Sukuk Nedir? Bankacılıkta Sukuk Çeşitleri Nelerdir?

Arapçada sak kökünden gelen sukuk kavramının kelime anlamı sertifika veya vesikalıktır. Sak kelimesinin çoğulu olan sukuk kelimesi bu nedenle sertifikalar anlamına gelmektedir. Arapçada bono ve tahviller için senet kelimesi kullanılır iken İslami tahvil olan saklar için ise sukuk kelimesi kullanılmaktadır.

Sukuk Nedir?

Sukuk İslami kurallara dayalı yürütülen finansal bir sertifikadır. Bir menkul kıymet olarak sayılabilen sukuk alıcılara tam tasarruf hakkı sağlanmaktadır. İslami kurallar çerçevesinde gerçekleştirilen tahvil benzeri finansal sertifikalara verilen isime sukuk adı verilmektedir. İslam dininde faiz ödemeleri caiz olmamaktadır. Bu nedenle sukuk işlemleri uygulanmaktadır.

Sukuk ile ihraççı yatırımcıya finansal bir belge satmaktadır. Bu belgelerin gelirleri yatırımcıların varlık alması için kullanabileceği bir belge niteliği taşımaktadır. Fakat işlem sonucunda yatırımcı mülkiyetin kısmi mülkiyetine sahip olur. Ayrıca vade sonunda ise ihraç edilen tutar ödemek ile yükümlü olmaktadır.

Tahvil ödünç para bulmak amacı ile çıkarılmış bir borç senedidir. Buna göre sukuk sisteminde, sukuk alıcısı ilgili varlıkta tam tasarruf kazanmaktadır. Sukuk alıcısına varlıkların satılmasından oluşan hasılatın yanında sukuk varlıklarından elde edilen gelirden pay alma hakkı vermektedir. Sukuk ile tahvili ayıran en belirgin özellik ise tahvil ihraççının borcunu temsil etmektedir. Buna karşın sukuk ilgili varlıkta payı oranında malikliği temsil etmektedir.

Bankacılıkta Sukuk Çeşitleri Nelerdir?

Sukuk bir varlığa sahip olmayı ya da ondan yararlanma hakkını göstermektedir. Sukukta bulunan hak iddia sadece nakit akış hakkı değildir. Aynı zamanda hak iddia mülkiyet hakkıdır. Bu durum sukuku geleneksel tahvillerden de farklılaştırmaktadır.

Geleneksel tahviller faiz taşıyan menkul kıymetlerden oluşmaktadır. Sukuklar ise temel olarak varlık sepetinde mülkiyet hakkından oluşan menkul kıymetlerdir. Sukuk yatırımcısına faiz vermemektedir. Sukuk finanse edilen varlıktan elde edilen kardan pay vermektedir. Bu nedenle geleneksel tahviller ile karşılaştırılarak değerlendirilmektedir.

Bankacılıkta sukuk piyasasında yaygın bir şekilde kullanılan sukuk çeşitleri bulunmaktadır. Sukuk çeşitleri şunlardır:

- Mudaraba: Emek ve sermaye ortaklığı olmaktadır.

- Murabaha: Maliyet ve kar marjlı satış olmaktadır.

- İstisna: Siparişe dayalı satın almadır.

- Selem: İleri vadeli satın almadır.

- Müşaraka: Kar zarar ortaklığı olmaktadır.

- İcara: Kira Finansmanı olmaktadır.

- Karz-ı Hasen: Faizsiz ödün anlamına gelmektedir.

- Tefakkül: Sigortayı tanımlamaktadır.

Bankacılıkta katılım bankacılığı kavramı kullanılmaktadır. İslami bankacılığı, yani faiz kazancı olmayan bankacılığı ifade eden kullanım ise katılım bankacılığı olmaktadır. Katılım bankacılığında uygulanan yöntem sukuk sistemi olmaktadır. Sukuk sistemi ile varlık üzerinde mülkiyet hakkı sağlanmaktadır. Bu nedenle bu varlıktan da gelir elde edilmektedir.

Finans sektöründe sıklıkla tercih edilen yöntemler arasında katılım bankacılığı bulunmaktadır. Sukuk sistemi ise katılım bankacılığında kullanılmaktadır. Katılım bankacılığında kullanılan sukuk sistemi ile varlığa dayalı işlemler yapılmaktadır. Ayrıca bu sistemde ortaklık ruhu gözetilmektedir. Alacaklı ve borçlu ilişkisi yerine sukuk sisteminde uygulandığı katılım bankacılığında ortak değerler ile birlikte ortak kazançlar ön planda ve önem kazanmaktadır.

Bankacılıkta sıklıkla kullanılan sukuk sistemi faizsiz ve İslam'a uygun bir şekilde kazanç sağlamaktadır. Bu nedenle pazar payı günümüzde her geçen gün de artmaktadır. Git gide ilgi görmeye ve kullanılmaya başlanan bir sistem olarak da karşımıza çıkmaktadır.