Protistler nedir, nasıl çoğalır ve tek hücreli midir? Protistlerin özellikleri

Protisler konusu özellikle öğrencilerin ilgi alanına giren konular arasında yerini almaktadır. Bu bakımdan konu hakkında mümkün mertebe doğru ve anlaşılabilir nitelik barındıran bilgilerin verilmesi son derece önemlidir.

Protistler Nedir?

Protisler sorusu çok sık sorulan sorular arasında yerini almaktadır. Bu nedenle bu soruya verilecek cevap büyük bir önem taşımaktadır. Bu doğrultuda protisler, ayrışık (heterojen) nitelikte olan bir canlı grubu olmakla birlikte hayvan, bitki ya da mantar olarak değerlendirilemeyen ökaryot canlılardan meydana gelmektedir.

Protistler, yaklaşık olarak son 150 yıldır, diğer canlı âlemlerine benzerliklerine göre çeşitli alt gruplara ayrılmakta idi. Bunların hayvanlara benzeyen türleri protozoa, bitkilere benzeyen türleri alg ve mantarlara benzeyen türleri de cıvık mantar ve su mantarı olarak adlandırılmakta olup bu grupların birbirleri ile sıklıkla örtüştüğü bu ayrım, günümüzde yerini filogenetik sınıflandırmalara bırakmış durumdadır. Fakat resmi olmayan bu gruplar, protistlerin morfoloji ve ekolojisini tanımlamak noktasında ise son derece kullanışlıdır.

1. yüzyılın başlarında, bakteriler de protist olarak kabul görmüşlerdir. Fakat 19. yüzyılın sonlarına doğru Bacteria ayrı bir üst âlem olarak kabul görmüştür.

 Protistler Nasıl Çoğalır ve Tek Hücreli midir?

 Protisler eşeyli yahut da eşeysiz olarak üreyebilme özellikleri bulunmaktadır. Protistlerin hareketsiz olanları olabildiği gibi, kamçı, siller yahut da yalancı ayaklar ile hareket eden türleri de bulunabilmektedir. Yaklaşık olarak 60.000 yaşamakta olan yani canlılık özelliğine sahip olan 60.000 kadar da soyu tükenmiş durumda olan yani fosil türü bilinmekte olan varlıklar olarak karşımıza çıkmaktadırlar.

 Protislerin hayvan benzeri olan protozoa, çeşitli istisnaları bulunuyor olsa da genellikle tek hücreli, hareketli ve fagositoz ile beslenen canlılardır. Genel olarak 0,01-0,5 mm boyutlarına sahiptirler. Bunun yanı sıra temelde mikroskop ile izlenebilir niteliktedirler. Sulak çevrelerde de toprakta da bulunabilen ve kurak dönemleri çoğunluklu olarak kist yahut spor (biyoloji) hâlinde geçiren protozoa, çeşitli önemli parazitleri içermektedir. Bu canlılar, hareketlerine göre, dört alt gruba ayrılmaktadırlar. Bunlar:

 Geçici yalancı ayaklara sahip olan Ameboitler: örneğin, Amip

 Uzun kamçılara sahip olan Flagellalılar: örneğin, Öglena

 Çoklu, kısa sillere sahip olan Ciliophora (silliler): örneğin, Paramesyum

 Bazıları ise spor oluşturabilen, hareketsiz durumdaki parazitler olarak Sporozoa: Sıtma Plazmodyum

 Protistlerin Özellikleri

 Her varlıkta olduğu gibi protistlerde kendilerine özgü bazı özellikler barındırmaktadır. Bu doğrultuda protislerin özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkün olabilmektedr:

 - Protisler bilimsel sınıflandırma açısından âlem olarak değerlendirilmekte olsa da tek soylu (monophyletic) değil, kısmi soylu (paraphyletic) olan bir grup olma özelliğine sahiplerdir.

 - Protistler arasında değerlendirilmekte olan canlıların da görece basit yapılı (tek hücreli yahut da ileri düzeyde özelleşmiş olan dokuları olmayan (çok hücreli) olmak haricinde ortak özellikleri pek bulunmaz.

 - Protislerin beslenme biçimleri fotosentez, absorbsiyon yahaut fagositoz ile olabilmektedir.

 Bitki Benzeri Protisler: Algler; yaşamlarını fotosentez yaparak sürdürürler. Ayrıca hareketsiz ve bazıları gerçek çok hücreli (bazı su yosunları) kimi canlılar da bu grupta yer alır. Daha gelişmiş bitkilerle akraba olan Chlorophyta (yeşil algler): örneğin, Ulva.

 Heterokontophyta (kahverengi algler),

 Rhodophyta (kırmızı algler): örneğin, Porphyra.

 diatomlar vb.: örneğin, Macrocystis.

 Yeşil ve kırmızı algler, Glaucophyta olarak anılmakta olan küçük bir grupla birlikte, bitkilerin yakın akrabası gibi dururlar ve kimi araştırmacılar bunları, sahip oldukları basit yapılarına rağmen, bitkiler âlemi içinde değerlendirmektedir.

 Mantar benzeri protistler: Protist düzeyinde yapıya sahip olan çeşitli canlılar, sporangiyum ürettiklerinden dolayı, esasen mantar olarak değerlendirilmektedirler. Bu grupta Chytridiomycota, su mantarları, cıvık mantarlar ve Labyrinthulomycetes gruplarının üyeleri bulunmaktadır. Günümüzde, Chytridiomycota canlılarının mantarlar ile akraba olduğu anlaşılmış durumdadır. Bundan dolayı onlarla birlikte sınıflandırılır.

 Diğer türler ise selülozdansa kitin içeren hücre duvarları bulunmakta olan Heterokontophyta ve hücre duvarları bulunmayan Amoebozoa içinde değerlendirilmektedir.