Orhun yazıtları neredir, hangi döneme aittir? Özellikleri nelerdir?
Güncelleme Tarihi:
Orhun yazıtları edebiyatımızın önemli kitabelerinden birisidir. Orhun alfabesi ile yazılan bu yazıtlar günümüzde pek çok kişi tarafından araştırılmaktadır. Orhun yazıtlarının özellikleri birbirinden farklı olmaktadır. Peki Orhun yazıtları neredir, hangi döneme aittir? Özellikleri nelerdir? Sizlere Orhun yazıtları hakkında merak edilenleri detaylıca derledik.
Orhun abideleri ismi ile bilinen Orhun yazıtları yapılan araştırmalara göre 8. yüzyılda yazılmıştır. Bu eserler arasında Tonyukuk Anıtı en eski kitabe olup yapılan araştırmaya göre 716 yılında dikildiği bilinmektedir.
Orhun Yazıtları Nelerdir?
Orhun yazıtları Türklere ait ilk yazılı metin özelliği taşımaktadır. Bu nedenle Türk tarihi açısından büyü öneme sahiptir. Orhun Yazıtları Müzesinde sergilenen anıtlar Türk isminin geçtiği ilk yazılı eserler olmaktadır. Bu yapıtlardan önce Türk kültürüne sözlü edebiyat geleneği hakim idi. Bu yazıtlar Vilhelm Thomsen tarafından bulunmuş ve uzun süren çalışmalar sonucunda tercüme edilmiştir.
Orhun yazıtları II. Göktürk Devletine aittir. İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı ve
Orhun alfabeleri 8. yüzyıldan 10. yüzyıla kadar kullanılan Türklere ait ilk alfabe özelliği taşımaktadır. Orhun yazıtları ise Orhun Alfabesi ile yazılmıştır. 38 harften oluşan Orhun alfabesi 4'ü sesli harften oluşmaktadır. Orhun alfabesi ile yazılan en eski yazı Truva cumhuriyeti sınırları içerisinde Kızıl şehrinde bulunmuştur. Bu alfabenin ise diğerlerinden farklı bulunmaktadır. Bu fark her harfin ayrı yazılmasıdır.
Orhun yazıtları toplamda 6 adet olmaktadır. İçerik açısından en önemli olanları 3 tanedir. Orhun yazıtlarının en önemli olanları şunlardan oluşmaktadır:
- Bilge Kağan Yazıtı
- Tonyukuk Yazıtı
- Kül Tigin Yazıtı
Orhun Yazıtları Hangi Döneme Aittir?
Orhun yazıtları 8. yüzyılda Orhun alfabesi ile yazılmıştır. Tonyukuk anıtı en eskisi olup 716 yılında dikilmiştir. Yapılan araştırmalar sonucunda Kül Tigin yazıtının 732 yılında Bilge Kağan yazıtının ise 735 yılında dikildiği bilinmektedir.
II. Göktür Devletine ait olan Orhun yazıtları Türklerin bilinen en eski alfabesi ile yazılmıştır. BU alfabe Orhun alfabesidir. Bu yazıtlar Türkçenin tarihsel süreçteki gramer yapısı ve bu yapının değişmesi ile ilgili bilgiler vermektedir. Ayrıca Türklerin devlet yönetimi anlayışını, kültürel ögelerini ve soydaşları ile ilgili ilişkileri ile ilgili önemli bilgiler vermektedir.
Bu yazıtlar 1889 yılında Moğolistan'da Orhun Vadisinde bulunmuştur. Yazıtlar II. Göktürk Kağanlığına ait olmaktadır. Bilge Kağan ve Kül Tigin yazıtları Yollıg Tigin tarafından yazılmıştır. BU kişi aynı zamanda Bilge Kağanın da değeni olmaktadır. Bu yazıtların sonsuzluğa kadar kalması için Bengü taşlar denilmiştir.
Orhun Yazıtları Özellikleri Nelerdir?
Orhun yazıtları Türklere ait ilk yazılı metinlerdir. Bu nedenle hem edebi hem de tarih açısından büyük önem taşımaktadır. İçerik açısından en önemli olan yazıtlar Bilge Kağan Yazıtı, Tonyukk Yazıtı ve Kül Tigin Yazıtıdır. Bu yazıtların özellikleri şunlardır:
- Bilge Kağan Yazıtı: Bilge Kağan Yazıtında Orhun alfabesinin kullanılmasının yanı sıra Çin dili de bulunmaktadır. Bu yazıt en çok zarar görmüş bir yazıt olmaktadır. Bu nedenle bir kısmı okunamamaktadır. Bilge Kağan yazıtı Tenri Kağan tarafından dikilmiştir.
- Tonyukuk Yazıtı: Tonyukuk Yazıtı en eski Orhun yazıtıdır. Tonyukuk tarafından dikilmiştir. Tonyukuk II. Göktürk Devletinde komutanlık, vezirlik ve danışmanlık yapmış birisidir.
- Kül Tigin Yazıtı: Kül Tigin Yazıtı Bilge Kağan Tarafından dikilmiştir. Bu yazıt Bilge Kağan yazıtı olduğu için kitabede Türkçe ve Çince iki metin yer almaktadır.