Uzaya meraklıysanız nerden başlamalısınız?

Bir yurttaşımızın uzaya çıkması ve bizim bilim insanlarımızca tasarlanan deneyleri yapacak olması ülkece heyecanlanmamıza vesile oldu. Elbette en çok heyecanlananlar arasında uzay merakı olan, astronot olmayı düşleyen gençleri ilk sıralarda sayabiliriz. Alper Gezeravcı 10 Şubat’ta dünyaya, evine, geri döndü. Onun anlatacaklarını merakla bekliyoruz. Sanırım gençlerle bol bol bir araya gelecek. Okulları ziyaret ederek tecrübelerini aktaracaktır. Uzay terimi, tanım olarak, evrenin, üzerinde yaşadığımız Dünya (yeryüzü) dışında kalan kısmını ifade eder. Yeryüzünden yaklaşık 100 km yüksekliğe kadar olan kısım yani atmosferin yeterince yoğun olduğu bölge de Dünya’ya dâhil sayılıyor ve uzayın bu yükseklikten sonra başladığı kabul ediliyor.

BİLİNMEYEN NİCE SIRLAR VAR
Bir hayal kurup, tüm insanlığın başka bir gezegende, örneğin Mars’ta, yaşadığını varsaysaydık o durumda bugün üzerinde yaşadığımız Dünya o insanların uzayında yer alan bir gök cismi olurdu. Yani demem o ki aslında Dünyamız da nereden baktığımızla alakalı olarak yerine göre uzayın içerisinde. Bu tasvir ile “uzaya meraklıysanız…” şeklinde başlayan ifadede Dünya’nın kendisi de dâhil tüm evreni kastetmek daha doğru olacak. Bugün Dünya gezegeninin bilinmeyen nice sırları olduğunu biliyoruz.

TEMEL BİLİMLER GÜNLÜK YAŞANTIYA YANSIR
Peki, uzay çalışmaları niçin yapılıyor? Bir bilim insanı olarak bunun iki cevabı olduğunu ifade edebilirim. Bunlardan birincisi tamamıyla bilimsel amaçlıdır. Yani temelinde merak vardır. Bilim insanları insanoğlunun bu meraklarını, bilimsel yöntemler ile cevaplamaya çalışırlar. Diyebiliriz ki gerek Dünya ile ilgili gerek uzay ile ilgili bildiğimiz ne kadar bilgi varsa bunun büyük bir kısmını temel bilimlere ve bu alanlarda çalışan bilim insanlarına borçluyuz.

Temel bilimler ile elde edilen bilgi ve tecrübeler bazen hızla bir şekilde teknolojiye ve dolayısıyla insanoğlunun günlük yaşantısına yansır. Örneğin momentumun korunumu ilkesi olmadan ya da bu ilkeyi göz ardı ederek roket teknolojisini tasarlamak söz konusu olamazdı. Diğer taraftan İnsanoğlunun merakı olmaksızın da bu çalışmalar başlayamazdı.

İnsanoğlu daha doğrusu bilim insanları, en yakınımızdan, görebildiğimiz en uzak gök cisimlerine kadar evrende yer alan tüm gök cisimlerini inceler, onları anlamaya çalışır. Nihai hedef evrenin kendisi ve kozmoloji bilimi bir bütün olarak evrenin yapısını ve evrimini anlamaya çalışmakta. Hiyerarşik açıdan bakılırsa Dünya, Güneş ve Güneş Sistemi, Yıldızlar, Öte Gezegen Sistemleri, Samanyolu, Gökadalar, Gökada Kümeleri, Süper Gökada Kümeleri ve nihayetinde evren nedir, hangi yasalar geçerli? Yapıları ve evrimleri ne şekilde olur? Tüm bu sorulara cevap verebilmemiz için temel bilimlerden yararlanır ve teknolojiyi kullanırız. Astronomi, Fiziki Kimya, Biyoloji, Matematik ve İstatistik bilgimizle Dünya’yı ve evreni anlamaya çalışıyoruz.

GENÇLERE ROL MODEL OLDU
Olanaklar kısıtlı olduğundan, Axiom3 ekibi ile ISS’ye giden Alper Gezeravcı, önceden planlanan ve faklı temel alanlara ilişkin olan deneylerin hepsini yapmak durumunda kaldı. Dolayısıyla bu göreve seçilecek astronotun çok iyi seçilmesi gerekirdi. Seçilecek kişi; çok iyi yetişmiş, sağlıklı, bilime ve teknolojiye yatkın, soğukkanlı, zeki ve becerikli olmalıydı. Seksen milyonu aşkın yurttaşımız arasından böyle pek çok aday bulunabilirdi elbette. Lakin yukarıda değindiğim nedenlerle ancak bir kişi seçilecekti ve görünen o ki, Alper Gezeravcı seçimi son derece isabetli oldu.. Burada açık yürekle ifade etmek isterim ki bir Türk vatandaşının ilk kez uzaya çıkmış olması hedeflerden biri olmakla birlikte bu hedef, seyahate anlam kazandıran deneyler olmaksızın turistik bir geziden öteye geçemezdi. Demem o ki bu maceranın altında yatan asıl kazanımlar söz konusu deneylerin sonuçlarıyla elde edilmiş olacaktır. Diğer taraftan Alper Gezeravcı figürü bir dönüm noktası sembolü olarak tarihimize geçti. O artık özellikle gençlerimiz için bir rol model. Gençlerimiz kendilerini iyi yetiştirdikleri takdirde ister uzaya giderek, isterse gitmeden Dünya’da kalarak, gerek Dünya’yı gerek evreni anlamamıza katkı sunabilirler. Bu bağlamda eğitimlerine çok önem vermeli ve meraklarının peşinden gidebilme yetilerini geliştirmeliler.

GENÇLER İÇİN YOL GÖSTERİCİ GELİŞMELER
Astronomi ve Uzay Bilimleri; evrenin sonsuz büyüklüğü, içerisinde çok farklı türden gök cisimlerini barındırması ve muazzam görüntüler sunması nedeniyle temel bilimler arasında en popüler olanı. Bu bakımdan temel bilimlerin halka ulaştırılmasında ya da gençlere bilimi ve bilimsel düşünmeyi tanıtmakta en kullanışlı olan. Dünya genelinde hemen her yerde amatör astronomi topluluklarına ya da teleskop yapan amatör topluluklara rastlayabilirsiniz. Astronomlar daha 1990’lı yıllara kadar ancak yeryüzünden yaptıkları gözlemlerle evreni anlamaya çalışıyorlardı. Şimdi uydu teleskoplar ile görebildiğimiz evren sınırları genişlemiş ve daha hassas gözlemler yapılabilmekte.. Bu bağlamda uzaya meraklı gençlerimiz yukarıda değindiğim amatör topluluklara dâhil olabilir ya da ülkemizde İzmir, İstanbul, Ankara, Erzurum, Kayseri, Çanakkale ve Antalya’daki Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümleri ile daha yakın temas kurabilirler. Fakat bir kez daha vurgulayayım ki temel bilimler olmadan ilerleme olamayacağını anlamalı ve özellikle temel bilimler alanındaki temel eğitimlerine çok önem vermeliler.

Türk Uzay Ajansının (TUA) kurulmuş olması, Milli Uzay Hedeflerinin açıklanmış olması, Doğu Anadolu Gözlemevinin (DAG) yakın zamanda faaliyete geçecek olması, ilk astronotumuzun uzaya çıkmış olması gibi gelişmeler bu alanda ilerlemek isteyen gençlerimiz için pek çok yol gösterici kapı açıyor.

PROF. DR. ÖMER LÜTFİ DEĞİRMENCİ KİMDİR?
1963 Erzurum doğumlu. Ege üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümünden 1984’de mezun olan Değirmenci, özel dershanelerde ve ardından Menemen lisesinde bir süre matematik öğretmenliği yaptıktan sonra mezunu olduğu bölümde 1990 yılında araştırma görevlisi olarak göreve başladı. Halen Astrofizik Anabilim Dalı Başkanlığı ve Bölüm Başkanlığı görevini sürdürüyor. Liselerde seçmeli “Astronomi ve Uzay Bilimleri” dersinin müfredatı Prof. Dr. Ömer Lütfi Değirmenci’nin editörlüğündeki bir ekip tarafından hazırlanmış ve bu müfredata uygun lise ders kitabı aynı ekip tarafından 2012 yılında yazıldı.. Söz konusu ders kitabı halen liselerde okutuluyor.