Veraset Ne Demek? Veraset Sistemi Nedir? Osmanlı'da Veraset Sistemi Hakkında Bilgi

Veraset Eski Osmanlı Türkçesinde ve metinlerinde de oldukça sık telaffuz edilirdi. Özellikle adil ve bağlayıcı Osmanlı hukukunda veraset büyük öneme sahipti. Miras konularında olan bu önemi zamanla Osmanlı Veraset Sisteminin oluşturulmasını sağlamıştır.

Veraset Ne Demek?

Geçmişten günümüze dilimizde var olan veraset kelimesi Türk Dil Kurumu sözlüğünde “mirasta hak sahibi olma, katılım hakkı” olarak tanımlanmaktadır. Sadece kendi toplumuzda değil her toplum ve toplulukta da veraset farklı isimlerle ama aynı anlama gelecek şekilde kullanılmıştır. Bunun en büyük nedeni ise miras paylaşımının yapılması için gerekli olmasıdır. Hatta öyle ki kurallara önem veren hemen her toplum kendine özel veraset sistemini oluşturmuştur.

Veraset yanına bazı kelimelerin eklenmesi ile farklı anlamlara gelecek şekilde de kullanılır. Bunlar içerisinde en yaygını ise veraset belgesi ve veraset sistemidir. Veraset belgesi, medeni kanuna göre mirasçılık yani miras hakkı olduğunu gösteren belgedir. Bu belgeye sahip olan kişi hakkı olan mirası sahiplenir ve sorumluluğunu alır.

Veraset Sistemi Nedir?

Veraset sistemi; en kısa anlamı ile miras hakkı olanları belirleme yöntemidir. Bir kişinin vefatı ya da iradesiyle bıraktığı malların kendinden sonra gelenler arasında paylaşılması ya da sahiplendirilmesi işlemidir. Veraset oldukça kapsamlı bir konu olduğu için zamanla bir sistem haline getirilmesi gerekmiştir. Bu gereklilik sadece büyük devletlerde değil küçük insan gruplarında dahi oluşabilmiştir. Her toplum veya topluluk kendine has veraset sistemini oluşturmuştur.

Genel olarak tarihe bakıldığında miras yani veraset hakkı şu konulara göre verilmiştir; kan bağı olması, en büyük ya da en küçük evlat olması, kız ya da erkek çocuğu olması, bireyin güç ve kuvvet durumu, evlilik ile ilgili bağı… şeklinde söylenebilir. Günümüzde kullanılan veraset hakkı ise geçmişteki Türk Devletleri Veraset Sistemi ve Osmanlı Veraset Sisteminin değerlendirilmesiyle oluşturulmuştur.

Osmanlı'da Veraset Sistemi Nasıldı?

Osmanlı devleti oldukça büyük ve nüfusu çok olan bir imparatorluktu. Bu kadar büyük bir devletin kuralları olmadan yönetilmesi mümkün değildi. Bu nedenle toplumun her kesimini bağlayan kural ve kanunlara ihtiyaç vardı. Osmanlı kanunun en önemli parçalarından biriside Osmanlı Veraset Sistemiydi. Özellikle bu veraset sistemine göre devletin geleceği tayin edilirdi. Osmanlı devletini yöneten padişahın vefatı ile veraset sistemi devreye girer ve bir sonraki padişah belirlenirdi.

Osmanlı devletinin tarihine bakıldığında birçok farklı veraset yöntemi kullanıldığı görülür. Bu veraset yöntemlerini o dönemin şartları, devletin imkanları ve bireylerin çıkarları belirlemiştir. İslamiyet öncesi dönemde tahta geçecek kişiyi belirlemede kullanılan “Kut anlayışının” olumsuzlukları Osmanlı Devleti’nde yeni bir veraset sisteminin oluşturulmasını gerekli kılmıştır. Osmanlıdaki veraset sistemi ilk başlarda tüm hanedan üyelerinin devleti yönetme hakkına sahip olduğu yönündeydi. Ancak 1. Murat döneminde veraset sisteminde değişiklik yapılarak ülkeyi sadece padişah ve oğullarının yönetebileceği kararlaştırıldı. Bu karar hak sahibi olan kardeşler arasında anlaşmazlıklara sebep olmuştur.

Kardeşler arasında sürekli devam eden bu mücadeleler devletin sarsılmasına sebebiyet vermiştir. Bunun üzerine Fatih Sultan Mehmet döneminde veraset sistemi tekrar düzenlenmiş ve “Devlet yalnızca padişahındır.” anlayışı benimsenmiştir. Osmanlı veraset sisteminin son düzenlemesi ise 1.Ahmet döneminde gerçekleştirilmiştir. Ekber ve Erşet Sistemi olarak anılan bu değişiklik kardeşler arasında en büyük ve yaşlı olanın tahta geçmesini ifade eder. Ancak bu yanlış veraset sistemi Osmanlı Devletinin düşüşünü ve parçalanmasını hızlandırmıştır.