Tunç nedir, nasıl elde edilir? Tunç karışımı neyden oluşur?
Güncelleme Tarihi:
Türkçeye geçmiş olan İngilizce karşılığı ile tunç ya da bronz insanların kullandığı en eski alaşımlardan birisidir. Tunç, bakırla kalayın alaşımından meydana gelir. Tunç ya da bronz, çok eski çağlardan beri bilinir. Önce fırınlarda ya da potalarda bakır eritilir. İçine ise, kalay katılır. Üzeri ise, kömür tozu ile kapatılır. Tunç nedir, nasıl elde edilir? İşte, merak edilen tüm detaylar.
Sahip olduğumuz tarihi bilgilere göre tunç, ilk defa M.Ö. 3500 yıllarında Orta doğuda imal edildi. Ama yaygın olarak kullanımı ise, M.Ö. 1000 yıllarında başlar. Bu devirlerde bronz, alet ve silah yapımında (özellikle makaslar, bıçaklar, çekiçler vs.), bunun yanında süslemelerde ve sanat eserlerinde kullanılıyordu.
Tunç Nedir?
Tunç alaşımı genellikle kalaydan ve bakır meydana gelir. Üretilen tuncun cinsine göre karışma oranları da değişiklik gösterebilir. Ama en genel hali ile tunç, kalay ve %88 bakırdan meydana gelir. Bronz aynı zamanda alüminyum, manganez, nikel, silikon, fosfor, arsenik ya da çinko içerir.
Tunç Nasıl Elde Edilir?
Tunç kalay ve bakırdan, pirinç ise, bakır ve çinkodan meydana gelmesine rağmen bu iki alaşım arasında bugün çok az fark kaldı. Bakır alaşımlarına genellikle pirinç ismi verilir. Tunç da aynı zamanda bir pirinç türü olarak ele alınır.
Tunç Karışımı Neyden Oluşur?
Çan metali olarak da bilinen tunç alaşımın yaklaşık yüzde 77'si bakır, yüzde 23'ü ise, kalaydan oluşur. Bu oranlar ise, tunca zengin bir ses tınısı verir. Yüzde 10 oranında kalay yüzde 88 oranında bakır ve yüzde 2 oranında çinko karıştırılarak elde edilen tunçlar ise, gemilerdeki bezemelerde ve makine parçalarında sıkça kullanılır. Bu karışımdaki tunç, aynı zamanda da deniz suyundan etkilenmez.
Tuncun Özellikleri
Tunç alaşımının özellikleri şunlardır;
Bronz genellikle kırılgan, sert bir karışımdan meydana gelir. Bu özellikler, alaşımın işleniş şekline ve spesifik bileşimine bağlıdır.
Çok kolay şekil alabilir.
Tunç karışımı sıvıdan katıya doğru geçerken hacmini bir miktar arttığı görülür. Bu da kalıpları doldurmak için önemli bir avantaj sağlar.
Diğer metallerle kıyaslandığı zaman sürtünme katsayısı çok düşük olur.
Dayanıklıdır ama aynı zamanda da kırılgan bir yapıya sahiptir.
Oksijenle temas ettiği zaman da sadece dış yüzeyinde oksitlenme meydana gelir.
Çelik gibi vurmaya karşı çok sert bir tepki vermez. Bu nedenle de patlayıcıları kaplamak için de sıkça kullanılır.
Kaynağı ve Kullanım Alanları
Bronz Çağı, sıkça kullanılan en sert metalin bronz olduğu döneme verilen isimdir. Bu, dönem aynı zamanda Sümer topraklarında MÖ 4 binli yıllara dayanır. Bu dönemlerde uzak doğuda da tunç kullanımına rastlanır. Tunç çağında demir de biliniyordu. Ama demiri işleme bilgisi olmadığı için şekilsiz ve az miktarda demir bulunur. Tunç devrinden sonra gelen demir çağında ise, yine bol miktarda tunç kullanıldığı biliniyor.
Tunç, çok geniş bir kullanım alanına sahip bir malzemedir. Düşük maliyetli olduğu için ve sürtünme katsayısının düşük olması da çok önemli bir etkendir. Müzik aletlerinden elektrik elemanlarına kadar pek çok alanda tunç kullanımına da rastlayabiliriz. Tarihte tunç, genellikle para yapmak için kullanılır. Bakır olarak da bilinen paralar aslında tunç yapımında kullanılır. Heykel yapımında da sıkça bronz kullanılır.
Milattan önce yapılan imal edilen bronz heykeller bulunur. Kolay şekil alması bakımından bronz, çok kullanışlı bir alaşımdır. Bronz bakırdan çok daha sert bir malzemedir. Bronz çok daha kolay erir ve kalıba da çok daha kolay dökülür. Bazı bronzlar ise, demirden de sert bir yapıya sahiptir. Bu tür bronzlar, makina yataklarının ve silah namlusunun yapımında sıkça kullanılır.