Tezat Nedir? Tezat Sanatı Nedir? Türkçe'de Kullanılan Tezat Sanatı Örnekleri Ve Özellikleri

Tezat çok sık olarak duyduğumuz ancak hakkında çok fazla detaylı bilgiye sahip olan insanların varlığının söz konusu olduğu bir söz sanatı olarak karşımıza çıkıyor. Bu anlamda konu hakkında bilgi edinmek isteyenler açısından ciddi bir önem teşkil ediyor.

Tezat Nedir?

Tezat, dilimizde günlük olarak çok fazla kullanımı söz konusu olan sözcüklerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sebeple pek çok insan tezat nedir şeklinde sorular sormakta ve sormuş oldukları bu soruların yanıtlarını çok büyük bir ciddiyetle araştırmaktadır.

Tezat kelimesi, Arapça kökenli bir sözcük olup Türkçe'mize geçmiş olan bir sözcük olma niteliği barındırmaktadır. Tezat nedir sorusunun birden fazla yanıtı bulunmaktadır. Bu yanıtlara göre tezat kelimesi şu anlamlara gelmektedir:

- Karşıt olma, karşıtlık, zıtlık, çelişki, kontrast, antagonizma

- Anlatımda birbirine karşıt olan iki sözü yan yana kullanmak.

Tezat Sanatı Nedir?

Tezat konusu ile alakalı olarak en çok sorulan sorulardan biri de tezat sanatı nedir sorusu olmaktadır. Tezat, birbirine zıt nitelikte olan düşünce, his ve durumların; birbirleri ile alaka kurarak edebi eserlerin aynı beytinde dizesinde ya da cümlesinde kullanılmasına tezat sanatı denir.

Fakat tezat sanatı konusunda dikkat edilmesi gereken en önemli husus edebi eserlerde yalnızca zıt anlamlı olan kelimelerin bir arada kullanımının bu sanat için yeterli olmayacağı konusudur. Bunun anlamı cümle içinde yer alan zıt sözcüklerin özellik olarak birbirine karşıt olan bir düşünce oluşturmamasının gerekliliği söz konusudur.

Türkçede Kullanılan Tezat Sanatı Örnekleri ve Özellikleri

Türkçede kullanılan tezat sanatı örnekleri pek çok insanın merakla araştırdığı konulardan biri olma niteliği ihtiva etmektedir. Bunun sebebi ise tezat sanatı konusun çok daha kolay anlaşılır olmasının sağlanması olmaktadır. Buna göre Türkçede kullanılan tezat sanatı örnekleri şunlardır:

Ben de gördüm güneşin doğarken battığını

Esrarlı bir bakışın gönlü kapattığını

Yukarı verilmiş olan örnekte güneşin doğarken battığı dile getirilerek bir karşıtlık sanatı yapılmıştır.

Aşk derdi ile hoşem elçek ilacımdan tabib

Kılma derman ki helâkim zehri dermanındadır.

Yukarıda yer verilmiş olan beyitte Fuzuli, dert ile derman ve zehir ile ilaç diyerek bir karşıtlık durumu yaratmıştır. Buna göre aşk derdi çekerken kendisine doktorun deva bulmamasını, kendisine verilecek olan ilacın esasında zehir olduğunu dile getirmiştir. Ortaya çıkan bu karşıtlık durumları ise tezat sanatını oluşturmaktadır.

Ne efsûnkâr imişsin âh ey didâr-ı hürriyet

Esîr-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esâretten

Yukarıda örnek olarak gösterilmiş olan ve Namık Kemal, Hürriyet Kasidesi adlı şiirinde “Hürriyet”e yani övgüde bulunurken aynı zamanda kendisinin “Hürriyet”in bir esiri diğer bir tabir ile tutsağı olduğunu dile getirerek bir zıtlık oluşturmuştur.

Ağlarım aklıma geldikçe gülüştüklerimiz.

Yukarıdaki dizede Cemal Süreya’nın, sevgilisi ile güldükleri anlarını anımsadıkça ağladığını dile getirmesi tezat sanatına oldukça güzel bir örnek oluşturur.

Neden böyle düşman görünürsünüz,

Yıllar yılı dost bildiğim aynalar?

Yukarıda Cahit Sıtkı Tarancı'ya ait olan dizelerde verilen örnekte yıllar boyunca dost bildiği aynaların kendisine düşman göründüğünü dile getirmektedir. Dost olan aynaların kendisine düşman görünmesi bir karşıtlık oluşturuyor.

Ne sabahı göreyim, ne sabah görüneyim

Gündüzler size kalsın, verin karanlıkları

Yukarıda Necip Fazıl Kısakürek’ten alıntı olarak verilmiş olan dizelerde şair gündüz vakitlerini istemeyip karanlıkları tercih etmesi ile birlikte karşıtlık sanatını son derece güzel bir şekilde oluşturmuştur.