Lang.

North, B. (2002). “A CEF-based self assessment tool for university entrance”. In Common European Framework of Reference for Languages: learning, teaching, assessment: case studies. Strasbourg: CoE, 146-66.

Schärer, R. (2008). “European Language Portfolio: Interim report 2007”. Strasbourg: Language

Van Ek, J. A. and Trim & J. L. M. (2001). “Vantage”. Cambridge, CUP.

PROF. DR. İSMAİL HAKKI MİRİCİ KİMDİR? 
Prof. Dr. İsmail Hakkı Mirici, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü, Eğitim Fakültesi Yabancı Diller Eğitimi Bölüm Başkanlığı ve İngiliz Dili Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanlığı görevlerini yürütüyor. Avrupa Konseyi’nde Türk Millî Eğitim Bakanlığı adına Avrupa Dil Portfolyosu (ELP) ulusal irtibat sorumlusu ve aynı zamanda Dünya Program Geliştiriciler Konseyi’nin (WCCI) 2011-2013 dönem Başkanı ve WCCI Türkiye Birimi’nin kurucusu. Yaklaşık 40 yıldır ulusal ve uluslararası üniversitelerde ders vermektedir. Gazi Üniversitesi, Kırıkkale Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi, Florida State Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi’nde; İngilizce Hazırlık Sınıfları Koordinatörü, Yabancı Diller Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü, Meslek Yüksekokulu Müdürü, Bölüm Başkanı, Ana Bilim Dalı Başkanı ve misafir öğretim üyesi görevlerinde bulundu. Mart-Eylül 2017 tarihleri arasında Türkiye’nin Chicago Başkonsolosluğu Eğitim Ataşeliği, 2018-2020 yılları arasında KKTC Yakın Doğu Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Dekanlığı görevlerinde bulunmuştur. Ulusal ve uluslararası akademik dergilerde yayınlanmış 20’ye yakın kitabı ve 50’den fazla makalesi bulunuyor. Çeşitli bilimsel dergilerde Baş Editördür ve çok sayııda ulusal ve uluslararası eğitim projelerine proje koordinatörlü ya da proje danışmanı olarak katıldı. Başlıca çalışma alanları; Avrupa’da Dil Eğitimi Politikaları, İngiliz Dili Eğitimi, İngilizce Öğretmeni Yetiştirme ve Program Geliştirmedir.