Travmatik olaylar çocuğa nasıl anlatılmalı?
Güncelleme Tarihi:
Günlük yaşantımızda daha çok duymaya başladığımız kelimelerden biri olan travma, fiziksel ve psikolojik bütünlüğü tehdit eden her türlü olay olarak tanımlanıyor. Travma sonrası çocuklarda ortaya çıkabilecek duygusal, fiziksel ve davranışsal tepkilere karşı uzmanlar uyarıyor: Çocuğun sorduğu sorulara kısa, öze ve yaşına uygun cevap verin. Yaşına uygun olmayan cevaplar onun aklında soru işaretleri oluşturabilir.
Herkes için travma ve travma sonrası süreçte baş etme mekanizması ve soyut düşünme gibi farklı etmenlerin olduğunu belirten İstanbul Kültür Eğitim Kurumları Rehberlik ve Psikolojik Danışmanları Simge Gündoğan ve Gülşah Özgürler, çocukların bu süreci nasıl yaşadıklarının üzerinde durulması gereken önemli bir nokta olduğunu belirterek şu önerilerde bulunuyor:
• Çocuğun sorduğu sorular kısa, öz ve yaşına uygun olarak cevaplandırılmalı. Yaşa uygun olmayan ve çok detaylı açıklamalar çocuğun aklında soru işaretleri oluşturabilir ve kaygıyı tetikleyici olabilir. Örneğin çocuğunuz size patlama, terör saldırısı nedir? gibi sorular sorabilir. Bu noktada çocuğunuz ilkokul çağındaysa “Birçok insanla bir arada yaşadığımızı ve bu ortamlarda iyi insanlar daha çok olsa da kötü niyetli insanların da olabildiğinden bahsedebilirsiniz. Ancak bu tür durumların çok sık yaşanmadığını ve onun bulunduğu ortamların güvenli ortamlar olduğunu hissettirmek en kritik mesajdır.
HER ÇOCUK FARKLIDIR
• Çocuğunuz ortaokul çağında ise olayı değerlendirmesi yetişkinlerin olayı değerlendirmesi ile büyük ölçüde benzerlik gösterir. Bu noktada çocuğunuzun sorularına göre cevaplarınızı bir kademe daha detaylandırabilirsiniz ancak unutmamak gerekir ki, yaş önemli bir faktör olsa da her çocuk farklıdır. Bu sebeple gelişim özellikleri kadar çocuğun duygusal süreçleri ve durumu algılayış ve değerlendirme biçimi de dikkate alınmalı.
• Çocuğa anlatım en güvendiği birincil yakınları tarafından yapılmalı. Çocuk bu olayı yaşına uygun olmayan bir anlatımla ve kitle iletişim araçlarından öğrenmemeli.
• Bazen çocuklar okulda aldıkları bir bilgiyi evde ya da evde aldıkları bir bilgiyi okulda birine sorarak teyit etme ihtiyacı duyabilirler. Bu noktada çocuğu takip edip okul-aile iletişiminin güçlü olması çocuğa aynı bilginin verilmesi ve onun daha rahat, güvenli hissetmesi açısından önemli.
• Çocuğunuz size bu tür durumlarla ilgili bir soru soruyorsa bu size güvendiğinin ve desteğinizi almak istediğinin göstergelerinden biridir. Bu tarz durumlarda sizin de cevabını bilmediğiniz sorular olabilir. Çocuğunuzdan bu bilgiyi öğrenmek ve kendisine geri dönüş yapmak için bir zaman dilimi isteyebilirsiniz.
GÜNLÜK RUTİN DEVAM ETMELİ
• Çocuğunuz travma sonrası verilebilecek olağan tepkilerden bazılarını gösterip, size etkilendiğinin ipuçlarını verebilir. Böyle durumlarda çok iyi gözlemci olmak ve değişiklikleri fark etmek, baş etme noktasında yardımcı olmak için önemli.
• Günlük rutinin devam etmesi çocuğun kendisini ve ailesini güvende hissetmesini sağlar. Bu sebeple günlük yaşam rutinlerine devam edilmeli.
Her yetişkinin, her çocuğun baş etme yolları ve süreçleri farklıdır. Ancak herkes için iyileştirici ortak noktalar vardır; konuşmak, konuşmayı desteklemek ve dinlemek gibi.