Türkiye’nin okul servis güvenliği gerçeği

Öğrencilerin evden okula gitmek üzere bir araçla ya da yaya olarak hareket etmeleriyle başlayan ve okulda geçirdikleri eğitim etkinlikleri sonrasında evlerine dönüşleriyle tamamlanan okul süreci birçok tehlike ve riski içeriyor. Öğrencilerin okula servisle gitmeleri, olası trafik ve güvenlik tehlikeleri nedeniyle veliler tarafından tercih edilen bir yöntem. Servisler öğrencilerin okula ulaşımında en güvenli sistem olarak kabul ediliyor. Bu durumu destekleyen istatistikler bulunuyor. Ancak okul yolunda mevcut olan risk ve tehlikeler öğrencilerin ve servislerin güvenliği için güçlü bir güvenlik bilincinin yaratılmasını zorunlu kılıyor.

Servisler güvenli mi?

Sıkça yaşanan şiddet olayları ve trafik kazaları güvenlik endişesi yaratıyor. Servis sürücüleri ve rehberlerin öğrencilere yönelik şiddet ve küfür içeren davranışları çocuklarda kaygı, korku ve endişeye neden oluyor. Bu yüzden okul devamsızlığı ve terki gibi çocuğun okulu sevmemesine ve yabancılaşmasına neden olan birçok olay yaşanıyor.

Sürücülerin eğitimsizliği, psikolojisi ve kural tanımayan riskli davranışları dikkat çekiyor. Çocukları emanet ettiğimiz sürücülerin ve rehberlerin karıştığı suçlar ise olması gereken koşullara sahip olup olmadıkları konusunda kuşku yaratıyor. Gerek okul yetkililerinin gerekse güvenlik birimlerinin yetersiz denetim uygulamaları soru işaretleri oluşturuyor. Güvenli servis ortamına ilişkin bir bilinçlendirme ve sertifikalandırma sürecinden geçmemiş olmaları da büyük bir güvenlik zafiyeti yaratıyor.

Trafik güvenliği açısından servis kazalarının incelenmesi ve önlemler alınması gerekiyor. Türkiye’de 2015 yılında 1 milyon 313 bin trafik kazası meydana geldi. Bu kazaların 183 bini ölümlü ve yaralanmalı. Trafik kazalarındaki can kaybı 7 bin 530, yaralı sayısı ise 304 bin 421. Bu kazaların bir bölümünün okul önleri ve çevresinde meydana geldiği tahmin ediliyor. İstatistiklere bakıldığında trafik kazalarının ekonomik açıdan meydana getirdiği zararların yanında sosyal ve psikolojik açıdan da topluma büyük zararlar verdiği biliniyor. Servis kazalarının bu kaza istatistikleri içerisinde önemli bir yere sahip olduğu düşünülüyor.

Okul yolu güvenliği aileleri endişelendiriyor

‘CSG Güvenli Okul’ araştırması öğrenci velilerinin yüzde 64’ünün çocuklarının okula gidiş-gelişleri sırasında yol güvenliğinden endişe duyduklarını ve yine velilerin yüzde 49’unun da çocuklarının servis güvenliğinden ciddi ölçüde kaygılandıklarını ortaya koyuyor. Servis güvenliğine yönelik araştırmaların sonuçlarına göre;

• Şoförlerin davranışları öğrencileri olumsuz yönde etkiliyor.

• Öğrencilerin bireysel şikâyetlerine rağmen servislerde yaşanan olumsuzlukların giderilmesi için adım atılmıyor.

• Veliler araçlarda yeterli şartlara sahip rehberlerin bulunmasını istiyor.

• Sürücülerin davranışları, hareketleri ve kişiliği öğrencilerde kalıcı etkiler oluşturuyor.

• Servis şoförleri eğitimsiz ve denetimsiz. Öğrenciler güvensiz servis ortamından ve sürücülerin riskli davranışlarından etkileniyor.

• Okul yöneticileri ve öğretmenler servisleri orta düzeyde güvenilir buluyor.

• Servis sürücülerinin karıştıkları kazalar, servis araçlarının denetim eksiklikleri ve bu konuda yetkinliği olan eğitim ve sertifika programına katılmamış olmaları da tehlike ve riskleri daha da artırıyor.

Servis sürücülerinin eğitimi

Servis sürücülerinin uygulamada ortaya çıkan eksiklik ve yanlışlıklarının tanımlanıp, düzeltilmesi ve güvenli bir servis ortamının sağlanması için ‘Güvenli Servis’ eğitiminden geçirilmeleri farkındalık yaratır. Özellikle bütüncül bir güvenlik yaklaşımıyla ‘Servis güvenliği’ sorununun genel okul güvenliği kapsamında ele alınarak, teorik ve uygulamalı olarak tasarlanan sertifika programlarında, trafik psikolojisi, ilk yardım, kriz ve risk yönetimi, davranış ve çocuk psikolojisi gibi dersler yer almalı. Bu programlar, sürücülerin güvenli araç kullanmalarını, araç içinde güvenli bir ortamın nasıl sağlanacağını, sürücülerin yolcu, veliler ve okul görevlileri ile nasıl daha bilinçli iletişim kuracaklarını, acil durumlarda ve kriz anlarında nasıl davranacaklarına ilişkin bilgi ve beceri kazandırmayı amaçlamalı. Bu eğitimler, daha güvenli bir trafik ve servis ortamında çocukların ve bireylerin ulaşımlarının sağlanmasının yanında, sağlıklı ve güvenli bir yaşamın da oluşmasına katkı sağlar.

Eğitim-denetim-güvenlik üçgeni

Okul yöneticileri, servis şirketleri ile güvenlik görevlileri ‘eğitim-denetim ve güvenlik’ üçgeninde duyarlı olmalı. Okul servis sürücüleri ve taşımacıları mevzuata uygun hareket ederek yasal yükümlülüklerini yerine getirmeli. Okul servis araçları yönetmeliği tüm sorumlu birimler tarafından ciddiyetle uygulanmalı. ‘Okul Servis Araçları Hizmet Yönetmeliği’ ile zorunlu eğitim kapsamındaki okul öncesi ve diğer öğrenci taşıma hizmetlerini düzenli ve güvenli hale getirmek öngörülmüş ve bu amaçla taşıma yapacak gerçek ve tüzel kişilerin yeterlilik ve çalışma şartları belirlenmiştir. Özellikle zorunlu öğrenim çağına gelmemiş 4-5 yaş grubu çocukların eğitimi amacıyla açılan kurumlara giden okul öncesi öğrencileri okul yolunda ve servis araçlarında birçok risk ve tehlikeyle karşılaşıyor.

Okul taşıtlarında aranan şartlara uyulması ve taşımacıların yükümlülüklerini yerine getirmesi için eğitim ve denetimler etkinlikle yapılmalı. Okul servis taşıtları temiz, bakımlı ve güvenli durumda bulunmalı ve periyodik muayeneleri yaptırılmış olmalı. Olası kaza, yangın ve tahliye durumunda öğrencilerin nasıl tahliye edileceğine ilişkin pratikler oluşturulmalı. Öğrencilerin oturarak rahat bir yolculuk yapmalarını sağlayacak önlemler alınmalı ve servis hizmeti sırasında başka yolcu alınmamalı.

Sürücü ve rehberler aranan şartlara uygun olmalı

Rehberler 20 yaşını doldurmuş, en az ilköğretim mezunu ve yetkili olduğu hizmetin niteliklerine uygun olmalı. Sürücüler yeterli belgeye, ‘Yurtiçi Yolcu Taşımacılığı Sürücü Mesleki Yeterlilik Belgesi’ne sahip olmalı, son beş yıl içinde bilinçli taksirli olarak ölümlü trafik kazalarına karışmamış ve alkollü araç kullanma ya da hız kurallarını ihlal nedeniyle sürücü belgeleri birden fazla geri alınmamış olmalı. Servis araçlarının izleyecekleri güzergâh için belediyelerden izin alınmalı.

Servis sürücüleri;

• Deneyimli, görev ve sorumluluk bilinci yüksek,

• Güvenli servis sürüş eğitimi almış,

• Mesleki gelişimlerine önem veren, katkı sağlayan,

• Öğrenci ve velilerle iletişimi güçlü,

• Acil durum ve ilkyardım eğitimi almış,

• Trafik kurallarına saygılı ve uyan kişiler olmalı.

Taşımacılar;

• Değer standartları oluşturmalı.

• Güvenli, kaliteli, sürekliliği ve koordinasyonu olan bir standart oluşturulmalı.

• Okul yönetimi, veliler ile servisler ve öğrencilerin taşınma süreçleriyle ilgili iletişim ve işbirliği yapmalı.

Rehberler;

• Sorumluluk bilinci yüksek ve deneyimli,

• Çocuk ve trafik psikolojisini bilen,

• Acil durum ve ilkyardım eğitimi almış,

• İletişimi güçlü,

• Yolculuk süresince öğrencilerin güvenliğini ve araç içi güvenli ortamı sağlayan kişiler olmalı.

Araçlar;

• Güvenlik donanımına sahip,

• Servis hizmet yönetmeliğinde belirtilen standartlara uygun,

• Görünümleri ve donanımları mükemmel,

• Güvenli servis hizmetleri sunan,

• Uydu takip sistemleri, telsiz ve telefon iletişimi olmalı.

Daha güvenli bir servis ortamının sağlanması için okul paydaşlarının ve özellikle velilerin etkin işbirliği ve duyarlığının yanında ilgili kurumların etkin denetimi ve eğitim faaliyetlerinin sürekliliği gerekiyor.