Tonoz Nedir? Tonoz Nasıl Yapılır Ve Bağlanır? Tonoz Çeşitleri
Güncelleme Tarihi:
Mimaride bir üst örtü elemanı olarak bilinen tonoz, kemerlerin bir araya gelmesi sonucunda ortaya çıkan bir tavan örtüsüdür. Daha çok taş ve tuğla malzemeleri ile örülen tonoz, yapı bakımından alttan iç bükey bir şekle ve yarım silindir biçimine sahiptir. Tonoz nedir? Tonoz nasıl yapılır ve bağlanır? İşte, merak edilen tüm detaylar.
Tonoz yıllar önce eski dönemlerde Mezopotamya’da, daha sonra da sırası ile Romalılarda ve Orta Çağ’da Roman mimarlığında kullanılan önemli bir yapı unsuru haline gelmiştir.
Tonoz Nedir?
Tonoz, bir dizi kemerin aynı sırada arka arkaya dizilmesi ve bunların birbirine bağlanması sonucunda ortaya çıkarılan kapalı koridor şeklindeki mimari yapılardır. Bu sayede üst yapıyı taşımak için hem sağlam hem de hafif alt yapılar elde edilmesi için çok önemlidir.
Tonoz Nasıl Yapılır ve Bağlanır?
Tonoz ve kemer, Roma mimarisinde vazgeçilemez unsurlar arasında yer alır. Mimaride en sık kullanılan tür beşik tonozdur. Haç ya da çapraz tonoz birbirine dik bir şekilde yerleştirilmiş iki tane beşik tonoz kesiştikleri zaman elde edilir. Tarihi yapılarda, örttüğü mekanın işlevine, geometrik şekline ve kesitini oluşturan eğrinin yapısına göre farklı pek çok tonoz çeşidi geliştirilmiş ve uygulanmıştır.
Tonoz Çeşitleri
Beşik Tonoz: Mimari yapıların üst örtülerinde sıkça karşılaştığımız beşik tonoz, özellikle de anıtsal yapıların avlu, revak, galeri, koridor gibi mekanları ile han, çarşı gibi uzun dikdörtgen ve planlı yapıların üst örtülerinde sık kullanılan yapılardır. Yapı olarak yarım silindir şeklindedir ve kesit eğrisini meydana getiren kemerler yarım daire şeklindedir.
Çapraz Tonoz: İki beşik tonozun dik açı ile kesişmesinden dolayı ortaya çıkan çapraz tonoz, diğer bir adı ile de haç tonoz olarak bilinir. Çapraz tonoz, Romanesk ve Korelanj üslubu ile inşa edilmiş olan mimari yapıların üst örtüsünde sıkça kullanılmıştır. Çapraz tonoz, gotik bir üslupla birlikte yapılan eklemeler ile daha zarif ve karmaşık bir yapıya sahip olan kaburgalı tonozlar haline gelmiştir.
Yıldız Tonoz: Mimari yapısında tonoz ve kemerlerin yıldıza benzeyen bir görünümü ortaya çıkaracak şekilde bir araya getirilmesi sonucunda oluşan eğrisel örtülerin genel ismidir. Yıldız tonoz, daha çok geç gotik kiliselerde uygulanmış olan yapılardır.
Ağ Tonoz: Omurgaların bir ağ şeklini ortaya çıkaran tonoz yüzeyin kaplamasıdır. Ağ tonoz, genellikle de gotik mimarisinde kullanılmıştır.
Geçme Tonoz: İki beşik tonozun çapraz bir şekilde birbirini dik olarak bir şekilde keserek geçmesinden dolayı ortaya çıkan bir tonoz çeşididir.
Aynalı Tonoz: Manastır tonozunun üst tarafında yatay bir düzlem ile kesilmesi sonucunda elde edilen bir örtüye “Aynalı Tonoz” ismi verilir. Ortasında bulunan düz dörtgen yüzeyden dolayı bu ismi taşır.
Basık Tonoz: Yüksekliği açıklığının yarısından daha az olan tonozlara basık tonoz ismi verilir. Tonozu oluşturan kesit eğrisi, basık kemer ile ortaya çıkar.
Sivri Tonoz: Tonozu meydana getiren kesit eğrisi sivri kemer ile oluşturulmuş olan bir tonoz çeşididir.
Altı Bölümlü Tonoz: Altı bölümden oluşan iki küçük ve 4 büyük ayağın üzerine oturan bir çeşit gotik tonozudur. Altılı tonoz ismi ile de bilinir.
Eğik Tonoz: Tonozun başlangıç ve bitiş noktalarında yer alan kemerlerin yüksekliği birbirinden farklı olan tonoza eğik tonoz ismi verilir. Uzun kenarı boyunca bir kesit alındığı zaman rampa gibi eğik bir görünüme sahip olduğu için “rampa tonoz” şeklinde de tanımlanıyor.
Manastır Tonozu: Kare planlı yerlerin örtülmesi için kullanılan ara kesitleri, karenin köşegenlerin içinden geçen 4 kemer olan 4 tonoz parçasından oluşan bir tonoz çeşididir.