Tümevarım nedir? Özellikleri nelerdir? Felsefe ve mantıkta tümevarım ne işe yarar?
Güncelleme Tarihi:
Felsefe ve mantık gibi bilim dallarında bir düşünceyi ispatlamak ya da belli başlı olguları yasa haline getirmek için birçok yöntem kullanılır. Bu olguların tümüne istidlal yani akıl yürütme denir. Eldeki verileri objektif bir şekilde değerlendirmek, sonucu doğrudan doğruya etkiler. Tümdengelim ve tümevarım hem filozofların hem de mantıkçıların en çok kullandığı yöntemler arasında yer alır. Felsefe ve mantıkta tümevarım nedir? Çeşitleri ve özellikleri nelerdir detayları ile derledik.
Tümevarım yöntemi ile ilgili birçok kitap yazılmıştır. Bunlar arasında en bilinenleri şu şekilde sıralanabilir:
1- Yakup Akyüz - Aristoteles ve Bacon'a Göre Tümevarım Yöntemi
2- Ian Hacking - Olasılık ve Tümevarım Mantığına Giriş
3- Jules Lachaller - Tümevarımın Temeli Hakkında
4- Gülümser Durhan - Farklı Bakış Açılarıyla Tümevarımsal Mantık
Tümevarım Nedir?
Tümevarım tikel öncülleri kullanarak sonuca ulaşma yöntemidir. Gözlemlenme ihtimali bulunmayan belli başlı olguları saptamak için söz konusu olguların benzerleri kullanılır. Ya da ''tümel'' olarak nitelendirilen ve ispatlandığı takdirde ''yasa'' olarak kabul edilen sonuçlara ulaşmak için de aynı yöntem kullanılır.
Tarih boyunca birçok düşünür ve mantıkçı bu yöntemi kullanarak öne sürdükleri fikirleri ispatlamaya çalışmıştır. Bazı filozoflar ve metafizikçiler ise bu yöntemle elde edilen bilgileri geçersiz saymıştır. Örneğin J. Von Schelling, tüm tekil şeylerin toplamının Tanrı'yı meydana getiremeyeceğini savunmuştur. Alman filozofa göre ''özü gereği türetilmiş olan, özü gereği sahici olanla aynı olamaz.''
Tümevarım Özellikleri Nelerdir?
1- Tümevarım yönteminde tüm olgular ve kavramlar tek bir özelliğiyle ele alınır. Örneğin ''insanlar uçamaz'' ya da ''hayvanlar konuşamaz'' öncüllerinde, insanlar ve hayvanlar sadece bir niteliğiyle değerlendirilir.
2- Bu yöntemde olguların nedenselliği gibi çıkarılan yargı da tek yönlüdür.
3- Tümevarım yöntemiyle elde edilen bilgiler gerçeği yansıtsa bile bu gerçeklik zorunlu değildir. Bu nedenle söz konusu teknik ile ulaşılan sonuçların bilimsel bir geçerliliği yoktur.
4- Endüksiyon adıyla bilinen tümevarım yönteminde en az iki öncül kullanılır.
5- Tez - antitez - sentez yönteminden farklı olarak, endüksiyonda kullanılan tüm tikel öncüller birbirini destekler niteliktedir.
6- Tümevarım, eksik ve tam olmak üzere ikiye ayrılır. Eksik tümevarım yöntemi, bir kavramın ya da olgun tümüne değil sadece bir kısmına yöneliktir. Tam tümevarım ise geneli kapsar ve bu yöntemin dayandığı ilkeler daha tutarlıdır.
Felsefe ve Mantıkta Tümevarım Ne İşe Yarar?
Felsefe ve mantıkta tümevarım yöntemi, belli başlı konular hakkında yargıya varmak ve sonuç elde etmek için kullanılır. Bu yöntem ilk kez Antik Yunan döneminde yaşayan filozoflar tarafından kullanılmıştır.
Tümevarım Örnekleri Nelerdir?
1- Roman ve öykü giriş, gelişme, sonuç bölümlerinden oluşur.
Roman ve öykü olay yazılarıdır.
Öyleyse tüm olay yazıları giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşur.
2- Hayvanlar konuşamaz.
Kirpi bir hayvandır.
Öyleyse kirpi konuşamaz.