Sana değil, etrafa güvenmiyorum

Her gün basında şiddet haberleriyle karşılaşırken anne-babaların aklı da, evde yalnız kalan, arkadaşlarıyla birlikte dışarıya çıkan ya da birlikte gezerken bile birkaç saniye içinde gözden kaybolan çocuklarında. İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi Psikoloji Bölüm Başkanı Doç. Dr. Aylin İlden Koçkar, bu kaygı konusunda ailelerin yalnız olmadığına dikkat çekiyor: “Dünya her geçen gün daha fazla şiddete tanık olmaya başladığımız bir yer haline geldi. Şiddet, nüfusla birlikte artmış olabilir veya biz şiddeti her türlü basın yayın organı ve sosyal medya aracılığıyla daha fazla duyuyor olabiliriz. Maalesef çocuklar ve gençler de aynı bilgileri gazete, TV ve sosyal medya aracılığıyla duyabiliyor. Bu durum maalesef onların da kaygılanmasına ve kendilerini güvensiz hissetmelerine neden olabiliyor. Ancak anne-babalar bir yandan da çocuklarını korumanın yolunu bulmak, onları bilgilendirmek zorundalar.”

Tanıdıklardan da zarar gelebilir

Peki çocuk ve gençleri korkutmadan korumanın yolunu nasıl bulacağız? Doç. Dr. Koçkar, bu konuda ailelere şu önerileri sıralıyor:
Günümüzde çocuk ve gençler her türlü saldırı ve şiddete maruz kalabilir. Bu tür olaylar oldu ve devam edecek. Bu noktada yapılması gereken, çocuklarımızı, güvende olmalarını sağlayabilecek bilgi ve beceriyle donatmak olmalı. Öncelikle bilinmesi gereken bir konu, çocukların çoğunlukla tanıdıkları bir kişi tarafından zarar gördüğü gerçeği. Bu nedenle, çocukların hem yabancılar hem de tanıdıkları kişilere dair net kural ve sınırları bilmeleri gerekir.
Çocuk ve gençleri korumanın en iyi yolu, onların neler yaptığını ve onları rahatsız eden bir şey olup olmadığını bilmekten geçer. “Son zamanlarda merak ettiğin veya canını sıkan bir şey var mı” tarzında bir soru sormak ve sabırla cevabı dinlemek için vakit ayırmak önemli.

Bizi kaybedersen ne yaparsın?

Çocuklar yalnız başlarına kaldıklarında farklı güvenlik kuralları olması gerektiğini bilmeliler. Örneğin markette dolaşırken sizin bir ürünü aradığınız, çocuğunuzun da geride kalan kırtasiye raflarına baktığı, birkaç dakikalığına bile olsa yalnız kaldığı bir an olabilir. Bu durumda endişe etmemelerini sağlarken bir yandan da ne yapacaklarını öğretmeliyiz.
Çocuklara yalnızca güvenlik kurallarından bahsetmek ya da onlara ne yapacaklarını göstermek yeterli olmayabilir. Çocuklarla yalnızca tehlikelere dair konuştuğumuzda, onların farkındalığını arttırmış oluruz. Bu da dolaylı olarak kaygılanmalarına yol açabilir. Çocuk ve gençler en iyi, katılım sayesinde öğrenirler. Kişisel güvenlik becerileriyle ilgili bilgilenmek, çocuk ve gencin kendisine güvenini ve becerilerini arttırır.

‘Tehlikeli yabancılar’ korkusu

‘Tehlikeli yabancılar’, çocukların kaygılanmalarına neden olan bir kavram. Bunun yerine yabancıların yanında güvende olmaya dair kurallardan bahsetmek, endişe verici olmaz. Yabancıların yanında bu kurallara uyulduğunda güvende olacaklarını öğretmek daha sağlıklı.
Ayrıca çocuk ve gençlerle, yabancılar hakkında gergin bir ses tonuyla konuşmamalıyız. Çocuklar gerginliği hemen anlar. ‘Tehlikeli yabancılar’dan bahsetmek, herkesin kaygısını arttırır.

Kurallara uyarsan zarar gelmez

Bunun yerine onlara çoğu yabancının iyi olduğunu, ancak bazı kişilerin sorunları yüzünden çocuklara zarar verebileceğini anlatmak gerekir. Çocuklara, güvenlik kurallarına uydukları sürece yabancılara dair endişe etmemeleri gerektiğini anlatın. Özellikle yalnız başlarına olduklarında, bir yabancı ile konuşmadan önce, gözetiminde oldukları yetişkine sormaları gerektiğini öğretmek, güvenlikleri için önemli bir önlem.
Bu noktada, çocuk ve gençlerle, iyi tanıdıkları ve pek tanımadıkları kişilerle ilgili konuşmak da iyi olabilir.

ÇOCUK YALNIZ KALIRSA...

Çocuklar yalnızken ‘iyi’ ile ‘kötü’yü nasıl ayırabilir, hatalı davranıştan nasıl kaçınabilir? Öğrenmeleri gereken temel kurallar şunlar:

- Eğer tek başınaysam, bir yabancı benimle konuşmadan, bana yaklaşmadan veya bana bir şey vermeden önce beraber olduğum tanıdığım birine sormalıyım.

- Tek başıma dışarıda olabilecek kadar büyüksem, başkalarından yardım alabileceğim, kalabalık yerlerde olmayı tercih etmeliyim.

- Yabancıya özel bilgi vermem.

- Eğer benimle ilgili acil bir durumvarsa ve etrafımda tanıdık biri yoksa, yabancılardan yardım alabilirim.

- Tanıdık veya yabancıyla herhangi bir yere gitmeden önce kesinlikle aileme veya birlikte olduğum yetişkine bunu sormalıyım. Kiminle, nereye gidiyor olduğuma dair bilgi vermeliyim.

- Gittiğim herhangi bir yerde, kimden nasıl yardım isteyebileceğimi bilmeliyim.

- Ailemin özel kurallarını bilmeli ve uygulamalıyım (kapıyı, telefonu açmaya, interneti kullanmaya dair).

Teknoloji ve göz sağlığı

Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sumru Önal, teknoloji ve göz sağlığı konusunda merak edilen sorulara cevap verdi.

1) Göz sağlığı açısından çocuklar bilgisayar gibi teknolojik aletlerle ne zaman tanışmaya başlamalı?
Bu konuyla ilgili bilimsel çalışmalar olmamasına rağmen, gözün retina gelişiminin tamamlandığı 4 yaş öncesi ya hiç kullanmamalı ya da limit getirilmeli.

2) Gün içinde en fazla kaç saat süreyle kullanım izni verilmeli?
Teknolojik aletlerin kullanımı mümkün olduğunca sınırlandırılmalı. Günde birkaç saatten fazla teknolojik alet kullanımı onları olumsuz etkileyebilir.

3) Özellikle iPad, bilgisayar, cep telefonu gibi araçların çocuklar üzerindeki olumsuz fiziksel etkileri neler?
iPad, bilgisayar, cep telefonu gibi aletlere bakarken yakın görmeyi kullanıyoruz. İlkokul öncesi hipermetropisi olan çocuklarda yakın görmenin kullanılmasını gerektiren bu aletler, göz yorgunluğuna yol açabilir. İlkokul ve sonrası çocuklarda ise yakın görüşün uzun süreler kullanılması miyopiyi tetikleyebilir ve artmasına neden olabilir. Bu yüzden onların uzak görmelerini kullanmaları isteniyor. Ev dışında oyun oynadıkları durumda uzak görmelerini kullanıyorlar. Çocuklar bu nedenle bu tür aktivitelere teşvik edilmeliler.

4) Bilgisayar kullanılırken gözlerin yorulmaması için ne kadar sürelerle ara verilmeli?
20 dakika kullanıp yaklaşık 20 saniye ara vermek uygun olabilir. (20-20 kuralı), 40 dakikayı aşan sürelerde 5-10 dakika ara vermek doğru olur. Ara verildiğinde uzak görmenin kullanılması faydalı. Örneğin camdan dışarı bakmak gibi.

5) Göz sağlığında genel olarak dikkat edilmesi gereken konular neler?
Her şeyden önce çocukların kırma kusurları açısından göz taramaları yapılmalı. Eğer bilinen bir risk faktörü yoksa 3 ile 5 yaşında, ilkokul çağında ve sonrasında 1-2 yılda bir defa göz muayenesi gerçekleştirilmeli. Kırma varsa bu kusurlar gözlükle düzeltilmeli. Kırma kusuru varlığında, özellikle hipermetropide bu cihazların uzun süre kullanılması ciddi göz yorgunluğuna yol açar. Miyopisi olan çocuklarda ise miyopi artar. Bilgisayar kullanımında da mesafe iyi ayarlanmalı. Önerilen mesafe ise 45 santimetre ve ötesi.

- TEOG’da tercih yapmayanlar nereye yerleşecek?
TEOG yerleştirmelerinde herhangi bir tercihte bulunmayan adaylar 12 yıllık zorunlu eğitimden dolayı sistem tarafından otomatik olarak açık liselerekaydedilecek.

- Lise yerleştirmelerinde aynı okulu tercih eden iki öğrenci arasında eşitlik olursa hangisi yerleşecek?
Yerleştirmelerde YEP’lerin eşit olması halinde 8’inci sınıf Ağırlıklandırılmış Ortak Sınav Puanı (AOSP), bunun da eşit olması halinde sırasıyla 8’inci, 7’nci ve 6’ncı sınıflarda Yıl Sonu Başarı Puanı (YBP) üstünlüğüne bakılacak. Eşitlik devam ederse tercih önceliği, okula özürsüz devamsızlık gibi kriterler dikkate alınacak.

BİLSEM sınavları 22 Mart’ta yapılacak

Üstün yetenekli çocuklara özel eğitimlerin verildiği Bilim ve Sanat Merkezleri’ne (BİLSEM) öğrenci seçme sınavı 22 Mart Pazar günü yapılacak. Sınav giriş belgeleri 13-20 Mart arasında Milli Eğitim Bakanlığı’nın internet sitesinden açıklanacak. 64 il merkezinde uygulanacak sınava ilkokul 2, 3 ve 4’üncü sınıf öğrencileri katılacak. Sınav saat 10.00’da başlayacak. Sınava katılacaklar arasında herhangi bir engeli olan öğrencilerin raporlarını Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne (ÖERGM) bildirilmesi gerekiyor. Sınav binalarına cep telefonu, telsiz, çağrı cihazı, bilgisayar, saat fonksiyonu dışında özellikleri bulunan saat gibi cihazlar ile fotoğraf makinesi, kamera alınmayacak. Sınav soru ve cevap anahtarı 24 Mart’ta http://www.meb.gov.tr internet adresinden yayınlanacak. Adaylar sınavla ilgili bilgileri MEB İletişim Merkezi ‘Alo 147’den alabilecek.

Akademik teşvik taslağı internette

YÖK, bilim, teknoloji ve sanata katkı sağlayıcı nitelikte proje, araştırma, yayın yapan akademisyenleri desteklemek amacıyla bu yıl ilk kez verilmeye başlanacak Akademik Teşvik Ödeneği’yle ilgili yönetmelik taslağını hazırladı. Taslak paydaşların görüş ve önerilerini almak için internet sitesinde yayınladı, üniversitelere gönderildi. Taslağa göre, akademisyenler en fazla puanı uluslararası patent ve tesciller için alacak. Akademisyenler, dergi yayınlarından, yayını yapan birinci isimse yüzde 100, ikinci isimse yüzde 80, üçüncü isimse yüzde 60, dördüncü isimse yüzde 40, diğer sıralardaysa yüzde 20, senior isimlerse yüzde 90, yazışma yazarıysa yüzde 90 oranında puan hak edecek. İlgili kurumlar taslakla ilgili görüşlerini, ‘https://www.yok.gov.tr/AskiyaCikardik’ adresinden 6 Mart’a kadar YÖK’e ulaştırabilecek.

Yükseköğretim Kurulu (YÖK), vakıf üniversitelerinin kuruluş şartlarında değişiklikler yaptı. Buna göre, Vakıf Meslek Yüksekokulu kurmak için mal varlığı beyanı 20 milyon liradan 25 milyon liraya çıkarıldı.

- Milli Eğitim Bakanlığı, yabancı dil ders müfredatında değişiklik yapıyor. Önümüzdeki yıl uygulanacak sistemle yabancı dil eğitimi gramerden çıkarılıp, konuşmaya dayalı hale getirilecek. Öğrencilerin birbiriyle konuşması için sınıflarda ‘U’ oturma düzenine geçilecek.

- ÖSYM, 15 Mart’ta gerçekleştirilecek Yüksek Öğretime Geçiş Sınavı (YGS) öncesinde hazırladığı kamu spotuyla üniversite adaylarından, sınava uykularını almış, dinç ve kalvaltılarını yapmış olarak gelmeleri istedi.