Tüm özel çocuklara ‘gölge öğretmen’... Yeni uygulamanın detaylarını Genel Müdür Otrar Hürriyet’e anlattı
Güncelleme Tarihi:
MEB 2020’de yalnızca ‘otizmli’ kaynaştırma öğrencileri için başlatılan ve halk arasında ‘gölge öğretmen’ olarak bilinen ‘kolaylaştırıcı kişi’ uygulamasının kapsamını genişletti. Kaynaştırma öğrencilerinin okuldaki ihtiyaçlarına yardımcı olmaları için ebeveynler tarafından maaşı ödenerek okul dışından tutulan ‘kolaylaştırıcı kişi’ ile ilgili karar tüm özel gereksinimli öğrencilerin faydalanabileceği şekilde düzenlendi. Ancak 2020’deki resmi yazıda kolaylaştırıcı kişinin sınıf içi ve sınıf dışında görevlendirilebileceği ifadesi kullanılırken, yeni kararda sadece sınıf dışında hizmet verebileceği belirtildi. Yeni kararın detaylarını Hürriyet’e anlatan MEB Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürü Doç. Dr. Mustafa Otrar, “Kaynaştırma öğrencisi sayımız 405 bin. Bu rakamsal büyüklük ‘sınıf dışı’ kararı almamızda etkili oldu. Ancak bu kural, okul yönetiminin kararı ve çocuğumuzun özel ihtiyacına göre belirli oranda esnetilecektir” dedi.
ÜCRETİNİ VELİ KARŞILIYOR
MEB’in 4 Ocak 2020’de aldığı kararla, tam zamanlı kaynaştırma öğrencilerinin akademik, sosyal ve öz bakım becerilerine destek olunması adına okullarda kolaylaştırıcı kişi yani gölge öğretmen bulundurulmasına izin verildi. Bu kararın detayında yer alan ‘otizm spektrum bozukluğu’ ifadesi, söz konusu hizmetten diğer özel gereksinimli çocukların yararlanmasını engelliyordu. Uygulamada görev alacak gölge öğretmenlerin ücretleri daha önce de olduğu gibi yine özel gereksinimli öğrencinin ailesi tarafından ödenecek. MEB Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürü Doç. Dr. Mustafa Otrar uygulamanın detayları hakkında şunları söyledi:
KİMLER KOLAYLAŞTIRICI KİŞİ OLABİLİR?
Uygulamanın ilk başladığı yıl olan 2020’de karar vericilerinin bunu sadece otizmle sınırlandırmış olmalarıyla ilgili tahminim; sistemin yeni olması nedeniyle bir grup özelinde pilot uygulama yapılmak istendiği yönünde. Şimdi ise kolaylaştırıcı kişinin gerçekten gerekli olup olmadığı Bireysel Eğitim Programları birimince kararlaştırılacak. Çocuklarımızın ehil kişiler tarafından desteklenmesi amacıyla, eğitim fakültesi mezunları başta olmak üzere eğitimcilik formasyonu almış kişiler ‘kolaylaştırıcı kişi’ olabilecek. Çocuğun özel durumuna göre anne baba kardeş gibi akrabaları da yakınında bulunabilecek. Akrabalar söz konusu olunca bir diploma aranmayacak.
NEDEN ‘SINIF DIŞI’ KARARI ALINDI?
Otizmli kaynaştırma öğrencileri için bu uygulama sağlanırken kapsamın genişlemesiyle sayısal büyüme de olacak. Bizim kaynaştırma öğrencisi sayımız 405 bin. Kaç kişinin talebi olacağını başlangıçta tahmin etmek zor. Tamamını bırakın, 4’te 1’i için 100 bin kişilik talep oluşsa, bu 100 bin kişiyi matematiksel büyüklüğü nedeniyle sınıflara sokamayız. Büyük bir rakamla karşılaşacağımız için sürecin yönetilmesi zorlaşacaktır. O yüzden sınıf dışı olarak kararlaştırdık. Ancak bu karar uygulamada, çocuğun ihtiyacına göre okul yönetiminin izni ile belirli oranda esnetilecektir. Başlangıçta sınıfın içinde olmaması daha uygun bir seçenek ancak ‘kesinlikle yasak’ diye bir durumdan bahsetmiyorum.
Türkiye Down Sendromu Derneği Yönetim Kurulu Üyesi, avukat Cansu Korkmaz:
Gölge öğretmen olarak bilinen ‘kolaylaştırıcı kişi’, okul ortamındaki özel gereksinimli öğrencinin ders materyallerini düzenlemesine, ödevlerini yapmasına, okula gidip gelmesine, sosyalleşmesine, kişisel ihtiyaçlarını karşılamasına yardımcı olan kişi. Veli, öğretmen ve özel gereksinimli çocuk arasında köprü görevi gören bu kişiler, ebeveynler tarafından maaşları ve sigortaları ödenerek çocuğun okuldaki her anında yer alıyorlar. 2020 öncesinde, çocuğun üstün yararı kapsamında her özel gereksinimli öğrenci için talep ediyorduk ve okullar da bu yönde inisiyatif alıp tanı fark etmeksizin uygulanmasına izin veriyorlardı. 2020’de alınan kararda otizm haricindeki özel gereksinimli çocuklar kapsam dışına çıkarıldı. Biz de Türkiye Down Sendromu Derneği olarak buna itiraz ettik. Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK)’na ardından Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK)’e 2021’de yaptığımız başvurularda sadece otizmli çocuklara bu imkanın verilmesinin ayrımcılık yarattığını ilettik.
MEB’in kapsamı genişleten son kararının önemli bir ilk adım olduğunu düşünüyoruz. 2020’deki kararda sınıf içi ve sınıf dışı olarak yalnızca otizmli çocuklar için sağlanabileceği yazılan bu hizmet, şimdi tüm özel gereksinimli çocuklar için ancak ‘sınıf dışında’ uygulanacak. Henüz detayları paylaşılmasa da kapsamı genişletilmiş ancak işlevi azaltılmış gibi duruyor. Bunun süre ve ortam olarak kısıtlanmaması gerektiğini düşünüyorum. ‘Kolaylaştırıcı kişi’nin sınıf içinde de önemli görevleri oluyor. Kararın ‘sınıf içi ve dışı’ olarak düzenlenmesi yönünde MEB Özel Eğitim ve Rehberlik Genel Müdürlüğüne dilekçe vereceğiz.