Payanda nedir ve çeşitleri nelerdir? Mimaride payanda kavramı

Payandanın çeşitli anlamları mevcuttur. Mimari lügatinde ahşap yöntemine dayalı olan eski Türk mimarisi kapsamında zemin katın üzerindeki çıkma bölmeyi ya da cumbayı desteklemeyi sağlayan dayanaklara payanda ismi verilir. Ayrıca, tamir ve bakım yapılabilmesi amacı ile karaya çekilebilen teknelerin kara üzerinde alabora olmasını önlemek için yerden veya iskeleden destek alınarak teknenin gövdesine yaslanmış olan tahta dayanaklar da payanda biçiminde isimlendirilir.

 Payanda Ne işe Yarar?

 Pek çok mimari yapı içerisinde kişilerin karşısına çıkan fakat sadece bir süs gibi algılanan bir yapıdır. Bunun aksine payandalar süs mimarisi haricinde büyük bir görevi üstlenir. Binaların çökmesini, devrilmesini engellemek için yapılara eklenebilen sağlamlaştırıcı unsurlardan olan payanda inşaat piyasasında önemli bir yer tutmaktadır. Payanda, mimari bir yapı içerisinde düşey bir elemanı destekleyebilmek amacı ile kullanılır. Payandalar çok eski zamanlardan itibaren farklı çeşitlerde binalarda kullanılmaktadır.

 Payanda Çeşitleri Nelerdir?

 Esas olarak yapıya destek verme amacı ile kullanılmış olsa da payandalar çeşitli mimari binalarda birbirinden farklı türleri ile ortaya çıkar. Payanda çeşitleri uçan payanda ve cumba payandası olmak üzere iki kısma ayrılır. Bu iki çeşit de birbirinden farklı olan özellikleri bünyelerinde barındırır.

 Uçan Payanda Çeşidi Nedir?

 Herhangi bir mimari eser kapsamında çatı ve kubbe ağırlığını temel hedefi yerine duvarlara transfer edebilmek amacı ile kullanılacak olan metoda uçan payanda adı verilir. Genel olarak ayrı bir mimari yapı süsleme yöntemine dayanmakta olan uçan payandalar, devrilmeyi önlemek amacı ile yerleştirilen mimari yapıları ifade eder. Bunun sayesinde ağırlık dış tarafa doğru verilirken ağırlığın yönü ise yere doğru olur. Ayasofya kapsamında bu mimari yapı rahat bir biçimde gözlemlemek mümkündür.

 Cumba Payandası Nedir?

 Eski Türk mimarisi içerisinde ve neredeyse her yörede kullanılacak olan bir kelime olan cumba payandası, zemin kat üstündeki dışarı çıkmış olan bölmeyi alttan destekleyebilmek amacı ile kullanılır. Cumba payandası, çatı saçak çıkmaları veya konsol çıkmaları gibi bölgelerin yükünü taşıyabilmesi için çapraz biçimde montajlanan yapı elemanlarını ifade eder.

 İçerisinde payanda söve kullanılması sebebiyle hafif yapılı malzemelerdir ve bu sebeple herhangi bir ağırlık oluşturmazlar. Bununla birlikte dekoratif şekilde de kıvrımlı, ajurlu olan ahşap modellerinin bulunduğu gibi taş örneklerine de rastlamak mümkündür.