Tezhip sanatı nedir ve nasıl yapılır? Tezhip sanatı ile uğraşanlara ne denir? Tezhip sanatı örnekleri ve tarihçesi
Güncelleme Tarihi:
Tezhip, zeheb kökünden türeyen bir kelime olup anlamı altınlamak demek anlamına gelen bir kelime olarak tanımlanabilir. Günlük hayatta İslam kökenli olan kitap bezeme sanatı olarak tanımlanır. Minyatür ile tezhip karıştırılmaması gereken iki durumdur. Minyatür tezhibe nazaran daha çok tasvire bağlıdır. Tezhip içerisinde ise tutucu bir klasik yaklaşım akımı vardır. Tarih boyunca ortaya çıkarılmış ve kullanılmış desenleri ve formları yenilemek, bu desenlerin ve formların ana yapılarını değişikliğe uğratmadan değişik şekilde kullanmak olarak tanımlanır. Peki, tezhip sanatı nedir, tezhip sanatı ile uğraşanlara ne ad verilir, tezhip sanatı nerelerde kullanılır? İşte, merak edilen tüm detaylar.
Tezhip sanatı en kısa tanımıyla altınlamak olarak bilinir. Özellikle İslam dininde kullanılır.
Tezhip Sanatı Nedir?
Tezhip Türk süsleme sanatı içerisinde yer alan bir sanat olarak tanımlanabilir. 22 ya da 18 ayar olan ezilmiş altında levha ve kitap gibi eserlerin süslenmesi anlamına gelir. Zevk, sanat, sabır ve zevk gibi pek çok durumu içerisinde barındıran sanat olarak bilinir. Yalnızca altınla yapılan tezhib halkari olarak adlandırılır. Tanınmış kişi, devlet büyüğü gibi önemli kişilere sunumu yapılan ya da özel kitaplarda kullanılan her türlü yazma kitap, özellikle de şiir kitaplarında tezhip işlemi yapmak eski bir uygulama olarak bilinir. En çok Kuranı Kerim'in ilk ve son sayfasında kullanılmaktadır.
Tezhip Sanatı Nasıl Yapılır?
Tezhip sanatında kullanılan en temel malzemeler boya ya da altın olarak bilinir. Altın madde, dövülme işlemi sonrasında incecik tabaka gibi bir hale getirilir. Sanat içerisinde ise varak olarak kullanmak amacıyla hazırlanır. Varak ve altın suyun içerisinde ezildikten sonra jelatin yapıda olan bir malzeme ile karıştırılma işlemi yapılır. Bunun sonucunda karışım belli bir kıvam alır. Boya ise genel olarak toprak olan boyadan seçilmektedir.
Günlük hayatta ise sentetik yapıda olan boyalar daha fazla kullanılır. Tuğralarda, fermanlarda, yazma kitaplarda bu sanat kullanılmaktadır. Yakın açıda çok fazla kullanılmaz, daha çok tekstil ve kumaş desen tasarlama alanında kullanılır. Eşarp ve kravat gibi günlük hayatta kullanılan eşyalarda da tezhip sanatı yer alır. Bunun haricinde mekan süslemesi, merdiven ve tavan, duvar gibi yerlerde de kullanıldığı görülür.
Tezhip Sanatı İle Uğraşanlara Ne Denir?
Tezhip sanatı ile ilgilenen ve icra eden kadınlara müzehhibe, erkeklere ise müzehhip adı verilir. Müzehhip ya da müzehhibe olan kişiler kağıt üstüne çizilen motifi ilk önce sert yapıda olan bir çinko ile altlığın üstüne koyar. Sonra çizgileri nokta olacak bir şekilde iğne yardımı ile delme işlemini yapar. Sonra noktalanan kağıdı, uygulamaya geçileceği zaman zemin üstüne koyar. Açtığı delikleri yapışkan olan bir siyah toz maddeyle doldurduktan sonra kağıdı kaldırır ve altında da motifin zemin üzerine çıktığı görülür. Motif iyi bir şekilde belirgin yapıldıktan sonra boya ya da altın yardımı ile doldurulur ve tezhip icra edilmiş olur.
Tezhip Sanatı Tarihçesi ve Örnekleri
Tezhip sanatına dair en eski örnekler Anadolu Selçuklu, Büyük Selçuklu, Osmanlı Devleti ve Beylikler kuruluşu devrinde renk ve motif açısından olağan şekilde gelişmeler yaşanmıştır. Kanuni Sultan Süleyman, tezhip sanatı açısından en çok rağbet gördüğü dönem olarak bilinir. Bu dönemde sanatı icra edenlerin başında Kara Memi ve Şah Kulu sayılabilir. Lale Devri döneminde de Türk tezhip sanatı görülmeye başlanmıştır. Bu dönem aralığı 1718 ila 1730 yılları arasındadır. 1936 yılında Güzel Sanatlar Akademisi'nde de tezhip sanatı etkileri görülmüştür. 1928 yıllarına ait tezhip sanat örnekleri de bulunmaktadır.