Uzmanlardan yetenek sınavı tüyoları İşi sevmek ve çok çalışmak önemli
Güncelleme Tarihi:
Tıp, hukuk, işletme size göre değilse, yeteneğinizin farklı olduğuna inanıyor ve buna göre bir eğitim almak istiyorsanız sizin için de birçok seçenek var. Uzmanlara göre özel yetenek sınavlarında ve sonrasında başarılı olmak için işi sevmek ve çok çalışmak gerekiyor.
Özel yetenek sınavlarına her yıl yüzlerce aday başvuruyor. Sınavlar iki aşamalı olarak yapılıyor. Yükseköğretime Geçiş Sınavı’nda (YGS) barajı aşan adaylar üniversitelerin bölüm yerleştirme sınavların katılıyor. Bu sınavlar genellikle ağustos ayında başlıyor, eylülün ilk haftasında son buluyor. Ayrıca bazı bölümlerde mülakatlar da yapılıyor. Türkiye’nin önde gelen üniversitelerinden uzmanlar, başarının yolununun yapacağı işe ilgi duymak, teknik bilgilere sahip olmak, çok çalışmak ve özgüvenden geçtiğini söylüyor. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Özel Yetenek Sınavı Komisyonu Başkanı Prof. Neslihan Pala ve İstanbul Teknik Üniversitesi Türk Musikisi Devlet Konservatuarı Müdürü Prof. Adnan Koç bu sınavlara hazırlanan gençlere şu önerilerde bulunuyor:
Seçilen alan hayatın merkezinde olmalı: Adayların küçük yaşlarda sanata ilgi duyması başarılı olmalarında oldukça önemli. Uzmanlık alanında her şeyi bilmek, bu konuda kendini her fırsatta geliştirmek başarıyı beraberinde getiriyor. İşi severek yapmak karşılaşılan zorlukların üstesinden gelinmesine yardımcı oluyor.
“Bir yere kapak atmak” için okumayın: Amaç, “Üniversite sınavında bir yeri kazanamadım, özel yetenek ile bir yere kapak atayım” olmamalı. Yoksa okul devam ederken ve sonrasında bu adaylar başarılı ve mutlu olamazlar. İsteyerek, severek ilgi duydukları alanlara göre amaçlarını berlirlemeliler.
Geniş hafızaya sahip olun: Özellikle müzik yeteneği açısından melodi ve ritim hafızasının iyi olması gerekiyor. Melodinin birkaç saniyeden daha fazla akılda tutulması, bellek hafızasının iyi olması için piyano, bağlama, kanun gibi farklı çalgılarla egzersizlerin yapılması başarıda oldukça etkili.
Sınava iyi hazırlanın: Belli aralıklarla düzenli ve disiplinli çalışmak beraberinde başarıyı getiriyor. Müziğe ilgi duyan ve eğitimlerine yeni başlayanlar bir yıl, bu konuda tecrübesi olanlar ise 3 ile 6 ay süresince pratik yaparak başarılı olabiliyorlar. Güzel sanatlar alanında ise sınava girmeden önce çok çizim yapılması öneriliyor. Sınavda yer alan çizgilerin üzerinden defalarca geçilmemesi kağıdın doğru kullanılması, kompozisyonun dengeli kurulması gerekiyor. Görsel ve sahne sanatları için teknik altyapının da iyi olması bekleniyor.
Görsel sanatlarda iyi gözlem gerekiyor: Özellikle güzel sanatlar alanında gözlem ön plana çıkıyor. Heykel gibi bölümlerde hafıza daha çok algıya dayanıyor. Adayın gördüklerini, kâğıda dökmesi, çizimine yansıtması açısından figürü iyi incelemesi önemli. Çevresini algılaması, olup bitenlerin farkında olması duygularını daha kolay yansıtmasını sağlıyor.
Figürlerle çalışın: Güzel sanatlar sınavlarında figür ağırlıklı sorular çıktığı için, mümkün olduğu kadar fazla figür etütleri yapılması gerekiyor. Adayların kurs haricinde, ev ortamlarında teyze, anne, dede gibi yakınlarının, arkadaşlarının resimlerini çizmeleri faydalı oluyor. Çizim tekniklerinin geliştirilmesi başarıda rol oynuyor. İmgesel çalışmalar dışında doğru görebilmek, farklı kaynakları kullanarak çok okumak, ünlü ressamların desenlerinden kopya çalışmaları yapmak adaylara büyük katkı sağlıyor.
Sesleri ayırt etmek: Adaylardan, sınav sırasında çalınan farklı enstrümanların seslerini, melodilerini ayırt etmesi bekleniyor. Bunun için de adayın önceden yaptığı çalışmalar hangi sesi, hangi notayı nasıl algıladığını ortaya çıkarıyor. Bazıları tiz sesleri daha kolay algılayabiliyor, bazıları da birden çok sesi aynı anda duyabiliyor. Bu nedenle yapılan çalışmanın, pratiklerin uzmanla birlikte gerçekleştirilmesine özen gösterilmesi öneriliyor.
Sınavlarda müzik programları ile ses ayırma, işaretleme yapılabiliyor. Teknik bilgiler edinmek, video konfreranslar gibi teknolojik araçları kullanmak hazırlık sürecine katkda bulunuyor.
Mülakatlarda adaylardan müzikle olan bağlantıları, gelecekteki amaçları, hayalleri konusunda konuşuluyor. Adayların daha önce yaptıkları çalışmalara ve çizimlerine bakılıyor. Burada öğrencinin portfolyosunun başvurduğu alana uygun olmasına dikkat edilmeli. Adayı tanımaya çalışan özel yetenek komisyonu üyeleri genel kültür gerektiren sorular yöneltebiliyor. Adayın vizyonu, planları, kendini iyi ifade etmesi gibi faktörler bütün olarak ele alınıyor.
Kimler başvurabilir?
Özel yetenek gerektiren bölümlerin sınavlarına başvurular, seçme ve yerleştirme işlemleri üniversiteler tarafından yürütülüyor. Bölümler, kontenjan kılavuzundaki Tablo 5’te bulunuyor. Başvurabilmek için 2015-YGS’ye girmek ve puan türlerinin herhangi birinden en az 140 almak gerekiyor. Bu programlardan her birine en az kaç puan almış adayın başvurabileceği sınavı yapacak üniversite tarafından belirlenip duyuruluyor. Bu bölümlerden, eşdeğer lisans alanlarına yatay geçiş yapma isteyen adayların ilgili puan türünde 180 veya daha fazla puan almış olmaları gerekiyor. Merkezî yerleştirme ile bir yükseköğretim programına kesin kayıt hakkı kazanmış adaylar da isterlerse özel yetenek sınavıyla öğrenci alan yükseköğretim programlarına başvurabilirler. Konservatuvarların lise devresi mezunları sadece özel yetenek sınavı ile lisans bölümüne YÖK’ün belirlediği usul ve esaslar çerçevesinde yerleştiriliyor. Bu adayların yükseköğretim programlarına alınma işlemleri ise ilgili yükseköğretim kurumlarınca yürütülüyor.
Sınavlara iyi hazırlanan, ayrıca kendine güvenen adayları uzmanlar kolaylıkla tanıyabiliyor. Heyecanı yenmek, mülakatlarda başarılı olmak için kendine güven şart. Adayın samimi ve doğal olması öneriliyor.
Genel kültür şart
Yeteneğine göre eğitim almak isteyenlerin, akademik başarı yanında iyi bir genel kültüre de sahip olması şart. Bu durum onların hayatı boyunca başarılı olmasını destekliyor. Çaldıkları enstrümanları, bestekarları tanımak, alanları konusunda kuramsal ve kültürel bilgilere sahip olmak onlara avantaj sağlıyor. Dünyada olup bitenleri takip etmek, kendini geliştirmek, sanat eserlerini okumak, süreli yayınları takip etmek, gazete okumak faydalı oluyor.
Spor yüksekokulları ise hazirantemmuz- ağustos-eylül aylarında hem başvuru alıyor, hem de sınavlarını yapıyorlar. Her üniversitenin başvuru ve sınav takvimi farklı oluyor. Dokuz Eylül Üniversitesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yüksekokulu Müdür Yardımcısı Yard. Doç. Dr. İsmet Tok, adaylara üniversitelerin hazırladığı kılavuzu iyi okumalarını öneriyor: “Adaylar sınav parkurlarında neler yapması gerektiğini bilmiyor. Kendinden önceki öğrencinin sınavını seyrederek bir şeyler yapmaya çalışıyorlar. Fakat bu şekilde püf noktaları kaçırıyorlar. Örneğin cimnastikbaşlangıcında hangi hareketi yapacağını bilmiyor. Oysa bunlar kılavuzda yazıyor. Okumadıkları için bilmiyorlar. Bu durum da puanlarına olumsuz yansıyor. Bazı öğrenciler de sadece yetenek sınavının çok etkili olduğunu düşünüyor. Oysa YGS puanları daha etkili. Sınavlar zaten çok yalın, adaylar kuralları bildiğinde ve hareketleri doğru yaptıklarında istedikleri başarıyı elde edebiliyorlar.”
Ön lisansa girişte neler değişti?
Bu yıl üniversitelere öğrenci yerleştirmelerinde yapılan yeniliklerden biri de ön lisans kontenjanlarının yüzde 60 ve yüzde 40 olarak ikiye bölünmesi oldu. Yüzde 60’lık bölüm meslek lisesi çıkışlı sınavsız geçişler için, yüzde 40’lık bölüm ise YGS’ye giren diğer lise mezunlarına ayrıldı.
Bu yıl ÖSYS kapsamında yapılacak yerleştirmelerde önemli bir değişiklik de ön lisans programlarında oldu. Meslek lisesi mezunlarının sınavsız geçişle yerleşebildiği bu bölümlerin kontenjanları ikiye bölündü. Kontenjanların yüzde 60’ı sınavsız geçiş yapacak meslek liselilere, yüzde 40’ı ise YGS puanıyla tercih yapacak adaylara ayrıldı. Ayrıca bu bölümlere okul birinciliği kontenjanı da verildi.
AMAÇ KALİTE VE NİTELİĞİ YÜKSELTMEK
YÖK, meslek liselilerin bu yeni uygulama ile mağdur edilmediğini, aslında onlara daha fazla kontenjan verilerek ek avantaj sağladığını düşünüyor. Uygulamanın amacı ise; bu programlarda meslek lisesi çıkışlıların sınavsız geçiş haklarını kaldırmadan ek bir kontenjan verilerek diğer öğrencilerle yarışmalarını sağlamak, bu bölümlerde kalite ve niteliği yükseltmek. Peki bu yıl ön lisans programlarına yerleştirmeler nasıl olacak, tercihler nasıl yapılacak? ÖSYM'nin yayımladığı '2015 ÖSYS Yükseköğretim Proframları ve Kontenjanları Kılavuzu'nda, önceki yıllarda sınavsız ve sınavlı öğrenci alan iki yıllık programlar ayrı ayrı tablolarda yer alırken bu yıl tek tabloda toplandı. ‘Tablo-3’ adı verilen listede adayların tercih edebilecekleri iki yıllık programlar yer alıyor. Kontenjanların yüzde 60’lık kısmına yine önceki yönteme uygun olarak meslek lisesi mezunu adaylar sınavsız, yüzde 40’lık kısmına ise tüm adaylar YGS puanları ile yerleşebilecek. Örneğin toplam 50 öğrenci alacak bir programa 30 aday sınavsız, 20'si ise YGS puanları ile girebilecek.
KONTENJANLAR DOLMAZSA NE OLACAK?
Sınavsız veya sınavlı yerleştirmede tüm programlar ilgili kategorideki adaylar tarafından doldurulamazsa tercih edilme yoğunluğuna göre diğer adaylarla boş kontenjanlar doldurabilecek. Örneğin toplam 50 öğrenci alan bir bölümün 30 kontenjanı sınavsız yerleştirmeyle dolduracak. Bu bölüme sınavsız geçiş ile 30 öğrenci yerleşmediği taktirde boş kalan kontenjanlara YGS puanına göre öğrenci alınabilecek. Aynı uygulama sınavlı yerleştirmede kontenjanların dolmaması durumunda da yapılabilecek.
En çok tercih edilen 10 ön lisans programı
1- İlk ve acil yardım
2- Çocuk gelişimi
3- Tıbbi dökümantasyon ve sekreterlik
4- Bilgisayar programcılığı
5- Bankacılık ve sigortacılık
6- Muhasebe ve vergi uygulamaları
7- Tıbbi laboratuvar teknikleri
8- Dış ticaret
9- Anestezi
10- İşletme yönetimi
En çok yapılan tercih hataları
- Puan ve sıralaması yeterli olsa bile tek tercih yapmak
- Farklı puan türlerinden yapılan tercihleri teknik olarak doğru sıraya koyamamak
- Sadece kız veya sadece erkek öğrenciye açık programları seçerken cinsiyet faktörüne dikkat etmemek
MERAK ETTİKLERİNİZ
1- Beşinci tercihime yerleştirildiğimde daha alt sıralardaki bölümlere kayıt yaptırabilir miyim?
Bir aday hangi sıradaki tercihine yerleşmişse sadece o programa kayıt hakkı kazanır. Daha alt sırada ve puanı daha düşük programlar da olsa onlara kayıt hakkı verilmez.
2- Birinci sıradaki tercihimi başka bir aday 30'uncu sıraya yazarsa yerleştirmede bana avantaj sağlar mı?
Tercihlerin liste içindeki konumunun yerleşme şansı bakımından bir etkinliği yok. Adaylar puan üstünlüğüne dayalı yerleştirilir. Puan eşit olduğunda da ham puanlara bakılır, orada da eşitlik varsa o puan türünün ana etkileyeni olan derslerdeki standart puan üstünlüğüne bakılır. Eşitlik devam ediyorsa yaşı küçük olan adaya öncelik verilir ve o bölüme yerleştirilir.
3- Yeni açılan bölümler listemin altında mı bulunmalı?
Yeni açılan bölümlerin eşdeğerinin diğer üniversitelered olup olmadığına bakmalısınız. Bu üniversiteleri de lokasyon bakımından yakın olanlarla aynı kategoride değerlendirip var olan üniversitelerdeki sıra ve puan değerlerine yakın yerlere koymanız doğru olur.
4- Üniversite tercihlerini okulda onaylatmamız gerekiyor mu?
Üniversite için tüm tercih işlemlerinizi kişisel bilgisayarınızdan yapabilirsiniz. Tek yapmanız gereken girişleri tamamladıktan sonra tercih bildirim onayını yine internet üzerinden tamamlamış olmanızdır.
Prof. Dr. Çağrı Erhan (İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi Rektörü): Öncelikle kendi ilgi ve becerinize uygun bölüm tercih etmenizi öneririm. Adaylar maalesef bazen başka etki ve etmenler yüzünden hiç de kendilerine uygun olmayan bölümleri seçiyorlar. Hal böyle olunca da o bölümü okumak hem keyif vermiyor, hem de meslek hayatına olumlu etki etmiyor. Ayrıca tercih aşamasında üniversitelerin sunduğu akademik ve fiziki imkanları da dikkate almaları gerekir. Özellikle öğretim kadrosunu dikkatle incelemenizi öneririm. Sizleri geliştirecek sosyal ve fiziki imkanları da göz önünde bulundurmanız lazım. Yurtiçi ve yurtdışı akademik ilişkilerden yararlanma fırsatı var mı yok mu ona da dikkat etmelisiniz. Öğretim kadrosunun nitelikli ve istekli olması ise en önemli etkendir belki de. Bunun yanı sıra vakıf üniversitesinin sunduğu burs ve yurt imkânları da önemli bir değerlendirme kriteridir. Bazı bölümler var ki onların kapsam ve içeriği artık evrensel bir norma kavuşmuş gibidir. Bunlar bütün üniversitelerimizde adeta standardize olmuştur. Oysa başka bazı bölümler son derece özgün niteliktedir. Bunlar tercih edilirken ilgili üniversitelerin ne gibi imkanlara sahip oldukları ciddi derecede önemli. Ailenin tercih sürecinin tümüyle dışında olması düşünülemez. Zaten böyle bir şey doğru da olmaz. Ancak aileler şunu da unutmamalı ki, her evlat kendisi için okuyor, başkası için değil.
Salim Ünsal (Kültür Temel Liseleri Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdür Yardımcısı): Ön lisansta yapılan değişiklik çok tercih edilen bölümlerde meslek liseleri için sorun yaratabilir. Fakat diğer alanlar için ise bir kayıp yok. Zaten çoğu meslek lisesi öğrencisi tarafından doldurulamıyordu. Bu programları normalde puanla seçebilecek diğer öğrenciler açısından çok büyük bir avantaj sağlıyor. Geçtiğimiz yıllarda çok yüksek puan almasına rağmen lisansta istediği yeri kazanamayanlar ön lisans programlarına acaba girebilir miyim diye tereddüt içindeydiler. Kontenjanların bu şekilde bölünmüş olması dört yıllık umudunu tüketen diğer öğrencilerin iki yıllık programlara da artık gidebileceğine dair bir ışık yaktı. Bunun tercih sayısını arttıracağını düşünüyorum. Tercih sayısı arttıkça da meslek yüksekokullarına daha nitelikli öğrenciler girecektir. Bu aynı zamanda okulların algısını da olumlu yönde besleyebilir. Ayrıca tercih yaparken genelde öğrenciler işin teknik kısmına yani puan ve başarı sıralarına bakıyorlar, diğer faktörleri unutabiliyorlar. Aslında en fazla dikkat etmeniz gereken konu kendi kişilik özellikleriniz ile tercih etmek istediğiniz bölümün beklentilerinin ne kadar örtüştüğüdür.
Kerem Çıtak (2014 LYS Dil/İngilizce Birincisi): Ben lisede tam olarak hangi mesleği seçeceğime karar vermemiştim ama mühendislik düşünüyordum. Okuduğum üniversitede de ilk yıl bütün dersler ortak okutuluyor, alan seçimi ikinci yıl yapılıyor. Bu nedenle burayı seçtim. Eğer meslek konusunda hala karar vermediyseniz tercih yaparken üniversitelerin fakülteler arası geçiş imkanlarına, yan dal ve çift ana dal imkanlarına bakmanızı öneririm. Aile ve öğretmen baskısını umursamayın. Benim bir arkadaşım dört yıl boyunca mühendislik seçeceğini söylüyordu, son sene ailesinin isteğiyle tıp yazdı ve yerleşti. Sene başında çok mutsuzdu. Sonra yavaş yavaş alıştı, şimdi daha iyi durumda ama tam tersi de yaşanabilirdi. Mutsuz olabilirdi. Bu nedenle kendi tercihinizden vazgeçmeyin derim. Bunun dışında vakıf mı devlet mi kararını verdikten sonra öğretim kadrosuna bakmak gerekiyor. Kampuslara gidip inceleyin, tanıtım günlerine katılın. Vakıf üniversitesi düşünüyorsanız burs olanaklarını iyi araştırın. Bu arada sınav bu yıl zormuş, bu duruma çok üzüldüğümü de söylemek isterim.
Doğru tercihin püf noktaları
Tercihlerinizi istek sırasına göre yazın: En önemli etken sizin isteklerinizolmalı. Bu süreçte öncelikle kendinizi tanımanız, yeteneklerinizi keşfetmeniz ve çalışmak istediğiniz mesleğin özelliklerini bilmeniz gerekiyor. İstekdışı yapılantercihlerde adaylar ya tekrar sınava hazırlanmak istiyor ya da “Nasıl olsa alışırım” diyerek devam ediyor ve ömür boyu mutsuzluk girdabına giriyor.
Üniversite ve bölümleri araştırın: Tercih yapmadan önce hedeflediğiniz meslek ve üniversiteler hakkındabilgi alın.Üniversitelerin eğitim kurumlarına gönderdiği broşürlerden faydalanın, daha önce yerleşmiş tanıdık öğrencilerle konuşun.
Devlet ve vakıf üniversitesi ayrımına dikkat: Devlet üniversiteleri artık harç almıyor. Sadece ikinci öğretim yapan bölümler belli miktarda öğrencilerden ücret istiyor. Vakıf yükseköğretim kurumları ise burslu olan bölümler hariç, öğrenciden yıllık ücret alıyor. Tercih yaparken bu konuya da dikkat etmek gerekiyor.
Fizikte 3 öğrenciye 1 profesör düşüyor
Fizik, kimya, biyoloji ve matematik gibi bölümlerde öğrenci başına düşen profesör sayısı da dikkat çekiyor. Özellikle fiziğin genel kontenjanı ve akademik kadrosuna bakıldığında her 3 öğrenciye 1 profesör düşüyor. Öte yandan bu yıl 7’si iki yıllık, 25’i de dört yıllık olmak üzere toplam 32 yeni bölüm açıldı.
YÖK, bu yıl kontenjan kılavuzunda bir yenilik yaparak bölümlerin akademik kadrosuna da yer verdi. Böylece hangi bölümde kaç profesör, doçent, yardımcı doçent olduğu ortaya çıktı. Son yıllarda adı ‘sıfır çeken bölümler’ olarak anılan fizik, kimya, biyoloji, matematik gibi temel bilimler alanlarının akademik kadrosunun niteliği de dikkat çekti. Kılavuza göre tüm üniversitelerde bu dört bölümde toplam 1.211 profesör, 915 yardımcı doçent, 798 doçent görev yapıyor. Bölüm olarak bakıldığında ise en şanslı öğrencilerin fizik seçeceklerden oluştuğu görülüyor. Çünkü fizikte ortalama her 3 öğrenciye 1 profesör düşüyor. Fizik bölümünün 2015’teki toplam öğrenci kontenjanı 556, görev yapan profesör sayısı ise 178. YÖK ayrıca geçen yıl 11’den az öğrenci alan fizik, kimya, biyoloji, matematik gibi alanlara kontenjan vermedi. Böylece bu yıl 36 üniversitenin kimya, 31 üniversitenin fizik, 22 üniversitenin biyoloji ve 7 üniversitenin de matematik bölümlerine öğrenci alınmayacak.
TOPLAM KONTENJAN 7 BİN 231
Ancak bu durum genel kontenjan sayısını düşürmedi. Aksine buradaki kontenjanlar öğrencilerin ilgi gösterdiği üniversitelere aktarıldı ve hatta genel kontenjanlarda artış oldu. Buna göre temel bilimler olarak fizik, kimya, biyoloji ve matematik bölümlerinin program sayısı düşmesine rağmen kontenjanlarında toplamda 543 artış oldu. Geçen sene bu bölümlerin toplam kontenjanı 6 bin 688 iken, bu yıl toplam kontenjan 7 bin 231’e çıktı.
İş imkânları neler?
- Temel bilimler mezunları araştırma merkezlerinde, BAP, TÜBİTAK, DPT vb. iş imkânlarına sahip.
- Fen bölümlerinden mezun olanlar, her tür laboratuvarda görev alabilir. Özellikle mikrobiyoloji, patoloji ve kök hücre laboratuvarlarında, adli tıp merkezlerinde çalışabilir. Genetik ve GDO üzerine araştırma ve geliştirme çalışmaları yapan firmaların laboratuvarlarında görev alabilir. Çevre, Tarım ve Sağlık Bakanlıklarında devlet memuru olabilir.
- Kimya mezunları birçok farklı sektörde analist, kalite kontrol-güvence uzmanı gibi bölümlerde çalışabilirler.
En çok yapılan tercih hataları
- Üniversite ve şehir sınırlaması getirmek
- Tercih listesinde istediği bölümü üst sıralara yazanın önce yerleştiğini düşünmek
- İstenen bölümde işsiz kalma korkusu ile başka bir bölüm yazmak
- Hep aynı başarı sırasındaki bölümleri tercih etmek
MERAK ETTİKLERİNİZ
1- Tüm tercihleri doldursam avantajlı olur muyum?
Her yıl 600 bini aşkın öğrenci bölümünü beğenmediği için tekrar sınavlara hazırlanıyor. Bunun en büyük nedeni açıkta kalma korkusuyla istemedikleri bölümleri yazmaları. Fakat adaylar daha sonra istemedikleri bölümü terk etmek zorunda kalıyorlar. Bu nedenle tercihlerin tamamını doldurmak sizi avantajlı hale getirmez. Bu tamamen sizin isteğinize bağlı bir durum.
2- Sınavsız geçişle açıköğretim okuyabilir miyim?
Evet okuyabilirsiniz. Meslek liselerinin ilgili alan mezunları sınavsız geçişle açıköğretime yerleşebilir.
3- Okul birincisiyim. Bu yıl yerleşemezsem önümüzdeki sene okul birinciliği kontenjanından faydalanabilir miyim?
Okul birinciliği kontenjanından sadece mezun olduğunuz yıl faydalanabilirsiniz. Sonraki yıllarda okul birinciliği kontenjanından üniversiteye yerleştirilmeniz mümkün değil.
Rifat Sarıcaoğlu (Vakıf Üniversiteleri Birliği Başkanı)
Öncelikle gönlünüzde ne varsa onu seçin. Çünkü gelecekte hayatınızı kazanıp, o alanda yürüyecek olan sizlersiniz. Ailelerin düşünceleri, rol model olacak insanların önerileri olabilir ama öncelik gönlünüzdekilerin olmalı. Daha sonra gitmeyi düşündüğünüz üniversiteler için kısa liste oluşturun. Gidip yerinde mutlaka görün, oradaki öğrencilerle konuşun. Sonra bölüm, ardından da üniversite tercihine karar verin. Son olarak şehir kararı verilebilir.Vakıflarda ayrıca her yükseköğretim kurumunun farklı alanlarda burs olanakları var. Öncelikle kısa listeyi oluşturduktan sonra gidip hangi alanda burs olanakları olduğunu öğrenmeniz gerekiyor. Sonuçta bu 4-5 senelik bir yatırım. Ücretsiz okunsa bile yatırım. Yol parası, yemek gibi şeylere para harcanacak. Nereye yatırım yaptığınızı bilmeniz lazım.
Faruk Ardıç (Fem Yayınları Rehberlik Koordinatörü)
Bugün başta Amerika olmak üzere ekonomisi gelişmiş ülkelerde en çok temel bilimler alanında öğrenciler ekstra burslar ile destekleniyorlar.
Bizde asıl sorun ortaokul ve lisede başlıyor. Her yıl değişen müfredat programları, yeni programlara öğretmen ve öğrencilerin ayak uyduramaması, öğretmenlerin formasyon eksikliği öğrencilerin bu bölümleri tercihlerinde yer vermemesine neden oluyor. Burs kapsamının genişletmesi önemli bir adım. Buna benzer uygulamalar temel bilimleri daha cazip hale getirecek. Burada önemli olan kolay olanı değil, doğru olanı yapmak.
Büşra Topal (2014 LYS TM-2 ve TM-3 Birincisi)
Tercih yaparken kişisel özelliklerimi dikkate aldım. Hukuk ve tıp çok çalışmayı, oldukça fazla mesai yapmayı gerektiren bölümler olduğu için bu bölümleri hiç düşünmedim. Mühendisilklerde de çalışma alanlarını, ders içeriklerini inceledim. Rehberlik uzmanları ve üniversite gezilerinde bölüm hocalarıyla konuştum. Bana en uygun bölümün endüstri mühendisliği olduğuna karar verdim. Tercih yaparken öncelikle bölümleri ve üniversiteleri iyice araştırmalısınız. Verilen derslere ve çalışma alanlarına bakmalısınız. Mümkün olduğunca birilerine danışmanızı öneririm, gözü kapalı tercih yapmayın.
Aylık 2 bin lira gelir
TÜBİTAK tarafından LYS-MF puan türünde ilk 25 bin sıralamasına girip; matematik, fizik, kimya, biyoloji bölümlerine yerleşen örgün lisans öğrencilerine her ay burs verilecek. MF puan türünde ilk 5 bin arasında yer alarak, bu bölümlere yerleşen örgün lisans öğrencilerine aylık 2 bin lira ; 5001 ile 10.000 arasında yer alarak yerleşen öğrencilere 1.500 lira ; 10.001 ile 20.000 sıralamasında yer alarak yerleşenlere 1000 ve 20.001 ile 25.000 arasında yer alarak yerleşenlere 750 lira burs verilecek.
İki ve dört yıllık yeni bölümler açıldı
YGS puan türüyle öğrenci alan iki yıllık programlar: Havacılıkta yer hizmetleri yönetimi (açıköğretim), hayvansal üretim, hukuk büro yönetimi ve sekreterliği (açıköğretim ve örgün olarak iki ayrı program), iş sağlığı ve güvenliği (açıköğretim), sağlık bilgisi sistemleri teknikerliği, tıbbi dökümantasyon ve sekreterlik (açıköğretim).
LYS puan türüyle öğrenci alan dört yıllık programlar: Adli bilişim mühendisliği (MTOK ve fakültede olmak üzere iki ayrı program), basım teknolojileri (yüksekokul), canlandırma filmi tasarım ve yönetimi, ergoterapi (yüksekokul), film tasarımı ve yazarlık, gemi makineleri işletme mühendisliği (yüksekokul), kurgu ses ve görüntü yönetimi, küresel siyaset ve uluslararası ilişkiler, lojistik (yüksekokul), maden ve cevher hazırlama mühendisliği, muhasebe ve denetim (yüksekokul), müzecilik, nanoteknoloji mühendisliği, ortez protez, perfüzyon (yüksekokul), rekreasyon (fakülte), spor yöneticiliği (fakülte), tekstil ve moda tasarımı, uçak ve uzay mühendisliği, ulaştırma ve lojistik yönetimi (yüksekokul), uluslararası perakende yönetimi (yüksekokul), üretim sistemleri mühendisliği programları, yeni medya (yüksekokul), yeni medya ve gazetecilik.
Tıp ve hukuk için başarı sırası barajı
Bu yıl tıp fakültesini seçecek adayların kendi puan türünde ilk 40 bin, hukuk isteyenlerin de ilk 150 bin aday arasına girmesi şart. Bu sıralamanın altındakiler tıp ve hukuk seçemeyecek.
YÖK’ün bu yılki en önemli değişikliği tıp ve hukuk bölümleri için başarı sırası barajı getirmesi ve hukuk fakültesine girişte puan türünü değiştirmesi oldu. Buna göre tıp programlarına girmek için kendi puan türünde adayların ilk 40 bin, hukuk için ise 150 bin sıralamasına girmesi gerekiyor. Yapılan değişikliğin nedeni ise, son yıllarda bu bölümlerde okuyan öğrencilerin başarı sıraları arasındaki makasın giderek açılması olarak gösterildi.
PUAN FARKI YILLAR İÇİNDE AÇILDI
YÖK’ün tıp ve hukuk programları kontenjanlarına ve yerleşen öğrenci sayıları ile ilgili yaptığı çalışmada, aynı bölümde okuyan öğrenciler arasındaki puan farkının yıllar geçtikçe açıldığı gözlemlendi. Tıp programına önceki yıllarda 20 bininci sıradaki adaylar yerleşirken, 2014 ÖSYS’de 101 bininci sıradaki adayın yerleştiği ortaya çıktı. Hukuk fakültesine 2010 yılında 177 bininci, 2014 ÖSYS’de ise 366 bininci adayın yerleştiği görüldü.
AMAÇ EĞİTİM SEVİYESİNİ YÜKSELTMEK
Uygulamanın amacı bu bölümlere belli bir puan aralığındaki öğrencilerin yerleşmesini sağlamak ve eğitim seviyesini yükseltmek. Dileyen vakıf üniversitelerinin bu programlar için daha üst başarı sıralaması şartı aramasına da imkân tanındı.
Yurtdışında düşük puanla bir hukuk veya tıp programına yerleşerek daha sonra Türkiye’deki bir üniversiteye yatay geçiş yapmak isteyen öğrencilerde de başarı sırası şartı aranacak.
Prof. Dr. Ahmet Acar (ODTÜ Rektörü): Üniversite eğitimini sadece iş bulmaya veya meslek kazanmaya yönelik düşünmeyin. Yükseköğretim, kişisel gelişimin ve yaşama hazırlığın çok önemli bir evresidir. “Puanım boşa gitmesin” düşüncesiyle program seçmeyin. Gerçekten ilgi duyduğunuz, ilgi ve yeteneklerinize uyumlu olan alanları seçmenizi; mezuniyet sonrasında kendinize yardımcı olacak genel formasyonu önemseyerek seçim yapmanızı öneriyorum. Mezuniyet sonrasında ne tür ortamlarda çalışılacağınızı iyi inceleyerek karar vermelisiniz. Her dönem geçerli, klasik meslek dalları olan sosyal bilimler, mühendislik, eğitim, tıp, idari bilimler, fen gibi alanlardaki meslek dalları arasında bir tercih yapabilirsiniz. Fakat belki bundan 10 yıl sonra bugün bildiğimiz alanlardan çok farklı alanlarda meslekler ön plana çıkacak. Değişen teknolojilere uyum gösterebilecek, gelişen sektörlerdeki meslekleri de (havacılık ve uzay mühendisliği, genetik mühendisliği gibi) önü açık meslekler olarak değerlendirebilirsiniz. Genel alan seçimi çok önemli. Alan seçimi sizlerin alacağınız formasyonu, bir anlamda yaşam tarzınızı belirleyecek. Tercih edeceğiniz üniversitenin ise akademisyen kadrosu, müfredat, eğitim-öğretim altyapısı gibi özellikleri inceleyebilirsiniz. Kişisel ve sosyal gelişiminizi desteklemek üzere üniversitenin sunduğu ders dışı ortamı da değerlendirerek öğrenci toplulukları faaliyetlerini, kültür, sanat ve spor etkinliklerinin zenginliğini, ülkemizdeki ve yurtdışındaki kuruluşlarla etkileşim fırsatlarını da düşünmelisiniz.
Celil Vardar (Final Eğitim Kurumları Tanıtım ve Rehberlik Koordinatörü): İnsanlar, farklı farklı kişilik özelliklerine ve karakterlere sahiptir. Bu nedenle kişilik özelliklerinin tanınması, bilinmesi ve meslek seçiminin bu doğrultuda yapılması önemli. Kendinize “Ben hangi mesleği yapabilirim?” sorusunu sorun. Bu soruya vereceğiniz cevap, kişisel yeteneklerinizi belirlemenize, sahip olduğunuz yeteneklerin, seçmeyi düşündüğünüz meslek için yeterli ve elverişli olup olmadığını fark etmenize yardım eder.
Mustafa Asım Kılıçarslan (2014 LYS TS-2 Birincisi): Tercih döneminde öğretmenlerim çok yardımcı oldu bana. Hangi alanın bana uygun olduğunu tespit etmek için çeşitli meslek testleri yaptık. Bazı üniversiteler hakkında bilgi aldık. Bütün bunları hayallerimle birleştirerek bir tercih yaptık. Bu yıl tercih yapacak adayların da özellikle bunlara dikkat etmesini öneririm. Kesinlikle yüksek puana kapılıp, popüler üniversite ve bölümler tercih edilmemeli. Belki benim yaptığım gibi meslek testleri yapabilirler. Son aşamada rahat olmaları gerekiyor. Dünyanın sonu değil, bir karar verip seçim yapacaklar, o seçime de pozitif bakmaları lazım.
Kıbrıs’taki üniversiteler muaf
Hem yurtdışındaki, hem de Türkiye’deki üniversitelerin tıp ve hukuk fakültelerine girişte aranan başarı sırası barajı Kıbrıs’taki üniversitelere uygulanmayacak. Bu yıl adaylar Kıbrıs’taki üniversitelerin tıp ve hukuk bölümlerini 40 ve 150 bin başarı sırası barajını gözetmeden tercih listesine yazabilecek. Ancak bu öğrenciler Türkiye’deki üniversitelere yatay geçiş yapmak isterlerse başarı sırası dikkate alınacak.
Sıralaması tutmayan kayıt yapamaz
Tıp için adayların en düşük 40 bin; hukuk için de 150 bin başarı sırasına girmesi gerekiyor. Sıralama şartına uymadan tercih yapan ve yerleşenlerin bu programlara kaydı yapılmayacak.
En çok yapılan tercih hataları
- İstediğin bölümü birkaç defa yazınca şansının artacağını düşünmek
- Bölümlerin puan türleri ile kendi puanlarını dikkate almadan tercih yapmak
- Popüler bölümleri yazmaya çalışmak
- Vakıf üniversitelerinin burslu ya da burssuz programlarının özel koşullarını göz önünde bulundurmamak
Hukuk fakültesine girişte iki önemli değişiklik
1- YÖK kararıyla 2015’ten itibaren hukuk fakültesine, işletme, iktisat programlarına da girişte kullanılan TM-2 puan türü yerine; psikoloji, felsefe, sosyoloji gibi bölümlere girişte kullanılan TM-3 puan türü ile girilmesine karar verildi. Yani adayların daha az matematik, daha çok edebiyat ve coğrafya çalışması gerekti.
2- Hukuka girişte matematik-geometri testlerinin ağırlığı yüzde 30’dan yüzde 23’e düşürüldü. Türk dili edebiyatı ile coğrafya-1 testlerinin ağırlığı da yüzde 30’dan yüzde 37’ye yükseltildi.
12 bölümün puan türü değişti
Öte yandan puan türü değişen bölüm sadece hukuk olmadı. 2015-ÖSYS Kılavuzu’na göre hukuk ile birlikte 12 bölümün daha puan türünde değişiklik yapıldı. Buna göre Seyahat İşletmeciliği ve Turizm Rehberliği MTOK (Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarının Alanları) bölümleri YGS5’ten TM-1’e, Turizm İşletmeciliği (MTOK) YGS-6’dan TM-1’e, Rekreasyon yönetimi (MTOK) YGS-3’den TS-2’ye, Grafik Tasarım TM-3’ten TM-2’ye, Moda Tasarımı bölümü TM-3’ten TM-2’ye, Bilgi ve Belge Yönetimi TM-1’den TM-3’e, Aile Tüketicileri Bilimi TM-2’den TM-3’e Bilim Tarihi TM-2’den TM-3’e, Hukuk TM-2’den TM-3’e, Moda ve Tekstil Tasarımı TM-3’ten TM-2’ye, Takı Tasarımı da TM-3’ten TM- 2’ye geçti.
MERAK ETTİKLERİNİZ
1- Tercih yaparken sonuç kâğıdında nereye bakmalıyım?
Sonuç belgenizde sınavda çözdüğünüz testlere göre hesaplanıp okul puanınızın ekli olduğu Y- MF, Y-TM, Y-TS ve Y-DİL puan türlerinin başarı sıralarına bakarak tercih yapabalirsiniz.
2- Düz lise mezunuyum, sınavsız geçiş yapabilir miyim?
Hayır, sınavsız geçiş sadece meslek liselerinin ilgili alanından mezun olanlara sağlanan bir haktır.
3- Tercih yaparken özel yetenekle öğrenci alan bölümleri de yazmalı mıyım?
Özel yetenekle öğrenci alan bölümlere tercih listenizde yer vermeniz gerekmiyor. Üniversitelerin özel yetenek sınavı başvuru tarihlerini takip etmeniz ve ilgili üniversiteye başvurmanız yeterli.
4- Tercih yapıp bir bölüme yerleştirilip, kayıt yaptırmazsam ek yerleştirme döneminde tercih yapabilir miyim?
Ek kontenjan yerleştirilmesi yapılıyor. Ancak Açıköğretim Fakültesi hariç, bir yere yerleşmiş olan adaylar ek kontenjandan faydalanamıyor, tercih yapamıyor.
Tercih dönemi: 6-14 Temmuz
Üniversite yolunda ilk adım
Üniversite adayları, bugünden itibaren önemli bir karar verecek. Gelecekte seçecekleri meslekle ilgili bu ilk adım için 9 günleri var.
Üniversiteye girişte en önemli adımlardan biri de kuşkusuz tercih listesi hazırlamak. LYS’de barajı aşıp 140 puan ve üstü alan 919 bin 38 aday ön lisans ve yetenek sınavı ile bir yere yerleşmek için bugünden itibaren liste hazırlayacak. 180 puan ve üstü alan 813 bin 278 aday ise 4 yıllık lisans programlarına yerleşmek için tercih listesi oluşturacak.
ÖNEMLİ BİR KARAR
Bu kritik dönemde adayların kafasında sadece, “Hangi meslek, hangi üniversite?” sorusu var. Aileden, çevreden, arkadaşlardan çeşitli öneriler gelse de uzmanlar uyarıyor: “Meslek seçimi, sadece gelecekte nasıl bir işte çalışacağınızı değil, nasıl bir yaşam biçimi istediğinizi belirleyen ve hayat boyu devam eden bir süreç olacağından, önemli bir karar. Sizi iyi tanıyan ailenizin ve yakın çevrenizin düşüncelerini dikkate alabilirsiniz. Ancak unutmayın, bu hayat sizin ve son kararı verme sorumluluğunu siz taşımalısınız.”
Beş gün sürecek bu yazı dizisi boyunca geçmişte bu deneyimi yaşayan ve ipi önde göğüsleyen sınav şampiyonlarından, önemli üniversitelerin rektörlerinden, rehberlik uzmanlarından tüyolar alacaksınız.
YENİ AÇILAN BÖLÜMLER
Bu yıl yeni açılan bölümler, kılavuzdaki değişiklikler, puan türü değişen bölümler ve doğru tercih listesi hazırlamanın püf noktaları da yer alacak.
Adayların tercih listesi oluştururken en çok yaptığı hatalar da bu yazı dizisi boyunca okuyabileceğiniz bölümler arasında bulunuyor.
Yerleştirme ile ilgili merak ettiğiniz soruları uzmanlara sorduk, onlardan aldığımız yanıtlar da sayfalarımızda yer alacak. Faydalı olması dileğiyle...
İYİ ÜNİVERSİTE İYİ GELECEK
Bu zor kararı verirken kendinize sormanız gereken ilk sorular şunlar olmalı: Ben ileride nerede olmak istiyorum?, Hayallerimi gerçekleştirmemi sağlayacak, üniversite hangisi? Bu kriterleri karşılayan üniversite ve bölümleri araştırmanız ve elde ettiğiniz cevapları karşılaştırmanız gerekiyor. Eğer uluslararası akademik ve entelektüel birikime sahip, özgür bir üniversite ortamında eğitim hayatınıza devam ederseniz, klasik bir söylemle ‘dünya vatandaşı’ olmaya adaysınız demektir. Günümüzde dünya, sürekli öğrenmeyi hayatına katmış bireyler istiyor. Bu nedenle küresel rekabette üniversite tercihleriniz, bölüm ne olursa olsun sizi bu yönde yetiştirecek, tamamlayacak ve dönüştürecek bir kurum olmalı. İyi bir üniversite eğitiminin sadece meslek edindirme ile sınırlı bir süreç olarak görülmemesi gerektiğini özellikle hatırlatmak isterim. Alınacak eğitim formasyonu, sizlerin hayata hazırlanmanızda, kişisel ve sosyal gelişiminizde önemli rol oynuyor. Bunda da üniversitenin öğretim kadrosu, müfredatı, yurtdışındaki saygınlığı, dünya ile entegrasyonu, sunduğu kendini geliştirme ortamının etkisi büyük rol oynar. Bu yüzden iyi bir üniversite sizi ‘iyi bir geleceğe’ hazırlar. Mesleki tercihiniz ne olursa olsun ilk kural sevdiğiniz, mutlu olacağınız bir alana yönelmenizdir. Üniversitenin kazandıracağı akademik bilgi ile yetinmeyip, sosyal ve kültürel vizyonu da önemseyerek seçeceğiniz alanda kendinizi hayat boyu geliştirmeniz ve kişisel farklılığınızı ortaya koymanızdır.
BAŞARI SIRASINA GÖRE TERCİH YAPIN
Taha Niyazi Dutkuner (2014-LYS TS-1 Birincisi): Sınavlara hazırlandığım yıl boyunca hukuk okumak istiyordum. Tercih döneminde araştırdım. Yurtdışında çalışma ve yaşam olanakları daha fazla olduğu için ekonomi bölümünü tercih ettim. Puanım ekonomi için çok yüksekti ama iyi hukukçular kadar iyi ekonomicilerin de olması gerektiğini düşünüyorum. Bu nedenle, “Puanım boşa gitmesin” düşüncesiyle tercih yapılmamalı. En önemli nokta kendi kararınızla bir seçim yapmanız.
Kendinize bunları sorun
- Nasıl bir yaşam beklentim var?
- Başkalarının kurallarıyla mı, kendi kurallarımla mı çalışabilirim?
- Büyük şehirde mi, küçük şehirde mi çalışmak istiyorum?
- Çok para kazanmak önemli mi?
- Emin bir iş mi istiyorum, yoksa risk alabilir miyim?
- Seyahat etmeyi seviyor muyum?
- İnsanlarla uyum içinde çalışabilir miyim?
- Çabuk karar verebiliyor muyum?
- İletişim, ikna gücüm var mı?
- Bilimsel araştırmalardan zevk alıyor muyum?
- Ayrıntılardan sıkılıyor muyum?
- Açık havada çalışabilir miyim?
- 30’lu yaşlarda kendimi nasıl bir iş hayatı içinde hayal ediyorum?
En çok yapılan tercih hataları
- Bölümlerin başarı sıralarını referans almadan tercih yapmak
- Özel şartlara dikkat etmemek
- Kodlama hatası yapmak
- Meslekleri ve üniversitelerin bulunduğu şehri iyice tanımadan, araştırmadan tercih oluşturmak
- Üniversite, şehir sınırlaması getirmek
- Vakıf üniversitelerinin burslu ya da burssuz programlarının özel koşullarını göz önünde bulundurmamak
Kılavuzdaki yenilikler
2015 Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu’nda yenilikler de var. Kılavuz incelendiğinde geçen yıla göre farklılıklar ve önemli noktalar şu şekilde sıralanabilir:
- İki yıllık ön lisans programlarına ‘okul birinciliği’ kontenjanı verildi,
- Ön lisans bölümlerinin kontenjanlarına Sınavsız Geçiş Kontenjanı (SGK) ve YGS Puanı ile Alan Kontenjan (YGSK) ayrımı getirildi ve bütün iki yıllık kontenjanlar ‘Tablo-3’ adı altında toplandı.
- 4 yıllık bölümlerde kaç profesör, doçent, yardımcı doçent ve görevlendirmeli öğretim üyesi olduğu sayısı da yazıldı.
- Puan türü değişen hukuk fakültesinin başarı sıraları kılavuzda yer almıyor.
MERAK ETTİKLERİNİZ
1- tercih yaparken puan mı önemli, başarı sırası mı?
Puan hesaplama katsayıları, her yıl Türkiye soru çözüm ortalamalarına bağlı olarak değişiyor. Dolayısıyla aynı sayıda soru çözen bir aday, her yıl farklı bir puan alabiliyor. Bu nedenle tercih yaparken bir önceki yıla ait taban puanlarla kıyaslama yapmak sağlıklı bir gösterge olmayabilir. Başarı sıranızı yükseköğretim programlarının bir önceki yıla ait başarı sıraları ile karşılaştırmak en doğru yöntem olur.
2- Kaç tercih hakkı var?
Toplam tercih sayısı 30. Tüm hakkınızı kullanmak zorunda değilsiniz.
3- Tercih yapıp gelecek sene sınava girersem puanım düşer mi?
Sadece tercih yapmak gelecek yıl puanınızı düşürmez. Ancak bir yükseköğretim programına yerleşir ve tekrar sınava girerseniz, o yıl puanınız düşer.
4- Bir bölümü daha üste yazmanın avantajı var mı?
Aday, kaçıncı sıraya yazmış olursa olsun, tercih ettiği bir bölüme, diğer adaylarla birlikte yerleştirme puanları ve başarı sıralarına göre kontenjan dâhilinde yerleştirilecek.
5- Ek yerleştirme olacak mı?
Yerleştirme sonuçları ilan edildikten sonra kontenjanı dolmayan veya ÖSYM kılavuzu yayımlandıktan sonra yeni açılan bölümler için ek yerleştirme yapılır. Ancak ilk yerleştirmede herhangi bir bölüme girmemiş adaylar ek yerleştirme tercihi yapabilir.
