Sesli düşünme ve öğrenme
Güncelleme Tarihi:
Düşünme zihnimizin sınırsız bir becerisidir. İnsanlar bu beceriyi kullanarak öğrenir, kendini geliştirir, çevresini ve dünyayı anlar. Düşünme bilgiyi alma, kullanma, sorgulama ve üretme işlemlerinin temelidir. Ayrıca zihinsel bağımsızlığı geliştirir, etkili karar alma ve geleceğe yön vermeyi sağlar. Düşünme sırasında zihnimizde sıralama, karşılaştırma, seçme, akıl yürütme, sorun çözme gibi bir dizi işlem yapılır. Bunlar zihinsel becerileri ve süreçleri geliştirir. Düşünme aynı zamanda bireyin zihinsel işleyişinin bir göstergesi olur ve zihin yapısını analiz etmeye yardım eder. Öğrencilerin zihinsel yapısını ve işleyişini anlamak, bunları üst düzeyde geliştirmek için sesli düşünmeden yararlanılır.
ÖNEMLİ KATKILAR SAĞLAR
Sesli düşünme, ders çalışma, ödev yapma ya da problem çözme sırasında düşünme süreç ve aşamalarını sözlere dökme işlemidir. Buna 'konuşarak öğrenme' de denilir. Öğrencinin 'Ne?, Neden?, Niçin?, Nasıl?, Kim?' gibi sorularla düşündüklerini ve yaptıklarını sesli anlatmasıdır. Örneğin okumada, 'Yazar niçin bu başlığı seçmiş?', 'Amacı ne?', 'Olayı kim anlatıyor?' 'Kişilerin rolü ne?' Matematikte, 'Bu problemi nasıl çözmeliyim?' 'Hangi işlemleri yapmalıyım?', 'Hangisi daha doğru olur?' gibi. Sesli düşünmenin amacı, bir iş veya etkinlik sırasında ortaya çıkan zihinsel görüntüleri yansıtır. Ders çalışırken veya bir ödev yaparken kullanılan zihinsel işlem, süreç ve düşünceleri açıklığa kavuşturur. Öğrencinin denediği yöntem ve uygulamalarla ilgili düşüncelerini sesli olarak aktarmasını sağlar. Söylenen sözler öğretmen tarafından incelenmekte, öğrencinin yaptığı hatalar ve yaşadığı güçlükler çözülmeye çalışılır. Öğrencinin başarılı olması için bilgiyi alma, işleme, kullanma ve üretme sürecinde uyguladığı zihinsel işlemlerin bilincine varması gerekir. Bunları giderek geliştirmesi ve iyi yönetmesi beklenir. Yani okuma, yazma, problem çözme sırasındaki zihinsel işlemleri bilinçli ve doğru yapması gerekmekir. Bu sürece sesli düşünme önemli katkılar sağlar. Çünkü sesli düşünme, öğrencilerin zihinsel süreçlerini iyileştirmek, öğrenme güçlüklerini gidermek, sorgulama, sorun çözme, karar verme, eleştirel düşünme gibi becerilerini geliştirmek ve çeşitli stratejileri öğretmek için kullanılr. Bunun için sesli düşünmeyi öğretmek zorunlu olur.
ANAHTAR SUNAR
Sesli düşünme öğrenciye öğrenme sırasında uyguladığı zihinsel beceri ve alışkanlıkları gösterir. Bunları gören öğrenci başarısız olduğu alanlardaki becerilerini geliştirerek başarıya giden yolu kendisi bulmaktadır. Böylece öğrenciyi pasif bir alıcı olmaktan kurtarmakta, öğrenme sürecinde aktif, üretici ve yaratıcı olmasını sağlamaktadır. Bilgileri zihnine aktif biçimde yerleştirmesine yardım eder. Öğrenme sırasında bir aksaklık veya eksiklik olduğunda onu fark etmesini, uyguladığı yöntem ve stratejileri değiştirmesini sağlamaktadır. Kısaca sesli düşünme öğrenciye ‘kendi öğrenmesini yönetme’ anahtarını sunar. Öğrencinin bu anahtarı kullanarak başarıya ulaşmasını amaçlanır.
OKUMA ETKİNLİKLERİNDE YAYGIN KULLANILIR
Sesli düşünme, okuma sürecini izleme, kontrol etme ve anlama becerilerini geliştirmeye uygun olması nedeniyle okuma etkinliklerinde yaygın kullanır. Bu süreçte önce öğretmenin model olması, sesli düşünme yöntemini göstermesi, öğrencilerin karşılıklı ve bağımsız uygulama yapması gerekir. Bu çalışmalarda tahmin etme, açıklama, sorgulama, benzetme yapma, çözüm üretme, anlama stratejilerini uygulama gibi çeşitli stratejilerden yararlanılır. Sesli düşünme, ders çalışırken problem çözme süreçlerini de kolaylaştırır. Problem çözme sırasında öğrencinin düşündüklerini yüksek sesle söylemesi, hem çözüm sürecine hem de doğru sonuca ulaşmaya katkı sağlar. Ayrıca öğrencinin izlediği yol ve yöntemlerin açıklığa kavuşmasına yardım eder. Böylece öğrencilerin problem çözme süreçlerindeki hataları kolay tespit edilir. Ancak sesli düşünme yöntemi iyi uygulanmalı. Özellikle yöntemin amacına, ilkelerine ve sözelleştirme süresine dikkat edilmelidir. Eğer sözelleştirme işlemi problem çözme etkinliğinin başından sonuna kadar uygulanırsa, öğrencinin zihin yükünü artırmaz. Bunun yerine etkinliğin belirli aşamalarında veya sonunda uygulanması daha yararlı olur. Araştırmalar, sesli düşünen ve problemi şekillere döken öğrencilerin diğerlerinden daha başarılı olduklarını göstermektedir. Bilim insanları, zihinsel görüntülerin matematiksel düşünmede önemli ve temel bir rol oynadığını, matematik kavramlarını daha kolay anlamayı sağladığını, esnek bir düşünme yapısı geliştirdiğini ve problem çözmeyi kolaylaştırdığını açıklar. Bunun yanı sıra sesli düşünme dikkati toplama ve yoğunlaşmada önemli rol oynar. İnsanların kendilerini dinleyerek düşünmeleri, olası hataların farkına varmalarına yardımcı olur. Bu nedenle bilim insanları, öğrencilere matematik ödevlerini şema ile grafik kullanarak ve sesli düşünerek yapmalarını önerir.
HEM ÖĞRETİR HEM GELİŞTİRİR
Sesli düşünme sadece öğrenme amaçlı değil, öğrencinin zihinsel becerilerini geliştirme, düşüncelerin niteliğini artırma amaçlı da kullanılmaktadır. Sesli düşünmenin alışkanlık haline getirilmesi, öğrencinin sorgulama, eleştirel düşünme ve karar verme aşamaları ile biçimini etkilenir. Öğrenci zihninde bir işlemden diğerine daha kolay gidip gelir, odaklanma becerilerini üst düzeye çıkararak her işleme hızlıca odaklanır, çeşitli zihinsel işlemleri aynı anda ve daha iyi yürütülür. Böylece öz eleştiri yapma, zayıf yönlerini görme, düşünme süreçlerini iyileştirme ve kendini geliştirme daha kolaydır. Sesli düşünme bu yönleriyle öğrencileri üst düzey zihin geliştirmeye yönlendirici olur. Sesli düşünme, öğrencinin çeşitli becerilerini geliştirmesi yanında, bunların öğretmen tarafından da izlenmesini kolaylaştırır. Öğretmen anlama, düşünme ve öğrenme ile ilgili bazı stratejileri öğretmek için sesli düşünmeden yararlanır. Öğrenci bir stratejiyi kullanırken niçin seçtiğini, neden kullandığını sesli olarak söylemekte ve aşamalarını anlatır. Ardından stratejiyi uygularken sesli düşünme yöntemini kullanır. Bu uygulamada öğretmen öğrencinin izlediği yol ve bilgiyi işleme biçimi üzerinde önemle durmakta, bütün süreci kontrol altına alır. Bu yolla bazı stratejilerin öğretilmesi ve etkinliklerin yapılması daha kolay olur, öğrencinin gelişimi de daha rahat izlenir.
Araştırmalara göre sesli düşünmenin öğrenci ve öğretmene yararları şöyle;
• Dikkat becerilerini geliştirme ve düşündüklerine yoğunlaşma,
• Anlama ve zihinsel becerilerini geliştirme,
• Zihinde canlandırma sürecini iyileştirme,
• Zihinsel süreçleri uyarma ve zihni düzenleme,
• Zihinsel işlemleri açıklama ve güçlendirme,
• Öğrenmeyi izleme, kontrol altına alma, yönlendirme ve kolaylaştırma,
• Öz-değerlendirme, kendini düzeltme ve üst bilişi geliştirme
• Kendine güvenini artırma,
• Öğretmen için geribildirim sağlama,
• Öğrencinin düşünme biçimini anlamaya yardım etme gibi. Görüldüğü gibi sesli düşünme, çeşitli becerileri geliştirmede etkili olur.
ÖĞRETMEN REHBER OLMALI
Sesli düşünme basit ve kolay uygulanabilir bir yöntem olmasına rağmen bazıları için güç olabilir. Düşünceleri izleme, sözlere dökme, sözlü ifade etme bazı öğrenciler için zor olabilir. Bazı öğrenciler sınıfta herkesin önünde düşüncelerini ifade etmekte zorlanmakta, diğer öğrenci ve öğretmenlerden çekinmektedir. Bazı gençler utangaç olmakta, küçük düşme korkusu veya endişesi nedeniyle konuşmaktan kaçınır Diğer taraftan zihinsel becerilerini yeterince geliştiremeyen öğrenciler ise ne söyleyeceği konusunda önemli sorunlar yaşar. Bazı öğrenciler ise bocalamakta, zihnini izleme, düşünme süreç ve yollarını tanımlamakta güçlük çekmektedir. Öğretmen bütün bu durumları iyi izlemeli ve süreci kontrol etmelidir. Öğretmen sesli düşünmeyi öğrenmeleri için öğrencilere etkili rehberlik yapmalı. Öğrencilere düşünme ilke, yöntem ve tekniklerini öğretmeli, nitelikli düşünce üretmeye ortam hazırlamalıdır. Sesli düşünme çalışmalarıyla öğrencilerin başarısını artırmaya ve yaşam boyu öğrenmeye katkı sağlamalı. Dileğimiz sesli düşünmenin okullarımızda etkili ve verimli uygulanması, öğrencilerimizin düşünen, sorgulayan, sorun çözen ve geleceğine yön veren bireyler olarak yetiştirilmesidir.
PROF DR. FİRDEVS GÜNEŞ KİMDİR?
Prof. Dr. Firdevs Güneş, 1979 yılında Hacettepe Üniversitesi'nde lisans, 1981 yılında Yüksek lisans eğitimini tamamladı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi'nde 1988 yılında Doktor, 1991 yılında Doçent, 1998 yılında ise Profesör unvanını aldı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi'nde 1997-1999 yıllarında Anabilim Dalı Başkanı, 2011-2016 yıllarında Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dekanı olarak görev yaptı. Halen Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Sınıf Eğitimi Anabilim dalında görevini sürdürmektedir.Türkçe Öğretimi, Anlama Öğretimi, İlkokuma Yazma Öğretimi, Hızlı Okuma, Sınıf Yönetimi, Yetişkin Eğitimi, Ders Kitaplarının İncelenmesi, Eğitim Bilimine Giriş, Beceri Öğretimi, Öğretim İlke ve Yöntemleri konularında 20’den fazla kitabı vardır.