Ulama nedir? Nasıl bulunur? Edebiyatta ulama özellikleri ve örnekleri
Güncelleme Tarihi:
4. yüzyıldan beri kullanılan ulama kelimesi, öz Türkçedir. Bu kelimenin ilk anlamı bir şeyi başka bir şeye katmak, ilave etmektir. Osmanlı döneminde basılan ciltli kitaplarda, sayfaların kenarlarına yapılan süslemelere de ulama denir. Dil bilgisinde ise ulama sözcüğü, terim anlamıyla kullanılır. Ulama nedir? Nasıl bulunur tüm detayları ile derledik.
Edebiyatta Ulama ile Kaynaşma'nın karıştırılmaması gerekir. Kaynaşma, yardımcı fiil ile birlikte kullanılan bir kelimenin ayrı değil bitişik yazılması demektir. Örnekler:
1- Keşif - Etmek (Keşfetmek)
2- Kayıp - Olmak (Kaybolmak)
3- Kasıt - Etmek (Kastetmek)
Ulama Nedir?
Konuşma dilinde, sessiz harfle biten bir kelimenin, sesli harfle başlayan bir kelimeyle birlikte söylenmesine ulama denir. Ulama yapmanın amacı, kitapların çok daha hızlı ve rahat bir şekilde okunmasını sağlamak ve daha akıcı konuşmaktır.
Ulama, kaynaşmadan farklı olarak yazıda değil, sadece konuşma dilinde geçerlidir. Bu nedenle, bağlanarak okunan ve söylenen kelimeler, bitişik değil ayrı yazılmalıdır.
Örnekler:
1- Selam ey sana zalim dünya
Selam ve ey kelimeleri bağlanarak okunur. Ancak bu kelimelerin "selamey" şeklinde yazılması yanlıştır.
2- Dün Ekrem Bey sizi sordu.
Dün ve Ekrem sözcükleri, tek bir kelimeymiş gibi bağlanarak telaffuz edilir. Fakat kelimeler ''Dünekrem'' ya da ''DünEkrem'' şeklinde yazılmamalıdır.
Ulama Nasıl Bulunur?
Ulamaları bulmak için bir cümle içinde yan yana kelimelerin ilk ve son harflerine bakılır. Ünlü harfle biten bir kelimenin yanına ünlü harfle başlayan bir kelime gelmişse, bu iki sözcük arasında ulama var demektir.
Örnekler:
1- Kitap okudum. (P - O)
2- Sevmiştim onu. (S - O)
3- Biraz edep! (Z - E)
4- Hz. Musa'nın Asası (N - A)
5- Laftan ibaret. (L - i)
6- Loş ışık. (L - I)
7- Büyük üzüntü. (K - Ü)
8- Cehennem azabı. (M - A)
9- Adem elması. (M - E)
10- Denizin ortası. (N - O)
Edebiyatta Ulama Özellikleri ve Örnekleri
1- Son harfi sesli olan bir kelimeden sonra ünlü harfle başlayan bir sözcük gelirse ulama olmaz.
Örnekler:
1- Kavuşma ümidi. (A - Ü)
2- Görme ihtimali. (E - İ)
3- Teselli ikramiyesi. (İ - İ)
4- Dava adamı. (A- A)
5- İki inci. (İ - İ)
2- Son harfi ünsüz olan bir kelime ile ünsüz ile başlayan bir kelime yan yana geldiğinde de ulama olmaz.
Örnekler:
1- İlyas Bey. (S - B)
2- Saadet Hanım ( T- H)
3- Evin girişi. (V - G)
4- Neden sonuç. (N - S)
5- Yangın yeri. (Y - Y)
3- Aralarına virgül konan kelimelerle ulama yapılmaz.
Örnek:
Kavun, armut ve çilek aldım.
Kavun kelimesi, ünsüz bir harfle (n) biter. Armut kelimesinin ilk harfi ise A'dır. Buna rağmen aralarında virgül olduğu için ulama olmaz.