Sismik nedir, ne işe yarar? Sismik hareketler ne demektir? Sismik dalga türleri..
Güncelleme Tarihi:
Yer kabuğunun ani enerji boşaltımı yaptığı sırada meydana getirdiği dalgalanmalara, sismik dalga ismi verilir. Yer içinde meydana gelen bir deprem ya da patlama sırasında büyük bir miktarda bir enerji açığa çıkar. Sismik dalgalar yer ortamında pek çok farklı yönde yayılır. Bu dalgalar, vardıkları yerlerde çeşitli aralıklarda salınım ve titreşimlere neden olur. Sismik nedir, ne işe yarar sizler için derledik.
Bu enerjinin bir miktarı faylanma ile kayaçların deformasyonu için kullanılırken; kalan kısmı ise ortamın özelliklerine bağlı bir şekilde ve yer içinde elastik dalgalar şeklinde yayılır.
Sismik Nedir?
Yakınımızdan büyük motorlu bir araç geçtiğinde sarsılırız. Bu sarsıntılar sismik kaynaklardan çıkarak olduğunuz noktaya ulaşan sismik dalgalara yol açar. Bir dereceye kadar esnek sayılabilecek yer içinde herhangi bir doğal ya da insan kaynaklı kuvvet uygulamasıyla oluşan enerji, bulunduğumuz noktaya sismik dalgalar aracılığı ile taşınır. Örneğin, alkış yaptığımız zaman elimizden çıkan ses dalgasının hava aracılığıyla başka yere taşınması, benzer bir düzenle gerçekleşir.
Sismik Ne İşe Yarar?
Sismik dalgalar, yayılırken enerjilerinin bir kısmını periyotlara bağlı olarak kaybederler. Bu nedenle de sismik kaynağa yakın olan daha fazla sarsılırken, uzak olan ise, daha az sarsılır. Düşük periyotlu (yüksek frekanslı) sismik dalgalar, enerjilerini uzun periyotlu yani düşük frekanslı sismik dalgalara kıyasla çok daha hızlı bir şekilde kaybeder. Sismik enerjinin soğurulması uzaklık, yayıldığı ortamın fiziksel yapısı ve dalganın periyodu ile akından ilişkilidir.
Sismik Hareketler Ne Demektir?
Sismik dalgalar, bir doğa olayı olarak bilinen deprem, fay hatlarının yoğun olduğu bölgelerde kendisini sıkça hissettirir. Aynı zamanda tedbirsizliğin ve bilinçsizliğin sonucunda sıradan bir doğa olayı olmanın ötesine de geçerek doğal afete dönüşür. Günümüz teknolojisinin sağladığı bazı imkanlar ile richter ölçeğine göre 8 büyüklüğünde bir depreme dayanıklı binalar yapılabilir. Ama, geri kalmış olan ve depremin nadir gerçekleştiği bilinçsiz bölgelerde 6, 7 büyüklüğünde görülen depremler binaları yıkabilir.
Yer kabuğunun ani enerji olarak boşalımını gerçekleştirmesi sonucunda ortaya çıkan sismik dalgalar, depremi meydana getirir. Fay hattında oluşan bir kırık boyunca biriken enerji, çevreye yayılırken hafif şiddetliye doğru bir şekilde artan bir şekilde hissedilir. En şiddetli sarsıntılar hissedildikten sonra tekrar zamanla hafifleyerek etkisi kaybolur. Zaman içinde bu depremi izleyen pek çok artçı deprem meydana gelebilir. Bunun yanında bazı büyük depremlerden önce de meydana gelen öncü ismi verilen ufak depremlerin de meydana geldiği tespit edilmiştir. Ama her depremin başka bir depremin öncüsü olacağına dair bir kesin bir kanıt yoktur.
Sismik Dalga Türleri
Sismik dalgaların yayılım hızı, cismin elastikliğine ve yoğunluğuna göre değişir. Hız ve derinlik ile birlikte artma eğilimi gösterir. Depremler farklı hızlarda ve türde dalgalar yaratır. Bilinen 2 çeşit sismik dalga vardır. Bunlar ise, cisim ve yüzeydir. Cisim dalgaları, kaynaktan tüm yönlere doğru yayılarak yer içinde seyahat ederken, yüzey dalgaları ise hemen hemen her yerkürenin yüzeyine paralel olarak yayılır. Sismik dalgalar şeklinde bilinen elastik dalgalar, depremi meydana getiren kırılma ve faylanmadan kaynaklanır. Bu kaynaktan uzaklaşacak şekilde tüm yönlere doğru farklı şekilde yayılırlar. İki temel cisim dalgası bulunur. Deprem oluştuğu anda, yeryüzüne sırası ile iki farklı hareket dalgası açığa çıkar.
P - dalgası yani öncül dalga, yer yüzeyine paralel bir şekilde titreşimlere verilen isimdir.
P-dalgası yıkıcı özellik içer. Aynı zamanda buna rağmen yayılımı paralel olduğu için ilk olarak yeryüzüne kadar ulaşan titreşimdir.
S-dalgası ise ikincil bir dalga çeşididir. Yer yüzeyine göre daha dik bir yönde hareket eder.