Sağlıklı çocuğun sırrı: İlgi, beslenme sosyal beceri

Sağlıklı ve mutlu çocuk yetiştirme ile ilgili çalışmaların aktarıldığı Marmara Pediatri Kongresi’nde bir araya gelen çocuk sağlığı uzmanları annenin, çocuğun yetişmesinde büyük rolü olduğunu söyledi. Uzmanlar, 6 yaşına kadar “R” harfinin doğru söylenmesi gerektiği, aksi halde kalıcı hale gelebileceği uyarısını yaparken, kekemeliğin ilk fark edildiğinde anne-babanın bunu görmezden gelmesi gerektiğini vurguladılar. Uzmanlardan, ailelere öneri ve uyarılar şöyle:

3 yaştan sonra akademik bilgi dönemi

Nilcan Kuleli Sertgil (Uzman Psikolojik Danışman):Annenin, küçük yaşlardan itibaren oyun oynayarak, uyku, beslenme gibi günlük etkinlikler yoluyla çocuğunu tanıması ve ilgilenmesi gerekiyor. Bunlar, ortak keyif alınan organizasyonlar olarak görülmeli. Paylaşımlarda onları yakından tanımak mümkün. Hayal kırıklıkları, istekleri fark edilip önlem alınabilir. Anne-babanın her yaş döneminin özelliklerini önceden bilmesi yaşamlarına kolaylık katar. Örneğin; 2 yaşta öfke dönemi geçirdiği bilinmeli. 3 yaşın ardından ön akademik dönem başlıyor. Daha fazla bilgi alınıyor. Beceriler gelişiyor. Bu evrede de hâlâ doğal öğrenme en doğru yöntem. Okul dönemine kadar aileleri kaygılandıran öğrenme hızı, utangaçlık, arkadaş ilişkilerinde sorun, uyku-yemek düzeninin bozulması, saldırgan davranış sergileme gibi durumlarda gelişim uzmanlarına başvurmak gerekir. Okul çağında aileler çocuklarına okula başlamadan önce yaşına uygun küçük sorumluluklar vermeli.

Aşırı koruyucu olmayın

Emine Eraslan (Çocuk Gelişim Uzmanı): Anne-babalar bebeklik döneminden itibaren çocuklarıyla konuşurken kısa, net cümleler kurmaya özen göstermeli. Çocuk 6-8’inci ayında hece tekrarı, 10’uncu ayda ses taklitleri yapar. 2 yaşına geldiğinde 2; 3‘te ise 3 kelimelik cümle kurması gerekir. 4 yaşında söylenenleri algılayabilmesi sağlıklı gelişim göstergelerinden biri. 5’te bilinçli yalan söyleyebilmeli. Örneğin, “Öğretmen okulda bana kızdı” diyebilir. 4-6 yaş grubunda anaokulunda verilen aşırı akademik bilgi, dil ve sosyal gelişimi geriletebilir. Bu evre oyun dönemi. Teneffüste, çocuk mutlaka arkadaşları içinde yer almalı. Tek kalıyorsa iletişim sorunu yaşıyor olabilir. Eğitime başlamadan harflerin net çıkması, “R” harfinin 6 yaşına kadar söylenmesi gerekiyor. Yoksa kalıcı olabilir. Kekemelik ilk görüldüğünde anne-baba bunu görmezden gelmeli. “Acele etme” gibi söylemlerde bulunmamalı. Aksi halde farkında olmadan yerleşir. Bu durumda ailenin sakin olup 6 ay beklemesi, eğer geçmezse uzmana danışması gerekir. Genetik bir problem varsa hemen başvursun. Konuşması için her şeye “Evet” veya “Hayır” demek doğru değil. İlkokul çağında bebeksi konuşmalardan uzak durulması gerekiyor. Ailelerin aşırı koruyucu olmaması gerekiyor.

Beslenme düzeni olmalı

Prof. Dr. Emel Gür (İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi): Anne sütü ilk 6 ayda mutlaka alınmalı. Erken çocukluk dönemi beslenmesinin etkileri ömür boyu sürer. Bu nedenle beslenmede karbonhidrat, yağ, sebzemeyve, et-balık, süt ve süt ürünleri ile unlu gıdaların dengeli alınması gerekiyor. Okul çağında katkı maddeleri içeren besinlerden uzak durulmalı. Ambalajlı gıdalardan kaçınılmalı. Kahvaltı mutlaka yapılmalı. Anaokulu ve ilkokul döneminde yumurta, peynir, tereyağı, pekmez, reçel, zeytin, 2 dilim ekmek ve taze sıkılmış meyve suyu sabah öğününde yer alabilir. Beslenme çantasında bir meyvenin olmasına özen gösterilmeli. Atıştırmalar yerine düzenli yemek yenmeli. Televizyon karşısında beslenme alışkanlığına dikkat edilmeli. İştahsızlığa neden olan şekerli besinlerden kaçınmak şart. Sofrada anne-baba yemek seçmemeli, örnek olmalı. Her çocuğun yaş ve kilosuna uygun miktarda porsiyon verilmeli. Obeziteyi önlemek için günde 2 su bardağından fazla meyve suyu, kansızlığın oluşmaması için ise 5-7 yaş aralığında günde 2 bardaktan fazla süt alınmaması lazım.

Temel ihtiyaçlarını öğrenmesi için sabırla beklenilmeli

Yrd. Doç. Dr. Gönül Acar (Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi): Çocukların motor (hareket) gelişimleri 6.5 yaşına kadar devam ediyor. Çocuklara hareket imkânları sağlayan doğal ortamlar günümüz
şartlarında önemli hale geldi. Onları hava koşulları uygun açık alanlara çıkarmak gerekiyor. Merdivene tırmanması, sallanması onların sağlıklı gelişimlerinin bir parçası. Obezitenin önlenmesi için hareketli yaşam sunulmalı. Okulda bu yönde aktivitelere katılabilirler. 6 yaş civarında temel jimnastik, yüzme, basketbol başlatılabilir. Aktiviteler düzenli olmalı. El becerilerinin gelişmesi için etkinliklere katılabilirler. Veliler, öz bakım becerilerini kendisinin kazanması için, tuvalet, giyinme gibi ihtiyaçlarında sabırla beklemeleri gerekiyor. Çocuk, yaşıtlarıyla vakit geçirerek oyun kurarak dayanışmayı öğrenmeli. Gülseven ÖZKAN

VELİ REHBERİ - 5 SORU 5 CEVAP

KİTAP SEÇİMİ

Çocuk kitaplarının seçiminde dikkat edilmesi gerekenleri yazar Mine Soysal anlattı.

1) Doğru çocuk kitabı seçimi neden önemli?

- Çocukluk ve gençlikte yani kişiliğin oluştuğu bu dönemde okunan kitap, taptaze zihinlere kılavuzluk eder. Onları donatır, geliştirir. İçsel destek mekanizmaları kurar. Geleceği kurgulayacak çocuklar için kitaplar önemli bir güç.

2) Çocuk kitapları önerilirken nelere dikkat edilmeli?

- Özellikle romanlar, öykü ve şiir kitapları, deneme, anı gibi edebiyat kitaplarında, okumanın bireysel bir özgürlük olduğu unutulmamalı. Önemli olan, çocuklar ve gençlerin de tıpkı yetişkinler gibi, kitaplara doğallıkla ilgi duymasını sağlamak. Kendiliğinden okumasına neden olacak, merak kıvılcımını yakan düşünce ve özgürlük ortamını onlarda yaratmak. Çocukların da kitaptan hoşlanmak ya da hoşlanmamak, okumak ya da elinden bırakmak gibi hakları var. Yetişkinlerin asıl dikkat etmesi gereken, önerdikleri kitapların niteliği.

3) Çocuklar için kaçınılması gereken özellikle bir kitap türü var mı?

- Okuma, dilsel ve zihinsel becerilerin gelişimiyle ilgili olduğu için yaş gruplarının ayrımı önemli. Sekiz yaşında bir çocuğun, okumayı denese bile bir gençlik romanını ya da yetişkin kitabını anlaması mümkün eğil. Özellikle 3-15 yaşlar arasında önerilecekler, 3-8, 8-12, 12-15 ve 15 üstü gibi farklı yaş gruplarına göre kaleme alınmış ve yayımlanmış eserler olmalı. Kitapları ‘iyi’ ve ‘kötü’ diye ayırmaya çalışmamak lazım. Yetişkinlerin bunları nesnel, çocuğa özgü değerlendirmesi gerekiyor.

4) Kitap okuma alışkanlığını kazandırmak için ne yapılmalı?

- Çocuklar kadar yetişkinlerin de okur olması, kitapları günlük yaşamın vazgeçilmezleri haline getirmek, kısıtlayıcı, belirleyici olmak yerine, öneren, sunan, izleyen olmak gerekiyor. Her yerde eserler okunur hale gelebilmeli. Bunlar sürdükçe, çocuklar, zamanla sevdikleri türlerde sadık okurlara dönüşebilir. Günümüzün yapayalnız ama teknolojiyle donanmış çocuklarının neyi istediğini, neye ilgi duyduğunu anlamak önemli. Onların önünde değil, gerçekten arkalarında durmayı başarmak gerekiyor.

5) Çocuk okumayı sevmiyorsa nedeni ne olabilir?

- Çocuk ya da genç, kitap okumayı sevmediğini sanabilir. Onların kitaplar konusunda başlarını belada hissedip, “Sevmiyorum” diyerek kestirip atmaya çalışmalarının nedeni de aslında yetişkinler. Onları dinlemeden, anlamadan, sevmedikleri türlerde, öğüt dolu sıkıcı kitaplar okumaya zorluyoruz. İlk okuma deneyiminde, dili ve anlatımı yetersiz, kurgusu saçma ya da hatalarla dolu, karakterleri sığ, inandırıcılıktan uzak kitaplara denk geliyor. Bu durumda “başarısızlık” kaçınılmaz oluyor. Çocuklar okuduklarından sıkıldıkça, okumayı sevmediğini sanıyor.

PANO

Genç araştırmacılara TÜBİTAK desteği

TÜBİTAK’ın genç araştırmacıları desteklemek amacıyla yaptığı “Ulusal Genç Araştırmacı Kariyer Geliştirme Programı” sonuçları açıklandı. Buna göre, doktorasının üzerinden 5 yıldan fazla geçmemiş genç araştırmacıların başvurduğu projelerden 91 tanesinin desteklenmesine karar verildi. Özyeğin Üniversitesi 4, İstanbul Kemerburgaz, Bilgi, ODTÜ ve İTÜ 3 projeyle en fazla destek alan kurum oldu.

Minik mucitlerden afetle mücadeleye destek

Türkiye’de ‘Bilim Kahramanları Buluşuyor’ adıyla bu yıl 10’uncu kez düzenlenen ‘First Lego League’ turnuvaları başlıyor. Bilim Kahramanları Derneği tarafından, ‘Doğanın Gücü’ temasıyla yapılacak turnuvada öğrenciler afetlere hazırlanma konusunda yenilikçi çözümler üretecek. Turnuva 15-16 Şubat’ta İzmir Yaşar Üniversitesi, 22-23’ta Şubat Ankara Hacettepe Üniversitesi, 1 Mart’ta Gaziantep Şehitkamil Kültür Merkezi’nde, 8-9 Mart’ta İstanbul Kültür Üniversitesi’nde olacak. Ulusal turnuva ise 22-23 Mart’ta İstanbul’da.

SİZ SORUN CEVAPLAYALALIM

-Seçim dönemine denk gelen YGS’nin düzenleneceği 23 Mart’ta miting yapılacak mı?

ÖSYM, Yüksek Seçim Kurulu’na (YSK) gönderdiği yazıda 23 Mart’ta yapılacak Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS) sırasında seçim mitingi yapılmamasını istedi.

- Kamu Personeli Seçme Sınavı’nda (KPSS Lisans) alan testlerindeki soru sayısı ve süreleri nasıl değişti?

KPSS lisans sınavında alan testlerinde soru sayısı 30, sınav süreleri ise 160’ar dakika olarak belirlendi.

- Liselere girişte 6 dersten yapılan merkezi ortak sınavlar nasıl kullanılacak?

Merkezi ortak sınavlardan alınan puanlar karne notu ve liselere girişte değerlendirilecek.

BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ

-Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, 2012 yılında yapılan toplam resmi evlenmeler içinde 16-17 yaşında evlenen kız çocuklarının oranı yüzde 6.7, sayısı da 40 bin 428.

-Bilkent Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümünde yapılacak çalışma için Avrupa Birliği 1.5 milyon Euro’luk bütçe ayırdı. Projede farelere kalp krizi geçirtilerek bu sırada oluşan genetik şifreler çözülecek.

hurriyetegitim@hurriyet.com.tr