Otizm ve mesleki gelişim

Otizmin belirtileri erken çocukluk döneminde bile görülebilir. Bunlara; gecikmiş dil ve konuşma becerileri, dili iletişim amacıyla kullanabilmede yetersizlik, alışkanlıkların değişimine aşırı tepki ve tekrarlayan (stereotipik) davranışlar örnek olarak verilebilir.

OSB’den etkilenme ve destek düzeyleri DSM-V (Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı)’e göre 3’e ayrılır. 

- Düzey 1: Hafif düzeyde destek gereksinimi

- Düzey 2: Orta düzeyde destek gereksinimi

- Düzey 3: Ağır düzeyde destek gereksinimi   

Yapılan araştırmalar OSB’nin son 10 yılda en fazla görülen gelişimsel farklılık olduğunu bildirmekte. Amerika Birleşik Devletleri’nde yakın zamanda yürütülen bir çalışmada OSB yaygınlığı 8 yaşındaki çocuklarda 1/59, genel nüfusta ise yaklaşık yüzde 1-2 oranında bulundu. Türkiye’de ise OSB’nin yaygınlığı kapsamlı bir tarama yapılmadığı için ne yazık ki net olarak bilinmiyor, ancak bu oranın dünya geneline yakın olduğu tahmin ediliyor. Ayrıca OSB’de cinsiyete göre görülme oranlarının kızlara göre erkeklerde 5/1 oranında daha fazla olduğu biliniyor

BİLİMSEL UYGULAMALARA GEREKSİNİM
Din, dil, ırk, sosyal statü ayırt etmeyen otizmin günümüzde bilinen tek tedavisi, tek ilacı; erken tanıyla yoğun ve sürekli özel eğitimdir. OSB’den etkilenen bireyler sahip oldukları gelişimsel özellikler nedeniyle yeni bir beceri ya da davranış öğrenebilmek için bilimsel dayanaklı uygulamalara gereksinim duyarlar. Ancak bu sayede normal gelişim gösteren akranlarının seviyesine ulaşabilirler.

Her bireyin olduğu gibi OSB’li bireylerin de mesleki beceriler kazanması için uygun eğitim ve rehberliğe ihtiyacı vardır. Yapılan erken ve sistematik eğitimler OSB’li bireyler için oldukça önemlidir. Bu sayede kendilerine uygun mesleki bilgi ve becerileri kazanabilirler. Erken yıllarda aldıkları sosyal beceri eğitimleri, dil ve iletişim becerilerinin desteklenmesi kendi kendine yeten bireyler haline gelebilmelerini sağlar. Ancak bu konuda dikkat edilmesi gereken husus, OSB’ye eşlik eden başka bir tanı olup olmadığıdır. Eğer eşlik eden zihin yetersizliği ya da öğrenme güçlüğü gibi faktörler var ise bireye verilecek eğitimin niteliği değişir. Fakat her şeye rağmen farklı bilişsel ve eğitsel gereksinimleri olduğu halde OSB’li bireylerin uygun eğitimlerle mesleki beceriler kazanabildiği görülüyor. 

DÜNYADAKİ VE TÜRKİYE’DEKİ DURUM
Avustralya İstatistik Bürosu’nun ön tahminlerine göre, üniversitede OSB’li öğrencilerin yaygınlığı yaklaşık olarak yüzde 0,5 düzeyinde. OSB’li bireyler, eğitim kariyerleri boyunca sıklıkla bir dizi zorluk yaşıyor ve akranlarına göre daha az mesleki nitelik elde ediyor. Avustralya İstatistik Bürosu tarafından yakın zamanda yürütülen bir ankette liseyi bitirmiş OSB’li yetişkinlerin yüzde 81’i okul sonrası yeterliliği tamamlamadıklarını bildirildi.Bu oran, nörotipik bireyler tarafından bildirilen lise sonrası eğitimi tamamlama oranlarından çok daha düşük. Benzer şekilde Amerika Birleşik Devletleri’nde OSB’li bireylerin yüzde 40’ından fazlasının liseden sonra orta öğretim sonrası eğitim programlarına kaydolduğunu, ancak bu programlardan nörotipik akranlarına göre çok daha düşük oranlarda mezun olduklarını bildirildi. Ülkemizde de durum çok farklı değildir. Ortaokulu bitirdikten sonra lise ve üniversite düzeyinde eğitim görmeye devam eden OSB’li bireylerin sayısı oldukça sınırlıdır. Bu durumun tersine dönebilmesi için nitelikli bireyselleştirilmiş eğitim planlarının hazırlanıp alanında uzman eğitimciler tarafından uygulanması gerekiyor.

PROF. DR. S. SUNAY YILDIRIM DOĞRU KİMDİR?
1992 Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi bölümünden mezun oldu. 1994 yılında Selçuk Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü’nde araştırma görevlisi olarak göreve başladı. Aynı yıl Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çocuk Gelişimi Bölümü’nde yüksek lisansını, 1999 yılında Anadolu Üniversitesi Özel Eğitim Zihin Engellilerin Eğitimi Bölümü’nde doktorasını tamamladı. Selçuk Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü’nde 2001 yılında Yardımcı Doçent, 2010 yılında Doçent olmuştur. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Bölümü’ne 2011 yılında Doçent olarak göreve başlamıştır. 2016 yılında ise aynı Üniversitede; Profesör kadrosuna atandı. Prof. Dr. S. Sunay Yıldırım Doğru 2000 yılında Almanya Berlin’de Marian Jhon Sonderschule‘da araştırmacı gözlemci olarak yer aldı. Ayrıca 2016 yılında ABD’de Georgia State Üniversitesi’nde Erken Müdahale Konusunda araştırmacı öğretim üyesi olarak, 2018 yılında ise İrlanda Dublin de öğretim üyesi değişimi kapsamında görev aldı. Yazarın uzmanlık alanı özel eğitim ve erken çocuklukta özel eğitim konuları olup yurt içi ve yurtdışında alanı ile ilgili pek çok yayını/atıfı mevcuttur. Yazar Dokuz Eylül Üniversitesi’nde Rektör Yardımcılığı ve Özel Eğitim Bölüm Başkanlığı gibi idari görevlerde bulunmuştur. Halen Dokuz Eylül Üniversitesi’nde Profesör olarak görev yapıyor.