Tuluat nedir? Tuluat özellikleri, öncüleri ve tuluat tiyatrosu örnekleri

Tuluat Arapça kökenli ve Türkçede doğaçlama anlamına karşılık gelen bir kelimedir. Bu nedenle orta oyununda ve tiyatroda büyük öneme sahiptir.

 Tuluat Nedir?

 Tuluat sözlük anlamına göre doğaçlama olarak bilinen Arapça kökenli bir kelimedir. Tuluat dilimizde uzun yıllardır kullanılan kelimeler arasında yer alır. Bu nedenle tuluat kelimesiyle oluşturulmuş atasözü ve deyim örneklerine de Türkçede sıklıkla rastlanır. Örneğin; tuluat yapma deyimi doğaçlama yapmak ya da doğaçlama oynamak anlamlarını taşır.

 Tuluat aynı zamanda tuluat tiyatrosu kavramıyla da özdeşleşmiştir. Tuluat tiyatrosu önceden yazılı bir metni olmayan ancak taslağı önceden hazırlanmış halk tiyatrolarına verilen genel isimdir. Metinleri ya da diyalogları önceden belirlenmemiş fakat genel konu anlatımı ve olay örgüsü itibariyle oyunda neyin işleneceğinin planlandığı halk tiyatroları tuluat adını alır.

 Tuluat Özellikleri Nelerdir?

 Tuluat tiyatrosunun özellikleri şu şekildedir:

Tuluat tiyatrosunda herhangi bir yazılı metin bulunmaz. Ancak oyunun taslağı önceden hazırlanmıştır.

Tuluat tiyatrosu doğaçlama şekilde işlenir. Oyuncuların izleyicilerin tepkisine ya da anlık şartların değişimine göre yaptıkları yorumlar bu tiyatroda önem kazanır.

Tuluat tiyatrosunda anlatılan olayın yerine ya da zamanına göre sahnede oyuncuların doğaçlama yetenekleri ön plana çıkar.

Tuluat tiyatrosunda oyuncular işlenen eserin konusuna bağlı kalırlar, ancak oyunda bulunan sözleri kendi istedikleri şekilde söylerler. Böylelikle yazılı metne uyma zorunlulukları da ortadan kalkar ve oyun daha serbest bir hal kazanır.

Tuluat tiyatrosunun bir diğer adı perdeli orta oyunu olarak geçer.

Tuluat tiyatrosunda olay örgüsü bilinir fakat diyaloglar sanatçıların anlık belirlemelerine göre oluşur. Böylece dinamik bir tiyatro ortaya çıkar.

Tuluat tiyatrosu sahnesiz ve metinsiz olarak oynanan halk tiyatrosudur.

Geleneksel orta oyununun sahnelere taşınması ve Batılı tiyatro anlayışının karışmasıyla oluşan bir tiyatro dalı olarak da bilinir.

Tuluat orta oyununun biraz daha geliştirilmiş halidir. İlham kaynağı orta oyunudur.

Tuluat tiyatrosunda yazılı metin olmadığı için suflör de bulunmaz.

Tuluat tiyatrolarında sadelik ve açıklık oldukça önemlidir.

Tuluat tiyatrolarının amacı seyirciyi eğlendirmek ve güldürmektir. Ancak bazı durumlarda konu bakımından ağır olan oyunlar işlenebilir. Bu oyunlarda da mesaj güldürüyle birlikte harmanlanarak sunulur.

Tuluatlarda oyuncular işlenen konuya uygun ve konuyla ilgili sözleri sahnede o an bulurlar.

Tuluatta iskelet etrafında dönen oyunda oyuncuların yetenekleri ve kabiliyetleri büyük önem kazanır. Oyuncunun kendi kapasitesine göre sözler uydurarak tiyatral gösteriyi daha etkili hale getirmesi mümkündür.

Tuluat Öncüleri Kimlerdir ve Tuluat Örnekleri Nelerdir?

 Tuluat tiyatrosu genellikle İstanbul'da 19. yüzyıl itibariyle sergilenmeye başlanmıştır. Tuluat tiyatrosunun en önemli temsilcileri; Kavuklu Abdi (Abdürrezzak) Efendi, Naşit Özcan, Muammer Karaca, İsmail Dümbüllü, Münir Özkul, Kavuklu Hamdi Efendi ve Kel Hasan olarak bilinir. Ayrıca Zihni Göktay ve Ferhan Şensoy da tuluat ustaları arasında yer alır. Tuluat tiyatrosu örnekleri arasında tuluat öncülerinin oynadıkları orta oyunları sayılabilir. Hamdi Efendi tuluatın kurucusudur, Naşit Özcan ise tuluat tiyatrosunu geliştiren isimlerdendir.

 Tuluat tiyatrosu genellikle aydın çevrelerin yadırgadığı bir tür olmuştur. Bunun sebebi oyuncuların zaman içinde genellikle polisiye olaylara yol açmalarındandır. Basit, kaba ve kültürsüz sözler içeren oyuncu ve kantocuların seyirci karşısına çıkması, bu oyunların zamanla ileri gelenlerin arkasına sığınılarak ve onlara yönelik onlar için yapılmasına neden olmuştur. Bu şekilde yeni yetişen genç nesil de önünde kötü örnekler görmüş ve tuluat kültürü ülkemizde gittikçe zayıflamıştır.