Özne yüklem uyumu ve uyumsuzluğu nedir? Örnekleri ile konu anlatımı

Cümleler hem olumlu hem de olumsuz bir şekilde ele alınabilir. Aynı zamanda tekil veya çoğul şekilde cümleler ön plana çıkar. Cümlenin yapısı nasıl olursa olsun mutlaka özne ve yüklem uyumluluğu önemli bir yere sahiptir. Aksi takdirde cümlenin anlatmak istediği ortaya çıkmayabilir ya da anlamsız bir cümle meydana gelir.

 Özne Yüklem Uyumu Nedir?

 Özlem yüklem üzerinden uyumluluk önemli bir yer taşımaktadır. Bu konuda yaşanacak olan uyum için belli başlı bazı unsurların bilinmesi gerekmektedir. Yani bu örneğin eğer cümle olumlu ise o vakit özne ve yüklem üzerinden aynı etkiyi yaratılmalıdır. Bu durum aynı şekilde tekil ya da çoğul seçeneği üzerinden de ön plana çıkar. Bunu verilecek bir örnek İle açıklamak mümkün;

 Kimse gelmemiş; okula gitmiş (Yanlış)

 Kimse gelmemiş; Herkes okula gitmiş (Doğru)

 Örneğin yukarıdaki örnek cümleleri bakıldı vakit sıralı cümleler ön plana çıkıyor. Ancak ilk cümledeki yüklem ile özne uyum sağlarken, yanına eklemiş olan öznesi uyum sağlamamaktadır. Böyle durumlarda ikinci cümle daha doğru şekilde öne çıkıyor. Çünkü, ‘Herkes’ öznesi ile beraber, ‘Gitmiş’ çekimli yükleme uyum sağlamaktadır. Bu şekilde birçok farklı örnek üzerinden ele almak mümkün.

 Özne Yüklem Uyumsuzluğu Nedir?

 Özne ve yüklem arasında yaşanacak olan cümle içerisindeki uyumsuzluk, olumlu ya da olumsuz ile beraber tekil veya çoğul üzerinden onu çıkar. Özellikle cümle içerisinde yüklem üzerinden özne doğru şekilde belirtilmelidir. Yine buna verecek bir örnek ile beraber anlatmak mümkün;

 Bu soruyu ben çözebiliriz. (Yanlış)

 Bu soruyu sen ve ben çözebiliriz. (Doğru)

 Yukarıdaki örnekte ilk cümleye bakıldığı vakit, yüklem çoğul gösterirken özne ise tekil yapıyı ortaya çıkarmaktadır. Bu da genel olarak anlam bozukluğu ortaya çıkarmaktadır. Aynı şekilde 2 cümle bakıldığı zaman ise, yüklem çoğul olurken, aynı zamanda 2 tane özne bulunmaktadır. Bu da yüklem üzerinden çoğul durumu karşılıyor. Bu şekilde sıralı cümleler ile beraber olumlu veya olumsuz, tekil veya çoğul gibi unsur eşliğinde özne yüklem uyumsuzluğu ortaya çıkarmak mümkün.

 Özne Yüklem Uyumu ve Uyumsuzluğu Örnekleri ile Konu Anlatım

 Özellikle birçok farklı cümle üzerinden özne yüklem uyumu ile uyumsuzluğuna örnek üzerinden anlatmak daha doğrudur. Böylece konuyu daha doğru şekilde anlama şansı elde edilir. Bu doğrultuda cümle üzerinde özne yüklem uyumu ya da uyumsuzluğuna anlayabilmek için belli başlı bazı unsurlar bulunmaktadır;

 - Sıralı cümle uyumluluğu

 - Tekil ve çoğul uyumluluğu

 - Olumlu ya da olumsuz uyumluluk

 Bu şekilde öne çıkan unsurlar ile beraber Gün içerisindeki özne yüklem uygunluğu ya da uyumsuzluğu ortaya çıkarılabilir. Bu konuda şimdi sırasıyla verilecek örnekler ile konu daha iyi anlaşılabilir;

 Herkes gelmiş; maça gitmemiş (Yanlış)

 Herkes gelmiş; kimse maça gitmemiş (Doğru)

 Görüldüğü gibi iki cümlede sıralı cümlenin sonunda, ‘Kimse’ öznesi konuyor. Böylece anlam bozukluğu ortadan kalkması ile beraber özne ve yüklem uyumluluğu yakalanmaktadır.

 Sen beni iyi dinleyin. (Yanlış)

 Sen ve ailen beni iyi dinleyin. (Doğru)

 Bu defa yüklem çoğu gösterirken iki cümlede iki tane özne kullanılması ile beraber uyumluluk yakalanmaktadır.

 Birçok insanlar filmi oldukça beğendi. (Yanlış)

 Birçok insan filmi oldukça beğendi (Doğru)

 Görüldüğü gibi bu defa özne önündeki kelimenin tekil olması ile beraber özne yüklem uyumsuzluğu yakalandı.