Tariz nedir? Tariz edebi sanatı özellikleri ve örnekleri
Güncelleme Tarihi:
Tariz kelimesinin kökeni Arapçadır. Arapçadan dilimize geçiş yapmıştır. Tariz sözcüğü Türk edebiyatından kullanılan bir terimdir. Hatta edebiyatımızda bir edebi sanat yapma çeşididir. Dolayısıyla bu edebi sanat türünün örneklerine ve özelliklerine Türk edebiyatında rastlanmaktadır. Tariz nedir, tariz edebi sanatı özellikleri ve örnekleri nelerdir hakkında merak edilenleri sizler için tüm detayları ile derledik.
Tariz sözcüğüne eğitim hayatımızın Türkçe ve edebiyat derslerinde mutlaka rastlamış ve kelimenin anlamını öğrenmeye çalışmışızdır. Hatta tariz edebi sanatının örnekleri üzerinden incelemeler yaparak bu sanatı anlamaya çalışmış olabiliriz.
Tariz Nedir?
Dokunaklı söz söyleme, iğneleyici söz söyleme, söz dokundurma, kapalı ve dolaylı bir biçimde söz söylemeye tariz denmektedir. Bu şekilde yapılan söz söyleme sanatına da tariz edebi sanatı denmektedir.
Tariz kelimesinin bir diğer anlamı da buradan anlayacağımız şekilde dokundurma demektir.
Tariz bir kelimenin mecaz ya da gerçek anlamı dışındaki bütün ters olan anlamları kastetmektedir. Tariz her ne kadar kinaye sanatı ve mecazı mürsel sanatıyla karıştırılsa da birbirinden farklı kavramlardır.
Tariz Edebi Sanatının Özellikleri Nelerdir?
Tariz edebi sanatı Türk edebiyatında yeri olan bir söz söyleme sanatıdır. Bu söz söyleme sanatı iğneleyici, dokundurucu şekilde gerçekleştirilmektedir. Dolayısıyla da Türk edebiyatında tariz edebi sanatı örneklerine sıklıkla rastlanmaktadır.
Tariz edebi sanatında iğneleme ve dokundurmanın yanında bir sitem de söz konusudur. Burada dokundurmadan kasıt edilen ise taşlama veya taş atma anlamlarını ifade etmektedir.
Tariz sözcüğünün kelime anlamında herhangi bir kelimenin görünüşteki bilinen anlamının dışında tam tersi bir anlamı amaçlayan mecazlı bir anlatım yer almaktadır.
Kinayeyle karıştırılsa da tariz söz sanatında daha keskin bir alay ve sert bir eleştiri yer almaktadır.
İşte tariz edebi sanatının özellikleri şöyle sıralanmaktadır:
Tariz tersini söyleme demektir.
İlgili kavram mecaz ve gerçek anlamının dışındaki ters anlamıyla söylenmektedir.
Tariz yapılmasının amacı ilgili kişiyle alay etmek ve o kişiyi küçük düşürmektir.
Tariz Edebi Sanatının Örnekleri Nelerdir?
Tariz edebi sanatına çeşitli cümlelerde sıklıkla rastlanmaktadır. Hatta günlük hayatımızda da bazı kurduğumuz cümlelerde fark etmeden de olsa tariz edebi sanatını gerçekleştirmiş olmaktayız.
Bu cümlelere örnek vermek gerekirse '' Güvendiğimiz bekçi gerçekten güvenilir çıktı işe alındığı ertesi gün bizim kasayı soyup ortadan kayboldu. '' Bu cümle tariz edebi sanatı içerikli günlük bir cümledir.
'' Beni ne kadar çok sevdiğini elbette biliyordum yaklaşık beş sonra yazma zahmetinde bulundun. '' Bu cümlede de bir sitem ve alay söz konusudur. Bu nedenden dolayı tariz edebi sanata bir örnektir.
'' Benim çocuğum çok cesurdur tatlım tavuktan korktuğuna bakmayın sakın. '' Bu cümlede yer alan cesur ve korkaklık iki zıt kavramdır dolayısıyla da teriz edebi sanatına yer verilmiştir.
Türk edebiyatında bazı sanatçıların şiir, düz yazı, makale gibi eserlerinde de sıklıkla tariz edebi sanatına rastlanmaktadır.
Şeyhülislam Yahya’nın Nefi'ye kafir demesi üzerine yazmış olduğu dörtlük şeklindeki bir şiir edebiyatın güzel bir tariz örneği olarak kabul edilmektedir. İşte bu dörtlük şu şekildedir:
Bize kafir demiş Müftü efendi
Tutalım ben ona diyen müselman
Varıldıkça yarın ruzi cezaya
İkimiz de çıkarız anda yalan
Konuşan bir kişiye söylenen '' O kadar açık konuştu ki hiç bir şey anlamadık. '' cümlesi aslında ifadenin tersini anlatmaktadır. Çünkü açık konuşmak bir konuyu net ifade edebilmek ve karşıdaki kişilerin de konuyu iyi bir şekilde anlamasıdır. Oysaki burada hem açık konuştu hem de hiç bir şey anlamadık ifadeleri bir arada kullanılmıştır.