Türkiye’de gençlerin istihdamı, önlemler, çalışmalar

Ülkemizde genç nüfusun sunduğu potansiyel faydalardan yararlanabilmek amacıyla gençlerin istihdama ve işgücüne katılımlarının teşvik edilmesine yönelik politikalar, Kalkınma Planları, Orta Vadeli Programlar ve Yıllık Programlar doğrultusunda belirleniyor. Bu kapsamda, 2023 hedefleri doğrultusunda hazırlanan ve 2014-2018 dönemin kapsayan 10’uncu Kalkınma Planı en öncelikli politika dokümanımız. Söz konusu plan, başta işgücü piyasasına girişte zorluk yaşayan kadın ve gençler olmak üzere, toplumun tüm kesimlerine yönelik insana yaraşır iş fırsatlarının sunulduğu, işgücünün niteliğinin yükseltilip etkin kullanıldığı, toplumsal cinsiyet eşitliği ile iş sağlığı ve güvenliği şartlarının iyileştirildiği ve güvenceli esneklik yaklaşımının benimsendiği bir işgücü piyasasının oluşturulmasını hedefliyor. Bu çerçevede, 2012 yılında yüzde 15,7 olarak gerçekleşen genç işsizliği oranının plan dönemi sonunda yüzde 13’e inmesi öngörüldü.

Kalkınma Planı kapsamında, öncelikli alanlarda planın uygulama ayağını güçlendirmek amacıyla temel yapısal sorunlara çözüm olabilecek Öncelikli dönüşüm programları da tasarlandı. Söz konusu programlardan Temel ve Mesleki Becerileri Geliştirme Programı’nın beş temel bileşeninden ikisi, gençlerin iş piyasası ile ilişkilerini güçlendirmeye yönelik. Program, bireylerin mesleki becerilerinin yanında iş yaşamının gerektirdiği temel becerilere sahip olmasını ve eğitim sistemi ile çalışma hayatı arasındaki ilişkinin güçlendirilmesini esas alıyor.

Bu doğrultuda, bireylerin çalışma hayatının gerektirdiği bilgi ve iletişim teknolojileri, yabancı dil, finansal okur yazarlık, problem çözme, eleştirel düşünme, iletişim, liderlik, kariyer planlama ve iş arama gibi temel beceriler ile sanatsal ve sportif becerilere sahip olması amaçlandı. Programın ikinci bileşeni olan ‘Eğitim Çağındaki Gençlerin Temel Becerilerinin Geliştirilmesi’ bileşeni, eğitimin tüm kademelerindeki müfredatın temel becerileri geliştirecek şekilde güncellenmesi ile ortaokul ve liselerde bireysel yeteneklere göre öğrencileri yönlendirebilecek bir rehberlik sisteminin hayata geçirilmesine yönelik.

Bu programın üçüncü bileşeni ise ‘Genç İşgücünün Temel Becerilerinin Geliştirilmesi’dir. Bu kapsamda, İŞKUR’da görevli iş ve meslek danışmanlarının lise ve üniversite mezunlarının tamamına ulaşması ve gençlerin İŞKUR tarafından düzenlenecek beceri eğitimlerinden yararlanmalarının sağlanması hedeflendi. Ayrıca, halk eğitim merkezleri ile yerel yönetimlerin meslek edindirme merkezlerinin, hayat boyu öğrenme merkezi olarak yeniden yapılandırılması ve bu merkezlerde sunulan temel beceri eğitim faaliyetlerinin nitelik ve nicelik olarak artırılması öngörüldü.

10 bin 224 gence prim ödendi

Türkiye’de gençlerin istihdama katılımlarını arttırmaya yönelik çeşitli istihdam teşvikleri uygulanıyor. Bu teşviklerden ilki, kamuoyunda “istihdam paketi” olarak bilinen ve 2008 yılında yürürlüğe giren 5763 sayılı Kanunla uygulamaya konuldü. Buna göre, işverenlerin bir önceki yıla ilave olarak işe aldıkları 18-29 yaş grubu gençler için, işveren sigorta primlerinin beş yıl boyunca, kademeli olarak azalmak suretiyle, İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanması öngörüldü. Söz konusu teşvik kapsamında, 2012 yılında ortalama 10 bin 224 genç için prim ödemesi yapıldı. Bu teşviklerin kapsamı 2009’da hazırlanan yeni bir tedbir paketi ile genişletildi. 2011 yılında ise, 6111 sayılı kanun doğrultusunda sağlanan sigorta prim teşvik paketiyle kadınların, gençlerin ve mesleki yeterlilik belgesine sahip olanların 6 ile 54 ay arasında değişen sürelerle istihdam teşvikinden yararlanmaları öngörüldü. Sunulan bu teşviklerden 2012 yılında ortalama 99 bin 716 genç yararlandı. Ayrıca, söz konusu istihdam teşvikleri için 2012 Ekim ayına kadar toplam 328 milyon TL harcama yapıldı.

İstihdam teşviklerinin yanı sıra, ülkemizde genç işsizliğini azaltmaya yönelik çeşitli proje ve programlar yürütülüyor. Örneğin, AB Katılım Öncesi Mali Yardım Aracının 2009 yılı mali programlaması kapsamında, İŞKUR tarafından Genç İşsizliğinin Azaltılması Operasyonu yürütüldü. Bu operasyon kapsamında, 15-29 yaş grubu üniversite mezunu ya da ortaöğrenim mezunu, eğitim seviyesi düşük ve erken yaşta okulu bırakan işsiz gençler ile eğitim seviyesi düşük genç kadınların istihdam edilebilirliklerinin arttırılması, işgücü piyasası ihtiyaçları doğrultusunda belirlenen mesleklerde eğitimlerin verilmesi, girişimcilik eğitimleri düzenlenmesi, gençlerin kendi işlerini kurmalarına yönelik rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin verilmesi, gençlere yönelik staj imkanlarının sağlanması amaçlandı.

Genç odaklı ve cinsiyete duyarlı proje

Diğer yandan, Bin Yıl Kalkınma Hedefleri çerçevesinde 2009 yılında Birleşmiş Milletler Ortak Programı ‘Herkes için İnsana Yakışır İş: Ulusal Gençlik İstihdam Programı ve Antalya Pilot Bölge Uygulaması (BMOP)’ projesi yürütüldü. Program ulusal ve yerel düzeyde sonuçlar elde etmek üzere tasarlanmış olup, ulusal düzeydeki en önemli çıktısı işgücü piyasası açısından kırılgan gruplar arasında yer alan gençler için hazırlanan Ulusal Gençlik İstihdam Eylem Planı’dır (UGİEP). UGİEP, genç odaklı ve cinsiyet duyarlı olup, tarımdan çözülen ve göç eden genç işgücü ile engelli gençleri ön planda tuttu.

Ülkemizde genç nüfusta işsizlik oranı Avrupa Birliği (AB) ülkelerine kıyasıyla düşük düzeylerde. Nitekim 2012 yılında AB-27 ülkelerinde genç işsizliği oranı yüzde 22,8 olup, İspanya, Yunanistan ve Makedonya’da bu oran yüzde 50’nin üzerindedir. Buna karşın, ülkemizde ise genç işsizliği oranı yüzde 15,7 düzeyinde. Ayrıca, bahsi geçen politikalar çerçevesinde yürütülen proje ve programlar ile son dönemlerdeki ekonomik performansın da etkisiyle Türkiye’de genç işsizliği oranı son yıllarda önemli ölçüde azaldı. Hatta 2008 yılında ortaya çıkan küresel krizin ardından Türkiye, AB ülkelerine kıyasla genç işsizliğini en çok azaltan ülke oldu. 2009-2012 döneminde AB-27 ülkelerinde genç işsizliği oranı 2,9 puan artarken, ülkemizde bu oran 7,1 puan azaldı.

Ülkemiz kalkınma sürecini destekleyecek genç ve dinamik bir nüfus yapısına sahip. Bu kapsamda, beşeri sermayenin güçlendirilmesi temel önceliklerimizden biridir. Bu yönde önümüzdeki dönemde nüfus dinamiklerinin sunduğu fırsattan en yüksek düzeyde yararlanmak amacıyla işgücüne katılımın arttırılması, eğitimin niceliksel ve özellikle niteliksel yapısının geliştirilmesi ile işgücü piyasasının ihtiyaçlarıyla uyumlu eğitim politikalarına önem vereceğiz.

Kalkınma ajanslarımızın faaliyetlerinde ve bölgesel programlarda ayrıca, SODES gibi yenilikçi uygulamalarda da bu konu üzerinde hassasiyetle durmaya devam edeceğiz. Gençlere yönelik yapılan ve yapılacak yatırımlar, özellikle onları işgücü piyasasına hazırlayacak olanlar sayesinde kalkınma hamlemize azami katkıyı sağlayacağımıza inanıyorum.