Sosyal medya ve eğitim
Güncelleme Tarihi:
Dijital içerikleri barındıran dev bir okyanusa benzetebileceğimiz sosyal medya uygulamaları dünyasında, her an bireyler ve kurumlar çeşitli içerikler paylaşılıyor. Bu içeriklerin bir kısmı çocuklara ve gençlere yararlı ve gelişimlerine uygun, bir kısmı da çocuklara ve gençlere zararlı olabilecek görsel, video vd. içeriğe sahip. Çocuklara ve gençlere uygun olmayan dijital içerikler, onların zihinsel gelişimlerini, akademik, psikolojik ve sosyal özelliklerini olumsuz etkiliyor. Ayrıca, sosyal medyanın aşırı kullanımı bağımlılığa yol açabiliyor ve birçok sorunu beraberinde getiriyor.
Bu açıdan, ilk olarak bilinmesi gereken konu; çocukların ebeveyn gözetiminde olmadan herhangi bir sosyal medya platformunu (Instagram, Tiktok, Youtube vd.) kullanmalarının güvenli olmadığını fark etmek. Çocukların sosyal medya kullanımı konusundaki riskleri fark etmek çok kritik önem taşıyor.
Çocuğun ebeveyn eşliğinde, sınırlı bir süre dahilinde, kendi yaşına ve gelişim düzeyine uygun olan ve sadece onun yararına olabilecek eğitsel ya da eğlenceli içeriklerle etkileşiminde sosyal medya kullanımı uygun görülebilir. Aksi halde, siber zorbalık başta olmak üzere çocukları ve gençleri istismar edebilecek, onlara birçok yönden bilinçli veya bilinçsizce zarar verebilecek içerik üreticilerinin algı yönetimlerine karşı çocuklarımız savunmasız kalıyor.
ABD ‘DE YASAK
Çocukların sosyal medya kullanımı konusunda dünya çapında sınırlamalar gündeme geliyor. Örneğin, Amerika’da Utah eyaleti 18 yaş altı çocuklara, Florida eyaleti ise 16 yaş altı çocukların kendi adına sosyal medya hesabı açmalarını yasakladı. Fransa ise, sosyal medya hesabı açmak için 15 yaşın altındaki tüm çocukların ebeveyn veya vasilerinin onayını almasını zorunlu tutmaktadır. İngiltere’de de bu konu gündemde. Sosyal medyanın çocuklar tarafından bilinçsizce kullanımının neden olabileceği olumsuz sonuçlar göz önüne alındığında, benzer sınırlamaların ülkemizde de olması düşünülmeli. Bu açıdan, yetkili kurumlar 16 yaşın altındaki çocukların kendilerine ait bir sosyal medya hesabı açmalarını önleyebilir, bunu ebeveynin iznine tabii tutabilir. Şüphesiz, yasal bir sınırlamaların tek başına bir çözüm olmayacağı akılda tutularak, çocukların ve ebeveynlerin öncelikle çevrimiçi ortamdaki riskler ve nasıl güvende kalabilecekleri konusunda farkındalıklarını artırmak önemli. Bu açıdan, aşağıda örneklerini sunduğum gibi, sosyal medya ve çevrimiçi ortamların eğitsel olarak yararlı ve güvenli kullanımı konusunda ebeveynlere ve çocuklara yönelik güvenilir kaynaklar izlenmeli.
Çocuklar için sosyal medyada yararlı eğitsel içerikler var mı?
Çocuklar ve ebeveynler için eğitsel açıdan yararlı ve Türkçe içerikli birçok web sayfası ve sosyal medya hesapları bulunuyor. Örneğin; TRT Çocuk Ebeveyn Akademisi (https://ebeveynakademisi.trtcocuk.net.tr/) hem ebeveynlere hem de çocuklara yararlı eğitsel içerikler sunan, uzman desteğiyle hazırlanmış bir platform.
Şekil 1. TRT Çocuk Ebeveyn Akademisi (https://ebeveynakademisi.trtcocuk.net.tr/)
Bu site üzerinden çocukların yaşına uygun sosyal medya içeriklerine, oyun ve uygulamalar ulaşılabilir. Ülkemizde güvenli İnternet kullanımı konusunda faaliyetleri olan Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) bünyesindeki Güvenli Web (https://www.guvenliweb.org.tr/) yararlı bir platform.
Ayrıca, yine BTK bünyesinde oluşturulan Güvenli Çocuk (https://www.guvenlicocuk.org.tr/) sitesi de hem eğitsel içeriklere (aktiviteler, videolar, e-kitaplar, yazılar) hem de güvenli İnternet kullanımına yönelik yararlı bilgilere sahip.
Ebeveynler, çocuklarının yaşına uygun olan ve onlar için anlamlı öğrenme deneyimleri sunabilecek hesapları keşfetmeli ve çocuğuyla birlikte bu hesaplardaki paylaşımlara, sınırlı süre bakmalıdırlar. Özellikle, belirli bir konu alanı uzmanlarının oluşturduğu ve çocuklara yönelik eğitsel ve sosyal içerikler paylaşan hesapların izlenmesi önerilmektedir. Bu tür hesaplar, çeşitli konulara yönelik bilgiler ve öneriler sunuluyor. Örneğin;
* Yabancı dil öğrenimi (erken çocukluktan itibaren destekleyici ve geliştirici İngilizce, Almanca, Fransızca vd. dillerin kolay öğrenilmesine yönelik hesaplar)
* Belirli bir müzik aleti öğrenimine yönelik uygulamalar (Örneğin; gitar, keman, piyano vd. müzik aleti öğretimine yönelik hesaplardan çocuğun ilgi ve merakı yönünde seçilebilir)
* Kentteki çocuk tiyatroları hesapları (haftalık/ aylık bültenlerine bakılabilir, çocukla birlikte gidilecek oyun seçilebilir)
* Çocuklara yönelik sinema filmlerini inceleyen ve öneren hesaplar
* Çocuklara yönelik resim ve tasarım atölyeleri etkinlikleri
* Çocukları dünya tarihini öğrenmeye heveslendirecek hesaplar
* natgeokidsturkiye gibi çocuklara yönelik coğrafya ve doğa konularında hesaplar
* tubitakbilimcocuk gibi çocukların STEM-A (Fen Teknoloji, Mühendislik, Matematik ve Sanat) konularına ilgilerini çekebilecek hesaplar
* Çocukların yaşına uygun olarak bilgisayarsız kodlama, algoritmik düşünme ve robotik-kodlama konularında örnek içerik üreten hesaplar (bilimkahramanlari gibi robotik-kodlama turnuvaları paylaşımları takip edilebilir ve çocuğun bu konulara merakı ve ilgisi artırılabilir)
* Belirli bir derse yönelik ilgi çekici uygulamalar ve örnekler sunan branş öğretmenlerinin hesapları,
* Çocukların hobi edinebilecekleri ve ilgi duydukları bir konuda kendilerini geliştirebilecekleri hesaplar,
* Çocuğa ilham verici ve kişiliğiyle de örnek olabilecek bilim, sanat ve spor alanında önde gelen kişilerin hesapları
Sosyal medya kullanımı konusunda son olarak değinmek istediğim bir konu, sosyal medya kuruluşlarının temel amaçları. Yakın zamanda, önde gelen sosyal medya kurumları, çocuklara zararları konusunda yargıya taşınmış; Meta CEO’su Mark Zuckerberg, sosyal medya platformlarının çocukları korumaya yönelik yeterli önlemlerinin olmayışından dolayı zarar görmüş ebeveynlerden Amerikan senatosunda özür diledi. Unutmamalıyız ki sosyal medya platformları, daha fazla etkileşim, beğeni ve paylaşım unsurlarıyla gelir elde etmeyi amaçlayan birer ticari kuruluş. Bu noktada, ebeveynler çocuklarını onlara uygun olmayan içeriklerden uzak tutarak, onların eğitsel ve sosyal açıdan yararlı içeriklerle etkileşimine çaba harcamalı. Çocuğunu günlük yaşamda nasıl koruyorsa dijital ortamda da koruması gereken ana sorumlu kullandığımız teknolojiler değil, ebeveynlerdir. Ebeveynler olarak, çocuklarımızın gereksinim duyduğu sevgiyi ve ilgiyi onlardan esirgememeliyiz. Ülkemizin geleceği olan çocuklarımızın dijital dünyadan çok biz ebeveynleriyle nitelikli ve keyifli zaman geçirmesi gerekmektedir. Çocuklarımızı ihmal etmemek; onlarla güven dolu, olumlu duygusal bağlar kurmak hiçbir teknolojinin değil, bizlerin temel sorumluluğudur.
DOÇ. DR. ALEV ATEŞ ÇOBANOĞLU KİMDİR?
Lisans derecesini Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü’nden 2003 yılında aldı. Üç yıl bir Anadolu lisesinde bilgisayar öğretmenliği yaptı. Yüksek lisansını, 2005 yılında, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümünde, “Bilgisayar destekli İngilizce öğretiminin ortaöğretim hazırlık öğrencilerinin İngilizceye ve bilgisayara yönelik tutumları üzerindeki etkililiği” konulu teziyle tamamladı. Doktorasını ise 2013 yılında, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Programları ve Öğretim Anabilim Dalında, “Harmanlanmış öğrenmenin öğrencilerin erişimlerine, algıladıkları bilişsel esneklik düzeylerine ve öz düzenleyici öğrenme becerilerine etkisi” teziyle tamamladı. 2006 yılından itibaren Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümünde akademisyen. Araştırma ilgi alanlarını; harmanlanmış (karma) öğrenme, dönüştürülmüş (ters yüz) öğrenme, eğitimde yapay zekâ ve web araçlarıyla materyal tasarımı, çoklu ortam öğrenme ve öğretmenlerin mesleki gelişimi konuları kapsıyor.