YKS'ye mental hazırlık

İnsan olmanın bir koşulu olan kaygı, içinde bulunulan duruma uyum sağlama ve hayatta kalma çabasıdır aslında. Dolayısıyla belki de bilinenin tersine, kaygı günlük hayatta kişi için koruyucu bir işlev görür ve zorlayıcı yaşam olayları karşısında önlem alınmasını sağlar. Aşağıdaki şekilde de görüldüğü gibi kaygının optimum seviyenin altında ya da üstünde olması performansı düşürürken optimum/orta seviyede olması performans arttırıcı bir işleve sahiptir. O yüzden sınavla ilgili hissettiğiniz kaygı orta düzeyde ise doğaldır ve koruyucudur.

KAYGIYLA BAŞA ÇIKMA YOLLARI
Kaygı düzeyiniz yüksek ise, sizi engelliyor ve sınav performansınızı olumsuz olarak etkiliyorsa siz de yoğun sınav kaygısı yaşıyor olabilirsiniz. Sınav kaygısının belirtileri zaman zaman terleme, titreme, unutkanlık, panik, kendini aşırı gözleme gibi şekiler de olabilir. Orta düzeyde kaygı yaşayan öğrencilerin bu ve benzeri belirtileri sınavın ilk birkaç dakikası hissetmesi doğaldır, ancak yoğun sınav kaygısı yaşayanlarda bu kaygı belirtileri sonra da devam eder. Eğer bu belirtiler yoğun bir şekilde devam ediyorsa, sınav kaygısıyla baş etmede ya da sınav kaygısını önlemede aşağıda belirtilen yöntemlerin uygulanması yararlı olabilir. Ancak öncelikle sınavla ilgili bazı gerçekleri hatırlamakta fayda var.

Sınavdan aldığınız puan sizin insan olarak değerinizi ölçmez. Sizin genel olarak başarılı veya başarısız bir insan olduğunuzun göstergesi ya da daha ağır bir ifadeyle akılsız biri olduğunuzun kanıtı asla değildir. Sınavdan aldığınız puan, ilgi, yetenek ve çalışma alışkanlıklarınızla kazanmış olduğunuz bilgilerin değerlendirilmesidir.

GELECEĞİNİZİN TEK BELİRLEYİCİSİ DEĞİL
Sınavın sizin için önemi elbette tartışılmaz ancak geleceğinizin tek belirleyicisi olduğu söylemek gerçekçi olmaz. Tercihlerinize erişememeniz, büyük bir olasılıkla yeni alternatifler üretmeniz için size hız verir.

Üniversiteye girmek bir istek ve tercihtir. “Sınavı kazanmalıyım” veya “Mutlaka Başarmalıyım”, “Şu okula girmeliyim” yerine “Sınavı kazanmak istiyorum”, “Başarmak istiyorum”, “Şu okula girmek istiyorum” diye düşünmek daha gerçekçidir. “…meliyim”, “…malıyım” biçimindeki ifadeler, isteği değil zorunluluğu belirtir. Herhangi bir isteğin karşılanmaması, başka isteklerin oluşması için fırsat anlamına da gelir; oysa, bir zorunluluğu yerine getirememenin bedeli ağırdır.

SINAVDAN Önce NELER YAPILMALI?
* Orta düzeyde kaygının doğal olduğunu hatırlayın. “Kaygılanmamalıyım, heyecanlanmamalıyım” demek yerine “heyecanlanmam doğal” deyin ve derin derin nefes alın.
* Kendinize karşı yargısız kabul verin. Böyle bir dönemde sınava hazırladığınız için kendinizi kutlayın ve sanki bir dostunuza şefkat sunarcasına kendinize şefkatle yaklaşmaya gayet edin.
* Güçlü yanlarınıza odaklanın ve kendi kendinizi cesaretlendirin. Konuların ne kadarını bilmediğinize değil, ne kadarını bildiğinize odaklanın. Zihninizden geçmişteki başarısızlıkları değil, başarıları geçirin. Sınavda size yardımcı olmayacak düşünce biçimlerinden uzak durun. “Kazanamazsam mahvolurum”, “Başarılı olamazsam hapı yutarım” gibi düşüncelerin hem problemi çözmeye hiçbir katkısı yoktur, hem de kişinin elini ayağını bağlayarak güçsüz bırakır.
* Sınavdan bir-iki gün önce çalışmayı bırakın. Son gününüzü sevdiğiniz etkinlikler ve kişilerle geçirin. Akşam, alıştığınız saatte uyumaya gidin. Gergin olduğunuz için uyumakta zorluk çekebilirsiniz; uykuyla mücadele etmeyin, nasılsa uyuyacaksınız.
* Pazar sabahı, genel kahvaltı alışkanlıklarınızın dışına çıkmayın. Yolda geçireceğiniz zamanı ve trafiğin de yoğun olabileceği ihtimalini göz önüne alarak evden çıkın.

SINAV SIRASINDA NE YAPMALI?
* İlk başta belirli bir düzeyde gerginlik yaşamanız normaldir. Sınava başlamadan önce, birkaç derin nefes alın ve yavaşça bırakın, rahatladıktan sonra yönergeleri dikkatlice okumaya başlayın.
* Yönerge gereklerini sakin olarak yerine getirin. Yapmanız gerekenleri yerine getirdiğinizden emin olun.
*Sınav görevlilerinin yalnızca sizi kontrol etmek ve düzeni sağlamak için değil aynı zamanda oluşabilecek herhangi bir olumsuz durumda size yardım etmek üzere orada bulunduklarını unutmayın.
* Soruları çözerken, diğer öğrencileri gözlemlemeyin. Onların hızlı ya da yavaş olduklarını düşünmek kaygınızı artırabilir, dikkatiniz dağılabilir.

ZAMANINIZI DOĞRU PLANLAYIN
Sınava kadar olan zamanınızı doğru planlayın. Düzenli egzersiz yapın. Her gün keyif veren etkinliklere mutlaka zaman ayırın.
Olumsuz düşüncelerinizi fark ederek, onların yerine koyabileceğiniz olumlu düşünceler belirleyin.
Uyku, beslenme gibi fizyolojik ihtiyaçlarınızı karşılayın.
Çalışırken düzenli tekrarlar yapın. Ancak sınavdan önceki gün çalışmayın. Son günü zihninizi dinlendirebileceğiniz faaliyetlerle geçirin
Orta düzeyde heyecan ve kaygının doğal olduğunu ve geliştirici olduğunu hatırlayın.

NOT: Başarının sizin öz değerinizi belirlemediğini hatırlayın. İstediğiniz başarıyı elde etseniz de etmeseniz de değerlisiniz. Şimdi değilse bir dahaki sefere diyerek kendinize her zaman yeni fırsatlar sunabileceğinizi fark edin.

DOÇ. DR. TUĞBA SARI KİMDİR?
İlk ve ortaöğretimini Mersin’de tamamlayan Dr. Sarı, lisans ve lisansüstü eğitimlerini Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik alanında Ankara’da yapmıştır. Lisans eğitimini Hacettepe Üniversitesi’nde 1999 yılında, yüksek lisans eğitimini Ortadoğu Teknik Üniversitesi 2003 yılında, doktora eğitimini ise Hacettepe Üniversitesi’nde 2008 yılında tamamladı. Lisans eğitiminden mezun olduktan sonra, 2000-2008 yılları arasında Başkent Üniversitesi Psikolojik Danışma ve Rehberlik Merkezinde psikolojik danışman olarak görev yaptı. Doktora eğitimini tamamlamasının akabinde 2008-2019 yılları arasında Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Rehberlik ve Psikolojik danışmanlık Anabilim Dalı’nda görev yaptı. 2019 yılından bu yana da Akdeniz Üniversitesinde aynı ana bilim dalında görev yapmaktadır. 2010 yılında dört ay süreyle Avusturya-Viyana’da Sigmund Freud Üniversitesi’nde psikoterapi programında misafir öğretim üyesi olarak bulunup, supervizyon programlarına katılarak üniversite danışmanlık merkezinde gözlemler yaptı. 2014-2015 yılları arasında ise bir yıl süre ile Amerika Birleşik Devletleri’nde Kaliforniya Üniversitesi’nde Pozitif Psikoloji Kliniği’nde misafir araştırmacı olarak görev yaptı. Dr. Sarı, 2006-2015 yılları arasında Dünya Pozitif Psikoterapi Merkezi Ankara Merkezi sorumluluğunu yürütmüştür. 2010 yılından beri de Dünya Psikoterapi Merkezine bağlı lisanslı master eğitmeni olarak gerek yurt içinde gerekse yurt dışında pozitif psikoterapi ve kültürlerarası terapi üzerine eğitimler veriyor. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği üyesi olan Dr. Sarı, çok sayıda dergide hakemlik yapmakta ve bilimsel araştırmalarını iyi oluş, öz şefkat, minnettarlık, ilişki doyumu, barışa yönelik tutumlar ve umut gibi pozitif psikoloji konuları üzerinde yürütülüyor.