Tezkire Nedir Ve Özellikleri Nelerdir? Tezkire Ve Yazarları Hakkında Bilgi

Edebiyat ile ilgilenen herkesin bildiği ve duyduğu türlerden birisi tezkiredir. Tezkire türü ortaya çıktığı dönemlerde sıkça kullanılan bir edebiyat türü olmuştur. Çok önemli tezkire örnekleri günümüze kadar varlığını korumayı başarmıştır. Tezkireler, yazılış amaçlarına göre biyografilere benzer. Tabi, biyografilere benzese de tezkirelerin kendine has özellikleri bulunur.

Tezkire Nedir ve Özellikleri Nelerdir?

Tezkire, kişilerin biyografilerini çeşitli yönlerden ele alan edebi yazılardır. Ünlü kişilere ait olan yaşamlar tezkire içerisinde toplanarak bir bütün haline getirilir. Bundan dolayı oldukça önemli bir tür olduğunu söylemek mümkündür. Yazılmış birçok tezkire örneği vardır ve bu tezkireler sayesinde çok sayıda bilgiye ulaşma imkanı sağlanmıştır.

Tezkirelerin benzediği bir tür ise biyografi olarak bilinir. Divan edebiyatında yer alan tezkireye karşılık olarak günümüzde kullanılan biyografi eşdeğer tutulabilir. Tabi, bu iki tür arasında küçük farklar bulmak mümkündür.

Tezkire ve biyografi arasındaki farklar:

- Biyografiler nesnel bir tutumla, tezkireler ise daha öznel bir tutumla yazılır,

- Biyografilerde bilgi vermek amaçlanırken, tezkirelerde ise yerme veya övgü amacı vardır,

- Biyografilerde açık ve sade bir dil kullanılırken, tezkireler daha süslü bir dille yazılır.

Tezkireler yazıldığı dönem hakkında çok önemli bilgileri içerisinde taşımaktadır. Yazıldığı döneme ait olan kültürel, sanatsal ve sosyal alandaki birçok özelliği tezkire içerisinde görebiliriz. Bu açıdan araştırmalara konu olan dönemlere ait çok sayıda belge ve kaynak tezkire sayesinde günümüze ulaşmış oldu.

Tezkire Özellikleri

- Divan Edebiyatı dönemine aittir,

- Belli bir düzene göre yazılır,

- Yazılan kişi için abartı kullanılır,

- Süslü bir dil ile aktarılır,

- Tezkirelerin konusu, kişilerin yaşam öyküsü, eserleri ve yaptıklarıdır,

- Tezkirelerde tanıtılan kişinin hayatı belirli bölümler eşliğinde anlatılır,

- Tezkireler yazıldığı meslek grubuna göre isimlendirilir,

Tezkiretü’l Şuara - Şairlik mesleği

Tezkiretü’l hattatîn - Hattatlar tezkiresi

Tezkiretü’l evliya - Evliyalar tezkiresi

Tezkiretü’l huffâz - Hadis hafızlarının tezkiresi

Tezkireler 3 bölümden meydana gelmektedir;

1- Giriş (mukaddime): Eserin yazılma nedeni bu kısımda aktarılır.

2- Asıl metin: Esere konu olan kişinin edebi kişiliği, sanatı ve eserleri hakkındaki bilgilere asıl metin kısmında yer verilir. Ayrıca tanıtılan kişinin sosyal çevresi ve buna benzer birçok yönü bu kısımda anlatılır.

3- Bitiş: Eser bu bölümde bitirilir. Bitirilmeden önce dönemin padişahına veya diğer önde gelen isimlerine karşı övgüler sunulur. Eserin bitiş tarihi ve işlenme sürecinden bahsedildikten sonra eser sonlandırılır.

Tezkire ve Yazarları Hakkında Bilgiler Nelerdir?

Türk Edebiyatında en çok bilinen tezkire örenği Ali Şir Nevai'nin yazmış olduğu Mecâlisü’n-Nefâis’tir.

- Mecâlisü’n-Nefâis: İlk şairler tezkiresi olarak bilinir. 1491 yılında yazılmıştır. Çağatay Türkçesi ile yazılan bir eserdir.

Diğer meşhur bir tezkire örneği ise Sehi Bey'in yazdığı Heşt Behişt'tir.

- Heşt Behiş: Anadolu'da yazılan ilk tezkiredir. Osmanlı Türkçesi ile yazılmıştır.

Diğer Önemli Tezkire Örnekleri

Tezkiretü’ş Şuara: Latifi'nin yazmış olduğu bir tezkiredir. Bu yapıt önemli bir süslü nesir örneği olarak bilinir.

Latifi Tezkiresi: Latifi'nin yazmış olduğu bir eserdir. Nesnel özelliklere sahiptir Ayrıntılı bir tezkire örneği olan bu eser 2 bölümden oluşur. İlk bölümde padişahlar, şeyhler ve şahzadeler yer alırken, diğer bölümde şairler anlatılmıştır.

Teşrifatü’ş - Şuara: Yazarı Güfti Ali'dir. Farklı bir dili olan Güfti Ali, bu eserinde 103 şairin hayatını konu edinmiştir. Hiciv ve mizah unsurlarını içinde barındıran bir eserdir.