Sarnıç nedir ve eskiden hangi amaçla kullanılırdı? Sarnıç mimarisi ve örnekleri

Özellikle sarmışlar Osmanlı döneminde yaygın şekilde kullanılan mimari yapılardı. Özel tasarım ve mimari yapı altında hazırlanmış olan sarnıçlar, özellikle su amaçlı bir depo olarak öne çıkıyordu. Günümüzde hala bulunan ve ayakta olan birçok farklı sarnıç yer almaktadır. Ancak artık daha çok turistik amaçlı kullanılan yapılar olduğunu ifade etmek mümkün.

 Sarnıç Nedir?

 İçinde su biriktirmek amaçlı yer altında yapılmış olan mimari depolara sarnıç nedir. Aynı zamanda gemilerde saçtan yapılmış tatlı su deposu olarak da kullanılan tasarımlardır. Eski zamanlarda evlerin bodrum katlarında da bulunan sarnıçlar, damdan alınmış olan Yağmur sularını biriktirme noktasında önemli bir potansiyel teşkil ediyordu. Osmanlı Döneminde ise genelde bostan olarak kullanıldığından dolayı, ‘Çukurbostan’ ismi üzerinden ifade edildiğini söylemek gerekir. Geçmişten günümüze kadar uzanmış ve çok özel mimari yapıya sahip bu konuda pek çok farklı sarnıç bulunduğunu da eklemek mümkün.

 Sarnıç Eskiden Hangi Amaçla Kullanılırdı?

 Özellikle Osmanlı döneminde su kıtlığı merkezi şehirlerde ciddi anlamda sorun teşkil ediyordu. Bunun önüne geçmek ve depolama gerçekleştirmek için ise sarnıçların mimari yapısı ortaya çıkarıldı. Böylece yeraltına özel olarak tasarımı gerçekleştirilmiş olan sarmışlar, su biriktirmek amaçlı depo olarak kullanılırdı. Tabii sadece şehir bakımından değil, ayrıca gemi içerisinde saçtan yapılmış depolarda bulunmaktaydı. Bu depolar ise gemiler seyahate çıktığında tatlı su kaynağı olarak değerlendirilirdi.

 Tabii bu amaç doğrultusunda yağmur sularını biriktirmek için evlerin bodrum katlarına da sarnıç yapılırdı. Bu sayede uzun yıllar temiz ve tatlı su kaynakları halka bir şekilde ulaşmıştı. Özellikle yaz aylarındaki kurak dönem için oldukça etkili bir kaynak olarak değerlendirildiğini söylemek gerekir.

 Sarnıç Mimarisi

 Mimarisi yapılan yere bağlı olarak sarmış çeşitleri farklı özellikler taşırdı. Ancak genel olarak şehre su taşıyabilmek için kullanılan mimari yapılardan söz etmek daha doğru olur. Bu doğrultuda sütün ormanı görünümünde bir yapıya sahip olduğunu söylemek mümkündür. Oldukça büyük yapılar altında mimari taşıyabilmek için belirli bir oran ile sütunlar yerleştirildi.

 Mekanın tabanı ise genel olarak tuğla örülü bir yapı altında hazırlanırdı. Bu durum ise daha çok çapraz tonozlu şekilde elden geçerdi. Böylece kullanışlı bir yapı elde edilmesi ile beraber, temiz ve tatlı su birikintileri etkin şekilde depolanırdı. Tatlı deposu olarak gemilerde kurulumu gerçekleştirilen mimari sarnıçlar ise daha çok saçtan yapılırdı.

 Sarnıç Örnekleri

 Geçmişten günümüze kadar farklı dönemlerde kullanılmış olan birçok farklı sarnıç bulunmaktadır. Şüphesiz İstanbul'un Avrupa yakasında bulunan Yerebatan Sarnıcı bunların arasında en ünlüsüdür. Bizans İmparatoru I. justinyanus tarafından yaptırılmış olan bu önemli sarnıç, aynı zamanda pek çok filme de konu oldu. Tabii Osmanlı Devleti'nden önce kurulmuş olan ve günümüze kadar ulaşmış birçok önemli Sarnıç da yer almaktadır.

 - Yerebatan Sarnıcı

 - Nuruosmaniye Sarnıcı

 - Binbirdirek Sarnıcı

 - Hipodrom Sarnıcı

 Tüm bu yapılar daha çok İstanbul'da yer alan büyük sarnıçlar olarak, Osmanlı Devleti'nin en önemli tatlı su kaynak yapıları içerisinde yer alıyordu. Günümüzde ise kültür ve turizm açısından önemli bir yere sahip olduklarını dile getirmek mümkün. Böylece yerli ve yabancı dünya çapında pek çok turist, her sene bu yapıları düzenli olarak ziyaret etmektedir.