Turgut Özal

TURGUT ÖZAL FOTOĞRAFLARI İÇİN TIKLAYIN

Istanbul Teknik Üniversitesi’nde okurken kardeşiyle beraber öğrenci hareketlerinde muhafazakár saflarda mücadele eder. Talebe Birliği’nde, önce pek ilgilenmemesine rağmen, sonra çok aktif olur. O yıllarda Türk Kültür Ocağı diye bir dernek vardır ve zaman zaman bu derneğe giderlerdi. Daha sonra, kardeşi Turgut Özal’la birlikte, "Anadolu’nun bağrından kopanlara Istanbul’u Tanıtma Kulübü"nü kurdu. 1940’lı yılların o insan hak ve hürriyetleri açısından sıkıntılı günlerinde, Mareşal Fevzi Çakmak’ın cenaze töreni onun, en önemli olayıydı. Fevzi Çakmak’ın Islami usullere göre gömülmesi ve vatandaşın omuzlarında taşınması konusunda aktif rol oynamıştı.

Turgut Özal, 1950 yılında üniversiteden mezun oldu. Okulu bitirdiği yıl Ankara Elektrik Işleri Etüd Idaresi’nde mühendis olarak çalışmaya başladı. Burada Süleyman Demirel’le beraber çalışmışlardı ve aralarında yakın bir dostluk başlamıştı. Önce daire başkanı ardından da genel müdür muavinliğine getirildi. Bu arada Ayhan Hanım’la ilk evliliğini yaptı. Fakat bu evlilik yürümedi. 1952 yılında sona eren bu evlilikten sonra, çalıştığı işyerinde daktilocu olarak görev yapan Semra Hanım’la evlendi. Özal’ın bu evlilikten 3 çocuğu oldu.

Turgut Özal yaptığı bu evlilikten hemen sonra Amerika’ya gönderildi. Döndüğünde Elektrik Işleri Etüd Idaresi’nde Genel Direktör Teknik Müşaviri olarak tekrar göreve başladı. 1958 yılında planlamayla ilgili en önemli olaylarından birinde yer aldı. 1957 seçimlerinden hemen sonra Demokrat Parti hükümeti tıkanmıştı. Süleyman Demirel’le birlikte ekonomiyi planlamak için kurulan on kişilik ekibin içindeydi. Adnan Menderes devrildikten sonra Türkiye planlı ekonomiye girdi ve Devlet Planlama Teşkilatı kuruldu. Bu arada Turgut Özal askerliğini yapmak üzere 1959 yılında Ankara Ordonat Okulu’nda yedek subay oldu. Devlet Su Işleri Genel Müdürü Süleyman Demirel de, "usta" asker Turgut Özal’ın yanında yedek subay öğrencisi olarak geldi ve Turgut Özal ona hem komutanlık hem de öğretmenlik yaptı. 1960 yılındaki askeri darbe sırasında Turgut Özal askerdeydi. 1961/62 yılları arasında askerlik hizmetini Milli Savunma Bakanlığı Bilimsel Danışma Kurulu üyesi olarak yaptı. Askerliğini yaparken aynı zamanda ODTÜ’de matematik öğretmenliği de yapmaktaydı. Askerliği bitince hemen ardından Elektrik Işleri Etüd Idaresi’ndeki görevine tekrar dönen Turgut Özal, Devlet Planlama Teşkilatı’nın kuruluş çalışmalarına da katılacaktı.

SİYASETE BAŞLANGIÇ

Askeri darbenin sonrasında Demokrat Parti kapatılınca yeni bir sağ parti kurma çalışmaları başlamıştı. Süleyman Demirel, Hüsnü Doğan, Necmettin Erbakan, Sadettin Bilgiç ve Korkut Özal gibi isimlerle toplantılara katılıyordu ama konumu nedeniyle fazla faal duruma gelemedi. Sonuçta kurulan Adalet Partisi 1965 seçimlerinde birinci parti olarak çıktı; Süleyman Demirel başkanlığında yeni hükümet kuruldu. Başbakan olan Süleyman Demirel’in yanında önce danışmanı olarak görev alan Turgut Özal böylece siyaset hayatına da aktif olarak başlamış oldu. Bir süre Başbakanlık Teknik Uzmanlar Kurulu Üyesi olarak çalıştı ve 1967-1971 yılları arasında da Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı görevini yürüttü. Ekonomik Koordinasyon Kurulu, Para ve Kredi Kurulu, RCD Koordinasyon Kurulu ve AET Koordinasyon Kurulu başkanlıklarında bulundu.

ÖZALLAR YURDIŞINDA

Daha sonra da 1967 yılında DPT Müsteşarlığı’na getirildi. DPT’de sol siyaset içindeki planlamacılar ağırlıkta olmasına rağmen, ısrarla planlamada özel girişime ağırlık verilmesi gerektiğini savundu. Turgut Özal bu amaçla Teşfik Uygulama Dairesi’ni kurdu. 12 Mart 1971 askeri darbesinden bir süre sonra DPT’deki görevinden alındı ve Amerika’ya gitti. Görevinde alınmadan önce yeni gelen 12 Mart hükümeti (11’ler hükümeti) için ekibiyle birlikte kapsamlı bir ekonomi raporu hazırlamıştı. Kendisinden sonra bu ekip de tasfiye edildi. Amerika’da 1973 yılına kadar kalan Turgut Özal burada Dünya Bankası Sanayi Dairesi’nde başta petrol olmak üzere sanayi ve maden konularında özel danışmanlık görevinde bulundu. Özellikle Afrika’yla ilişkilerle ilgilenmesinden dolayı bu dönemde sık sık Afrika seyahatine çıktı. Büyük kızları Zeynep ve Ahmet orada liseyi bitirdi. Ahmet Özal üniversite sınavını kazanınca ailenin yurda dönmesinden sonra da orada kaldı. Eşi Semra Özal’a göre aile en güzel yıllarını burada geçirmesine karşın hiçbir zaman burada kalmayı düşünmemişlerdi.

TEKRAR TÜRKİYE

Turgut Özal yurda dönünce özel sektörde bankacılık, demirçelik, otomotiv sanayii, tekstil, gıda, demir döküm alanlarında yönetici olarak çalıştı. Turgut Özal siyasete atılmayı düşünüyordu ve bunun içinde maddi birikimi önemli görüyordu ve bunu sağlamak için bu dönemde birkaç fabrikada birden çalışmıştı.

1977 Genel Seçimlerinde Milli Selamet Partisi’nden Izmir milletvekiliği için aday oldu ve seçimi az bir farkla kaybetti. Daha sonra bu adaylığı hatalı bir seçim olarak değerlendirdi. Sonra MESS’de (Madeni Eşya Sanayii Sendikası) Sendika Başkanı olarak görev yaptı. Turgut Özal 1979 Nisanı’nda Aydınlar Ocağı’ndaki seminerde duyurduğu "Kalkınmada Yeni Görüş’ün Esasları" adlı raporunu hazırlamıştı ve bunu ilk defa Türkiye Milli Kültür Vakfı’nın toplantısında dile getirmişti. Bu rapor daha sonradan Anavatan Partisi’nin temelini oluşturacaktır. 1979 Kasımı’nda Süleyman Demirel başkanlığında kurulan azınlık hükümetiyle tekrar devlet memurluğuna dönen Turgut Özal’a, Başbakanlık Müsteşarı ve DPT Müsteşar Vekilliği görevi verildi. Kurulan ikinci MC hükümetinde Süleyman Demirel kendisini Merkez Bankası’nın başına getirmeyi istemişti ama koalisyon ortağı Necmettin Erbakan buna karşı çıkmıştı. 1979 yılında kalp spazmı geçirdi; dinlenmesi gerekiyordu, fakat birkaç gün sonra hastaneden çıktı ve Paris’e gitti. Burada Türkiye için kritik bir toplantı vardı. OECD binasında EDRC (Ekonomic Development Rewiev Comittee) toplantısına katılan Turgut Özal Türk iktisadi hayatı için önemli bir olayı gerçekleştiriyor ve borçları erteletiyordu. 1980 yılında ise Türk ekonomisinin liberalleşmesini hedefleyen 24 Ocak Kararları’nın hazırlanmasında aktif görev aldı. Bu programla Türk ekonomisi dış pazarlara açılıyordu. Yıllardır uygulanan karma ekonomi düzeninden serbest piyasa ekonomisine geçilmiş olundu. Kararların altında Süleyman Demirel hükümetinin imzası vardı.

12 EYLÜL DÖNEMİ

12 Eylül 1980’de Kenan Evren başkanlığında askeri darbe oldu. Darbeden sonra kurulan Bülend Ulusu Hükümeti’nde ekonomik işlerden sorumlu Başbakan Yardımcılığı görevine Turgut Özal getirildi. Iç ve dış şartlar 12 Eylül hükümetine Turgut Özal’ı kabul ettirmişti. Ekonomiye hákim olması ve bu programın hazırlayıcısı olması artılarıydı. Darbe hükümeti de bu ekonomik gidişatı sürdürmenin yolunu bu kararların uygulanmasında görmüştü. Fakat Turgut Özal ekonomide Süleyman Demirel döneminde olduğu kadar etkin olamadı. 22 ay kaldığı görevinden 14 Temmuz 1982 yılında Banker Kastelli olayının zorlamasıyla istifa etti ve hemen Side’ye hareket etti. Side’de yeni bir partinin ilk çalışmalarına başladı. Burada Kaya Erdem, Hüsnü Doğan, Mehmet Keçeciler, Adnan Kahveci ve Mehmet Taşar gibi isimlerle birlikte çalışmalar yapıldı ve 20 Mayıs 1983’te Anavatan Partisi kuruldu. Fakat 37 kişilik parti kurucularından 7’si askeri yönetimden veto yedi.

ANAVATAN’IN İKTİDAR YILLARI İÇİN TIKLAYIN