Vortex nedir? Uçaklarda vorteks cihazı ne işe yarar, neden kullanılır?
Güncelleme Tarihi:
Girdaptan farklı olan vortex nedir? Uçaklarda kullanılan vortex cihazları ne işe yarar? Bu cihazların uçaklar için faydası nedir? Girdap ile vordex arasındaki farklar nelerdir? Uçakta yolculuk yapan yolcuların güvenliği için oluşturulan vortex cihazlarının kullanım özellikleri nelerdir? Hangi uçaklar bu cihazları kullanmak zorundadır tüm detayları ile derledik.
Vortex, girdap oluşumu öncesinde oluşur. Girdap ise bir noktaya doğru hızlı bir geçişin meydana gelmesi ile birlikte ortaya çıkar. Uçaklarda ise iniş sırasında oluşur. İniş esnasında uçağın arkasında oluşan hava sirkülasyonu, bir sonraki uçağın inişini imkansız hale getirir. Bu nedenle ikinci bir uçağın inmesi için havada oluşan sirkülasyonun ortadan kalkması beklenir.
Vortex Nedir?
Uçaklarda meydana gelen ve hava akım dengesini bozan vortex, hava ulaşımını tehlikeli hale getirir. Bu oluşumun tespit edilebilmesi için özel cihazlar üretilmiştir. Bu cihazlar uçakların güvenli bir şekilde inmesini sağlar. Uçağın hızlı bir şekilde inmesi ile oluşan yapay girdaplara havacılıkta vortex denilmektedir. Uçağın düşmesine veya dengesinin bozulmasına neden olan bu hava sirkülasyonu uçak kazalarının en önemli nedenidir. Havada oluşan girdap, kanatların ve kuyruk kısmının dengesini bozmaktadır.
Gökyüzünde oluşan ve uçakların arka kısmında meydana gelen beyazlıklar vortex oluşumunun ilk aşamasıdır. 1300 kilometre hızla giden uçakların kanatları hava ile çarpıştığı zaman yapay bulutlar oluşur. Arkada kalan beyaz bulutlar bir süre sonra kaybolur. Bulutların kaybolması ile birlikte hava sirkülasyonu da tamamen ortadan kalkar. Büyük uçakların oluşturduğu girdap her zaman için daha fazladır.
Uçaklarda Vorteks Cihazı Ne İşe Yarar, Neden Kullanılır?
Uçakların yaklaşık 1300 kilometre hızla gider ve bu nedenle havada ciddi bir hava sirkülasyonu oluşur. Uçak üreticileri bu sirkülasyonun engellenmesi için kanat uçlarını kıvrık bir şekilde üretmiştir. En fazla hava sirkülasyonu oluşturan uçak Boing’tir. Ayrıca bu sirkülasyona wake türbülans da denilmektedir. Boing uçaklarının gövdesi büyüktür ve oluşturduğu hava sirkülasyonu da oldukça fazladır.
Uçakların kanatlarında bulunan küçük odacıklar, uçağın oluşturduğu türbülans oluşumunu ortadan kaldırmak için üretilmiştir. Bu küçük odacıklar havanın sirkülasyonunu yavaşlatarak türbülansı en az seviyeye düşürmektedir. Oluşan türbülansın minimum seviyeye düşürülmesi için tasarlanmıştır. Genellikle büyük yolcu uçaklarının kanatlarında bu küçük odacıklar bulunur. Kanatların uçlarında bulunan kıvrık tasarım ve kanadın üzerinde bulunan küçük odacıklar uçuşu etkilemez. Sadece arkada oluşan vortex oluşumunu engeller.
Uçakların güvenli bir şekilde hareket etmesi için üretilen özel cihazlar, türbülans oluşumunu görsel olarak tespit edebilmektedir. Yardımcı pilotlar yolculuk anında havadaki değişimleri uçakta bulunan cihazlardan tespit edebilmektedir. Bu nedenle iniş veya kalkışlarda türbülans oluşumu bu cihazlar sayesinde önceden tespit edilebilmektedir. Türbülansa yakalanan uçaklarda uçuş dengesi bozulabilir. Boşluğa düşme veya savrulma gibi tehlikeler meydana gelir. Vortex cihazları sayesinde uçaklar sağlıklı bir şekilde iniş yapabilir. Uçağın hava boşluğuna düşmesi durumunda ciddi bir sarsıntı meydana gelir. Bazı durumlarda pilot kontrolü kaybedebilir. Havada oluşan doğal hava sirkülasyonu da tehlikelidir.
Türbülansın uçak içerisindeki cihazdan tespit edilmesi durumunda pilot gerekli önlemleri alır. İniş halindeyse inişi erteler ve havada tur atar. Bu esnada oluşan vortex kaybolur ve güvenli iniş için gerekli ortam oluşur. Türbülans konusunda uçuş kulesi de yardımcı olur. Uçakların iniş izni kuleden alınır. İnen bir uçağın ardından belli bir süre sonra başka bir uçak inebilir. İnen uçağın oluşturduğu türbülansın ortadan kalkması zaman alır. Özellikle küçük uçaklarda ciddi sonuçlara neden olabilir. Bu nedenle uçuş kulesinden izin alınmadan piste iniş yapılamaz veya pistten kalkış yapılamaz.