Parlamenter sistem nedir, özellikleri nelerdir? Güçlendirilmiş parlamenter sistem nedir?
Güncelleme Tarihi:
Dünyanın dört bir yanındaki birçok ülke, ulusun işleyişini şekillendiren bir tür temsili hükümet olan parlamenter bir sistem kullanır. Çoğu başkanlık sistemi için ABD'yi tanıyor olsa da, çoğu Avrupa ülkesi, vatandaşların belirli bir partiye oy yüzdelerine göre sandalye tahsis etmek için oy kullandığı bir parlamenter sistem kullanma eğilimindedir. Peki, Parlamenter Sistem nedir? İşte, merak edilen tüm detaylar.
Parlamenter sistemler, her biri kendine özgü biçim ve kurumlara sahip dünyanın her yerindedir. Bu benzersiz özellikler, ülkelerin çalışma ve gelişme biçimi şekillendirir.
Parlamenter Sistem Nedir, Özellikleri Nelerdir?
Genellikle bir parlamenter sistemde, yasama organı ve yürütme organının rolleri ya bulanıklaştırılır ya da birleştirilir. Başbakan, hükümetin başı olarak yürütme organına liderlik eder. Parlamento, her biri seçmenleri temsil eden üyelerden oluşur. Yasama organı yasalara oy verir ve devlet başkanı, bir yasa tasarısını imzalayabilir. Ayrıca yasa tasarısıyla hemfikir olduğunu veya anlaşmazlığını göstererek yasaya iade edebilir. Ancak parlamento, devlet başkanının vetosunu bir oylamayla yine de geçersiz kılabilir.
Pek çok parlamenter sistem aynı zamanda özel bir anayasa mahkemesinden oluşur. Bu mahkemenin yargı denetimi hakkı vardır. Bir yasayı toprak hukukunu veya anayasayı ihlal ederse anayasaya aykırı olarak ifade edebilir. Parlamenter sistem iki meclisli olabilir. Tek parlamento ya da iki meclisli parlamento olarak ayrılır. İki meclisli bir parlamento durumunda, bu genellikle yürütme hükümeti belirleme yetkisine sahip seçilmiş bir alt meclis ve alt meclisten farklı bir mekanizma yoluyla atanabilen veya seçilebilen bir üst meclis ile karakterize edilir.
Siyasi Partiler, Seçimler ve Oylama
Parlamenter bir sistemde halk, hükümet başkanını veya Başbakanı seçmez. Bunun yerine yasama organının üyeleri liderlerini seçerler. Seçmenler, kendilerini mecliste temsil etmek istedikleri partiye oy verirler. Tipik olarak, çoğunluk partisi bir kişiyi Başbakan olarak seçer. Yasama organı aynı zamanda yürütme kabinesinin bir parçası olacak üyeleri seçer. Oy vermek bir partiye çoğunluk sağlamadığında, partiler koalisyonlar kurma eğilimindedir.
Seçim sistemi açısından, çoğu parlamenter sistem orantılı temsili kullanır. Orantılı temsil (PR) sistemi, her bir parti için seçmenlerin "genel dağılımını yansıtan" bir temsili organ oluşturur. Azınlık gruplarının, ancak seçimlere katıldıkları sürece temsil edilmelerini sağlar. Halkla ilişkiler seçim sisteminin iki çeşidi vardır.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Nedir?
“Düzeltilmiş” ya da “güçlendirilmiş” meclis tartışması sistemi, ülkemiz baz alınarak dünyanın gündemine oturdu. Geliştirilmiş parlamenter sistem çoğunluğun azınlık üzerinde hakimiyet kurmasına yol açmaktadır. Yürütmenin yasama organına hâkim olmasını engelleyecek mekanizmalar olmadığı için iktidar; iktidar çoğunluk partisi başkanı olan başbakanın elinde toplanır. Yargı bağımsızlığının sona ermesi, basının susturulması, muhalefet üzerindeki baskı, keyfi yönetim geliştirilmiş parlamenter sistemde gerçekleşmiştir. Gelişmiş bir parlamenter sistemde olması gereken;
Katılımcı demokrasinin en önemli özelliklerinden biri eşitliğe dayanmasıdır. Gelir dağılımında ve katılımda eşitlik bu şekilde sağlanabilir. Katılımcı demokrasinin birçok farklı modeli vardır. Bu modeller, yerel birimlerin bütçeleme yetkilerinden farklı karar alma platformlarına kadar geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır. Bunları ve sonuçlara göre yerel demokratik kurumların inşasını tartışmak gerekiyor. Bununla birlikte, hangi model benimsenmiş olursa olsun, katılımcı demokrasinin bazı değişmez temel ilkeleri vardır;
Katılım o yerde yaşayan herkese açıktır.
Katılımcı demokrasi kurumları devletten bağımsızdır. Sistemin amacı, temsili demokrasi kurumları ile yerel demokrasi kurumları arasında bir güç paylaşımını gerçekleştirmektir. Temsili demokrasi kurumları yetkilerinin bir kısmını yerel kurumlara devredecekleri için güçlerini kaybedecekler. Ama temsili demokrasinin zaten iyi işlemediğini düşünürsek, bu zayıflama demokrasi için bir kayıp değildir.
Kamuoyunu doğru bilgilendirmek önemlidir. Bunun için sosyal medyanın etkin kullanımına ve ülkede ifade ve basın özgürlüğünün yaygınlığına ihtiyaç vardır.
Katılımcı demokrasi, demokrasinin derinleşmesine ve bir katılım kültürü yaratılmasına yol açar. Ancak buradaki temel sorun, halkın bu kültürü aktif bir vatandaşlık bilinciyle benimsemesidir. Bunun için başarılı pilot proje uygulamaları gerekmektedir.