Poetika Nedir Ve Kim Tarafından Yazılmıştır? Poetika Özellikleri Ve Örnekleri
Güncelleme Tarihi:
İngilizce ve diğer Avrupa dillerine Yunancadan geçmiş olan poetika kelimesi, ''poet'' sözcüğünden türetilmiştir. Poet, şiir anlamına gelirken Poetika da şiirle ilgili olan demektir. Zamanla şiir, tiyatro ve roman sanatları ile ilgili çeşitli teori ve fikirlerin öne sürüldüğü kitaplara bu isim verilmiştir. Poetika nedir ve kim tarafından yazılmıştır? Poetika özellikleri ve örnekleri nelerdir? İşte, merak edilen tüm detaylar.
Bu tür eserlerde şiirin nasıl yazılması gerektiği ve şiir türleri ayrıntılı olarak ele alınır. Her şairin bir poetikası yani şiir yazma ve yorumlama biçimi vardır. Ülkemizde de başta İlhan Berk olmak üzere birçok şair kendi poetikasını oluşturmuş ve yayımlamıştır.
Poetika Nedir ve Kim Tarafından Yazılmıştır?
Poetika, ünlü Yunan filozof Aristoteles tarafından kaleme alınmıştır. Filozof, bu eserinde hem şiir hem de tiyatro ile teoriler geliştirmiştir.
Aristoteles'e göre sanatın ortaya çıkmasında biri Mimesis, biri Katharsis olmak üzere iki kavram etkili olmuştur. Katharsis, özdeşleşme demektir. Örneğin bir okur romandaki bir ana ya da yan karakterlerden biriyle özdeşleşir. Romanı o karakter kendisiymiş gibi okur. Karakter bir zafer elde ettiğinde gururlanır, kötü bir yaşadığında onun gibi mutsuz olur.
Katharsis sadece romanla değil şiir ve tiyatro sanatında da geçerli olan bir kavramdır.
Mimesis kelimesinin sözlük anlamı taklittir. Aristotes'e göre her sanatçı bir eser ortaya koyarken doğayı taklit eder. Aristoteles, hocası Platon'un ''idea'' kavramını farklı bir şekilde yorumlamıştır. Ona her cevher ve erdemin tek bir ideası vardır. İnsanın zihninde, hayal gücünde ve buna bağlı olarak kaleme aldığı eserlerde, ideanın özü değil taklidi yer alır.
Aristoteles, kitabın ilk bölümünde tiyatro sanatını inceler ve komedya ile trajediyi karşılaştırır. Trajedi kötü insanların komedya ise iyi ve mutlu insanların birer taklididir. Kitabın ikinci bölümünde ise öyküleri inceleyen filozof, öykülerdeki kurgunun yıkımdan mutluluğa değil, mutluluktan yıkıma doğru gitmesi gerektiğini savunur. Ona göre iyiden kötüye, olumludan olumsuza doğru akan kurgu, daha gerçekçi ve doğaldır.
Poetika Özellikleri ve Örnekleri
Genel olarak poetika türündeki eserlerde, şiir sanatı, tiyatro, taklit, komedya ve trajedi arasındaki farklar ele alınır. İlk poetika Aristoteles tarafından yazılmıştır.
1- Novalis - Poetika
Alman düşünür ve filozofun kaleme aldığı Poetika eserinde şiir ve felsefe birlikte değerlendirilmiştir. İlk kez 1796 yılında yayımlanan eser, şiir sanatına yön veren en önemli eserlerden biri kabul edilir.
2- Login - Yüce Poetika
Antik Roma'nın en önemli yazarlarından biri olan Login'in yazdığı Yüce Poetika, Antik Dönemde yazılmış üç temel poetikadan biridir. Yazar bu kitabında şiir, retorik ve belagat sanatlarını incelemiştir. Yüce Poetika, Türkçe de dahil olmak üzere 20'den fazla dile çevrilmiştir.
3- İbn-i Sina - Poetika
Antik Yunan döneminde yaşamış olan düşünürler, İslam filozoflarını fazlasıyla etkilemiştir. O filozoflardan biri olan İbn-i Sİna'nın yazdığı Poetika toplam dokuz ciltten oluşan Şifa adlı eserin son kitabıdır. Filozof bu eserinde, Aristoteles'in Poetika adlı kitabını detaylı bir şekilde analiz etmiş ve Mimesis - Katharsis kavramlarını farklı bir bakış açısıyla değerlendirmiştir.
Ülkemizde yazılan poetikalar ve yazarları şu şekilde sıralanabilir:
1- İlhan Berk - Poetika
İkinci Yeni akımının öncülerinden biri olan İlhan Berk'in kaleme aldığı Poetika, ilk kez 1997 yılında yayımlandı. Şair bu eserinde Türk ve dünya edebiyatından örnekler vererek şiir sanatını detaylı olarak incelemiştir.
2- Ersun Çıplak - Minima Poetika
3- Hayrettin Rayman - Türk Edebiyatında Poetika
4- Ahmet Oktay - İmkansız Poetika