Özdeyiş nedir ve özellikleri nelerdir? Özdeyiş örnekleri

Özdeyiş, diğer adıyla vecize, bir düşünceyi ya da fikri en kısa ve özlü şekilde anlatmaktır. Bu düşüncenin örnek olması, doğruyu ve güzeli göstermesi gerekmektedir.

 Özdeyiş Nedir?

 Özdeyişler yapı bakımından atasözlerine benzemektedir. Fakat özdeyişleri, Atasözlerinden ayıran en önemli özellik yazan ya da söyleyen kişinin belli olmasıdır. Bağımsız bir eser niteliğinde yazıldıkları gibi dağınık olarak da bulunabilirler. Özdeyişlerde tıpkı atasözleri gibi yaşanan bir olay sonucunda ortaya çıkan eserlerdir.

 Özdeyiş, herhangi bir konuyu en kısa ve net şekilde yalnızca birkaç kelime ile anlatmaktır. Kelime seçiminde amaç; çarpıcı kelimeler seçmektir. Bununla birlikte söylenen ya da yazılan söz hayata dair insanlara örnek teşkil etmelidir. Kişiyi doğruya ve güzele yönlendirmelidir. En önemli ve herkesin bildiği özdeyişlerden biri; Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün ifade ettiği gibi “Ne mutlu Türk'üm diyene!” sözleridir.

 Özdeyişlerin Özellikleri Nelerdir?

 Pek çok kişinin oldukça ünlenmiş özdeyiş sözleri mevcuttur. Sözlerin özdeyiş olabilmesi için bazı özellikleri barındırması gerekmektedir. Daha öncede belirttiğimiz gibi özdeyişleri kimin söylediği bilinir ve doğal olarak söyleyen kişinin önemli bir yeri vardır. Özdeyişlerin özelliklerine gelince;

Vecize yani özdeyiş kısa ve özlü sözlerdir,

Güzeli ve doğruyu gösteren örnek cümlelerdir,

Bir yargıyı bildirmektedir,

Özdeyişleri kimin söylediği net bir şekilde bellidir.

Sözlükte Özdeyiş Ne Anlam İfade Eder?

 Sözlük anlamıyla özdeyişler yani vecizeler bir duyguyu, bir düşünceyi, bir ilkeyi kısa ve özgün bir şekilde anlatmaktır. Genel olarak kim tarafından söylediği belli olan özlü sözler vecize, kelamıkibar, ülger, motto, aforizm ve aforizma olarak adlandırılmaktadır.

 Özdeyişlerin hemen hemen hepsi derin bir anlam taşıyan, geniş duygu ve düşünceleri tek bir cümle ile slogan odaklı cümle şeklini almış halidir. Yani söyleyen kişinin duygu tefsiri, onlarca cümle ile anlatılmak istenen sözcükleri tek bir cümle ile sınırlandırır. Bir sözün özdeyiş olabilmesi için doğruyu ve güzeli göstermesi gerekmektedir. Söyleyen kişinin ifade ettiği bu cümle örnek teşkil etmelidir.

 Özdeyiş Örnekleri Nelerdir?

 En çok bilinen özdeyişler;

Adalet evrenin ruhudur. (Ömer Hayyam)

En verimli yağmur alın teridir. (C. Şahabettin)

Bilimsiz şiir, temelsiz duvara benzer. (Fuzuli)

Cahil kimsenin yanında kitap gibi sessiz ol. (Mevlana)

Eğri cetvelden doğru çizgi çıkmaz. (Hz.Ali)

Bana bir harf öğretenin kırk yıl kölesi olurum. (Hz. Ali)

Cennet anaların ayaklarının altındadır. (Hz. Muhammed (s.a.v.))

 Kulağımıza çalınmış bir öğüt niteliğinde söylenmiş özdeyişler;

Aile hayatının güzelliği gibi hiç bir şey yoktur. (Oscar Wılde)

Akıllı olmak da bir şey değil, mühim olan o aklı yerinde kullanmaktır. (Descartes)

Aşılmasına imkan olmayan hiçbir duvar yoktur. (Çehov)

Aşk, güzelliğin aracılığıyla çoğalma arzusudur. (Sokrates)

Dedikodu, basit ruhlu insanların eğlencesidir. (Jorneille)

Kitapsız yaşamak, kör sağır, dilsiz yaşamaktır. (Seneca)

Bilim ve sanat bütün dünyanın malıdır, milletlerin sınırlarını tanımaz. (Goethe)

Camdan evde oturanlar başkalarına taş atmamalıdırlar. (G. Nerbert)

Sanat, doğaya eklenmiş insandır. (Bacon)

Saygı olmayan yerde aşk da olmaz. (E. Zola)

Eğitim öğrencilere saygıyla başlar. (Emerson)

Tilki, kümesi iyi tanıyor diye bekçi yapılır mı? (Truman)

Her sözü ile bizlere doğruyu ve güzeli gösteren, örnek olan Mustafa Kemal Atatürk’ün özdeyişleri;

Hayatta en hakiki mürşit ilimdir. (Mustafa Kemal Atatürk)

Yurtta barış cihanda barış. (Mustafa Kemal Atatürk)