Özel isimlere gelen ekler nasıl yazılır ve ayrılır? Örnekleri ile konu anlatımı
Güncelleme Tarihi:
İnsanlar bilindiği üzere konuşarak anlaşırlar. İnsanlık tarihinde iletişim bu şekilde gerçekleşmiştir. Yazının bulunması ile birlikte her dilin kendi dilbilgisi kuralları ortaya çıkmış ve zamanla gelişmiştir. Dil, statik değil bilakis dinamik bir yapıya sahiptir. Bu nedenle etkin ve başarılı bir iletişim için her insanın konuştuğu dilin temel kurallarını bilmesi gerekir ve beklenir. Bu bağlamda en çok merak edilen "özel isimler" ve özel isimler ile ilgili kurallar olmaktadır. İşte özel isimlere gelen ekler nasıl yazılır, nasıl ayrılır, örnekleri ile konu anlatımı ve konu hakkında çok daha fazlasını sizler için derledik.
Dilbilgisi konuları arasında en fazla karıştırılan ve çok önemli bir konu olan özel isimlerin nasıl ek alacağıdır.
Özel İsimlere Gelen Ekler Nasıl Yazılır ve Ayrılır?
Nesnelere verilen sözcüklere isim denir. Fakat bir de özel isimler vardır. Öncelikle özel isim tanımına bakmak gerekir. Özel isim; tek olan ve diğer varlıklar içinde tam bir benzeri bulunmayan varlıklara verilen isimlere "özel isim" denir.
Diğer yandan bazı özel isimler de vardır; bunlar esasında bir türün içindedir ancak verilen isim ile verileni özelleştiren takılmış isimlerdir. Özel isimler nelerdir, nelere özel isim denilir konusunu bilmeden özel isimlere gelen eklerin nasıl yazılacağı da bilinemez. Bu nedenle özel isimleri şu şekilde açıklamak gerekir:
İnsanların ad ve soyadları: Her insanın bir ismi ve soy ismi vardır. Bunlar "özel isim"dir. Örneğin; Tayfun, Taylan, Tarkan, Kaan, Tomris, Ayşe, Hatice, Ali, Osman, Rana, Rabia, Ahu, Ceylan gibi.
Millet, Din, Ümmet, Mezhep İsimleri: Türk, Alman, İtalyan, Rus, İslamiyet, Musevilik, Budist, Hanefi, Şafi, Protestan gibi
Kurum, Kuruluş, Dernek, Üniversite İsimleri: Boğaziçi Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Türk Tarih Kurumu, TÜBİTAK, Merkez Bankası, TEMA Vakfı, Atatürkçü Düşünce Derneği, Kalkınma Bankası gibi
Dil İsimleri: Almanca, Japonca, Türkçe, İngilizce, İspanyolca gibi.
Kıta İsimleri: Avrupa, Asya, Amerika gibi.
Ülke Ve Bölge İsimleri: Güney Afrika, Kazakistan, Çin, Finlandiya, Normandiya, Aşağı Saksonya gibi.
Gezegen Ve Yıldız İsimleri: Mars, Uranüs, Sirius Yıldızı, Venüs gibi.
Deniz, Boğaz, Geçit, Dağ, Nehir gibi Coğrafi isimler: Nil Nehri, Süveyş Kanalı, Hazar Denizi, Van Gölü, gibi.
İl, İlçe, Mahalle, Cadde, Sokak İsimleri: İstanbul, Florya, Sarıyer, Hatay, Atatürk Mahallesi, Cumhuriyet Meydani gibi.
Kitap, Gazete, Dergi İsimleri: Hürriyet (gazetesi), Nutuk, Gırgır (dergi), Milliyet Sanat Dergisi, Bilim ve Teknik Dergisi gibi
İnsanlar Ve Hayvanlar Takılan Özel isimler: Karabaş, Tosun, Boncuk, Maviş, Sarı Şeker gibi.
İşte bu özel isimlere gelen ekler nasıl takılır bu konuya yakından bakmak gerekir. İsimlere takılan ekler ya iyelik ya da çekim ekleridir. İyelik ve çekim eklerinin nasıl ekleneceği en fazla karıştırılan konuların başında gelmektedir.
Örnekleri İle Konu Anlatımı
Özel isimlere gelen ekler iki grupta ele alınır. Bunlar:
Özel İsimlere Gelen Çekim Ekleri: Özel isimlere gelen çekim ekleri kesme imi ile ayrılmaz. Örneklerle açıklamak gerekirse "Fransız" özel ismine -ca eki getirilirken bitişik yazılır: Fransızca. Ya da "Alman", "Almanca" gibi.
Özel isimlere eklenen yapım eklerine başka örnekler de verelim: "Ankara" -lı yapım eki getirildiğinde yine kesme imi kullanılmadan bitişi yazılır: Ankaralı, Antalyalı, Adanalı, Finlandiyalı, İsviçreli, Afrikalı, Uzakdoğulu, Meksikalı gibi.
Özel isimlere getirilen yapım eklerine bir başka örnek de "-izm" ekidir. Fanatizm, Komünizm, Liberalizm, Realizm gibi.
Özel isimlere getirilen getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri ise kesme işareti ile ayrılır. Buna bir kaç örnek verelim: Kurtuluş Savaşı'nı, Atatürk'e, Bilge Kaan'ı, Neron'a gibi. Orhan Veli Kanık'tan, Ahmet Haşim'se, Yunus Emre'yi, Yaşar Kemal'den, Kazım Karabekir'i gibi.