Senedi İttifak nedir? Senedi İttifak tarihi, önemi, maddeleri ve özellikleri

Ülkeler bazen bir savaş ya da iç karışıklık sonrasında veya tüm bunlardan farklı bir konu hakkında taraflarca masaya oturabilir ve anlaşmalar imzalayabilirlerdi. Bu anlaşmaların amacı, ülke çıkarları doğrultusunda tarafların ortak bir noktada buluşmasını sağlamaktı.

 Özellikle Türk tarihinde çok önemli belgeler imza altına alınmış, bu belgelerin bir kısmı halen geçerli iken bir kısmı ise kısa ömürlü olmuştur. Yakın bir geçmiş tarih olan 18. yüzyılda da bu belgelerin en bilineni ve önemli anlama sahip olanı imzalanmıştır. Bu belgenin adı Senedi ittifaktır.

 Senedi İttifak Nedir?

 Senedi ittifak 29 Eylül 1808 yılında Osmanlı padişahı 2. Mahmut’un Anadolu ve Rumeli ayanları ile İstanbul’da imzaladığı, anayasal bazı nitelikleri barından belgedir. Osmanlı döneminde ayanlar, yaşadığı bölgenin ileri gelenleri, eski idarecileri, zengin ve soylu ailelere mensup kişilerin oluşturduğu topluluktur. Bu konumları nedeniyle dönemin Osmanlı sadrazamı Alemdar Mustafa Paşa aracılığıyla Osmanlı devletine karşı yazılı bir metin imzalanmasını sağlamışlardır. Senedi ittifak Türk tarihindeki ilk anayasal belge olarak kabul edilir. Bu nedenle oldukça büyük öneme sahiptir.

 Senedi İttifak'ın Önemi ve Tarihi

18.yüzyıl başlarında Osmanlı devletinin askeri teşkilatında iyiden iyiye hissedilen bozulmalar neticesinde devlet otoritesi zayıflamıştır. Otorite boşluğu beraberinde isyanların oluşmasına neden olmuştur. Bu isyanlardan birisi de kabakçı isyanıdır. Bu isyan neticesinde dönemin Osmanlı padişahı 3. Selim tahtan indirilmiş ve yerine 4. Mustafa gelmiştir.

 Ancak 4. Mustafa’nın aldığı kararlar ayanları harekete geçirmiş ve 2. Mahmut’un tahta geçmesiyle sonuçlanmıştır. Bu taht değişikliğinden sonra Sadrazam olan ancak daha önce kendisi de ayan olan Alemdar Mustafa Paşa, padişah 2. Mahmut’un ve otoritenin yeninden güçlenmesi için ayanlarla senedi ittifak belgesinin imzalanması gerektiğini düşünmüş ve bu belgenin imzalanmasını sağlamıştır.

 Senedi ittifakın ile Osmanlı döneminde ilk kez bir padişahın ve merkezi otoritenin gücü sınırlandırılmıştır. Padişah adaletsizlik yaparsa ayanlara isyan hakkı tanınmıştır. Yasama ve uygulama organları birbirinden ayrılmıştır. Tüm bu nedenlerden dolayı Türk tarihinin anayasal başlangıcı olarak kabul edilir. Bu belge ayanların baskı ve istekleri sonucu ortaya çıkmıştır.

 Baskılar ortadan kalkar kalmaz ise 2. Mahmut senedi ittifak ve ayanları ortadan kaldırmıştır. Senedi ittifak çok uzun ömürlü olmasa da daha sonra yaşanacak olan Tanzimat ve Islahat Fermanı, Kanuni esasi ve meşrutiyetin ortaya çıkması gibi anayasal hareketlere fikir olarak hizmet edecektir. Senedi ittifak birçok açıdan ilklere imza atmış bir belge niteliğine sahiptir.

 Senedi İttifak'ın Maddeleri Nelerdir?

 Osmanlı devletinin otoritesi dışında bulunan bir grup veya bir kesim topluluğun otorite gücüne sınır koyduğu bu metnin önemli bazı maddeleri şu şekildedir.

Ayan ve valiler padişaha mutlak bağlıdır ve sadrazam onun en büyük elçisidir.

Osmanlı vergi düzenin ülkenin tamamında uygulanacak ve ayanlar asla bu vergilere el koyamayacaktır.

Ordu devletin en önemli organıdır. Ayanlar eyaletlerde ordu için asker toplanmasına yardımcı olacak ve ordu nizam-ı cedit sitemine göre kurulacaktır.

Ayanlar kendi toprak sınırları içerisinde idare kurabilecek, diğer ayanların eyaletlerine göz dikmeyecek ve birbirlerine kefil olabileceklerdir.

Devlet merkezinde yani İstanbul’da çıkabilecek herhangi bir kargaşada, ayanlar zaman kaybına mâni olmak için padişahtan izin almayı beklemeyecek ve doğrudan İstanbul’a hareket edebileceklerdir.

Ayanlar kendi eyaletlerinde bulunan fakir halkı koruyacak ve güvenliğinin sağlayacak, ancak bu halktan alınan vergilerde aşırılığa ve haksızlığa gidilmeyecektir.