Önce veliler ‘meslek’ seçiyor

Son günlerde eğitimde en çok konuşulan konulardan biri mesleki ve teknik eğitim. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü’ne bağlı 3 bin 266 okulda 1 milyon 625 bin 332 öğrenci eğitim alıyor. Antalya’da geçen hafta yapılan, Milli Eğitim Bakanı İsmet Yılmaz’ın da katıldığı Eğitim Kongresi’nin teması da mesleki ve teknik eğitimdi. Mesleki eğitimin nasıl daha kaliteli hale getirilebileceği, mezunların istihdamını artırmanın yolları konuşuldu. Milli Eğitim Bakanı İsmet Yılmaz, kongrede sürdürülebilir bir kalkınma için mesleki eğitimin şart olduğunu belirterek, “Teknik eğitimin ortaöğretimdeki payı yüzde 44, bunu yüzde 60’a çıkarmak öncelikli hedefimiz” demişti. Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürü Osman Nuri Gülay ise bunun için bazı çalışmalar yaptıklarını söyledi. Özellikle ailelerde olumlu algı yaratmayı amaçladıklarını belirten Gülay’ın açıklamaları şöyle:

Sektör, nitelikli iş gücü bekliyor. Küçük esnaf işi öğretecek, mesleğini devam ettirecek çırak istiyor. Veliler, meslek liselerinin akademik başarısının özellikle belirli bir seviyeye çekilmesini talep ediyor. Fiziki yönden atölyelerin son teknolojiyle donatılması, öğrencilerimizin mesleki eğitimde staj dönemleri, öğretmenlerimizin kendi alanındaki teknolojiyi öğrenmesi, uluslararası boyutta kendilerini yetiştirmeleri gibi birtakım sorunlarımız bulunuyordu. Sayın Bakanımızın talimatıyla Müsteşarımız Yusuf Tekin’in başkanlığında bir konsey oluşturduk ve bir kongre yapmaya karar verildi. Burada en önemli iki sonuç çıktı.

OLUMLU ALGI YARATACAĞIZ

Meslek liseleri konusunda olumlu algı oluşturmak istiyorduk. Anne-babanın çocuğunu yönlendirmesi bizim eğitim sistemimizde çok etkili. Onların etkileri doğrultusunda çocuklarımız okullarını veya mesleğini seçiyor. Mesleki eğitimle ilgili velilerde olumlu bir algı oluşturduğumuzu düşünüyorum. Okullarımızın fiziki yapılarının yenilenmesi, bunun gündeme taşınması gerekiyordu. Ülkemizde hayırsever katkıları da önemli. Böyle bir algı oluştu. Kongre amacına ulaştı, diye düşünüyorum. Biz 750 kişi davet etmiştik. 1000’in üzerinde bir katılım oldu. Tüm paydaşların katılması mesleki eğitime verilen önemin bir ispatı. Stratejik eylem planımıza göre mesleki eğitimi yönlendiriyoruz. Oradaki eksikliklerimizi de bu kongrede görmüş olacağız. Kongrede çıkan sonuç bildirgesiyle yapmamız gerekenler neyse, yine bir yol haritası olarak oradan devam edeceğiz.

ZORUNLU OLACAK

Çıraklık zorunlu eğitim kapsamına alınacak. Çırak öğrenci hedef grubu daha ziyade açık lise veya mesleki açık lise programına devam edenler. Mesleki ve teknik Anadolu liselerinde bir azalış söz konusu olmayacak. Mesleki eğitim merkezlerimiz, sürekli bir arayış içinde olarak işletme sahipleriyle öğrencileri buluşturup aileleriyle birlikte sözleşme yapmalarını sağlayacak. Burada ana merkez mesleki eğitim merkezleri olacak. Ayrıca işletmelerin çırak öğrenci alabilmesi için mevcut şartlarda usta öğretici belgesine sahip personeli olmak zorunda. Bu şart korunacak.

4 YILLIK HEDEFLER

MEB’in 2015-2019 stratejik planındaki hedefler şöyle:

Bu mezunların mesleki yeterliliklerine yönelik işveren memnuniyet oranı yüzde 70’e; 2014’te 17 olan okul, öğrenci, öğretmenlerin yaptığı patent veya faydalı model başvuru sayısı 20’ye çıkarılacak.

Mesleki ve teknik eğitimin iş dünyasıyla ilişkilerini güçlendirmek amacıyla sosyal ortaklar ve sektörle yapılan protokollere devam edilecek. 2014’te 1 milyon 864 bin 308 olan sektörle işbirliği protokolleri kapsamında eğitim alan birey sayısı, 2019 sonuna kadar 2 milyona yükseltilecek.

Organize sanayi bölgelerindeki özel mesleki ve teknik okul sayısı 120’ye çıkarılacak.

Kişisel gelişim, mesleki ve teknik eğitim kurs programlarının ve belgelerinin uluslararası geçerliğine ve akreditasyonuna yönelik çalışılacak.

Bu okullardaki öğrencilerin tercih edecekleri başka meslek alanına ilişkin beceri kazanmaları ve bunların belgelendirilmesini sağlayacak (yan dal, çift ana dal vb.) esnek bir yapıya geçilecek.

TASARIDA BUNLAR DA VAR

Milli Eğitim Bakanı İsmet Yılmaz’ın “En kısa zamanda Genel Kurul gündemine getirmek istiyoruz” dediği, şu an Meclis’te olan kanun tasarısıyla şu yenilikler gelecek:

 Çıraklık eğitimi, zorunlu eğitim kapsamına alınacak.

İşletmelerde beceri eğitimi, staj ve tamamlayıcı eğitime katılan öğrencilere ve çırak öğrencilere işletmelerce ödenen net asgari ücretin yüzde 30’unun üçte ikisi devlet tarafından karşılanacak.

Okulda atölye eğitimine başlayan öğrenciler iş kazası ve meslek hastalıklarına karşı sigortalanacak.

Staj yapan öğrencilerin işletmelerdeki edinimlerinin ölçülmesi amacıyla sektör temsilcileri ile birlikte beceri sınavı yapılacak.

Mezunların tamamına ‘teknisyen’ unvanı verilecek.

Teknik eğitim fakültesi mezunlarının fark derslerini vererek mühendis unvanı kazanmaları sağlanacak.

KONGREDE ÖNE ÇIKAN ÖNERİLER

' Öğrenci üzerinde büyük etkisi olan ailelere yönelik rehberlik ve yönlendirme çalışmaları arttırılmalı.

' Mesleki ve teknik eğitime yönelik algıyı olumlu yönde değiştirmek için sektör, bakanlık ve medya işbirliği yapmalı.

' Mesleklerin tanıtımı için daha fazla faaliyet düzenlenmeli, bunun önemine yönelik farkındalık oluşturulmalı.

' Sektör işbirliği arttırılmalı. Ortaöğretimde staj ve işyeri beceri eğitimine daha fazla önem verilmeli.

' Endüstri 4.0’a uyum sağlamak amacıyla eğitim programları ve donatımları bilişim temelli olarak gözden geçirilmeli.

' Okul ile işletme arasındaki işbirliği daha da güçlendirilmeli ve iş gücü piyasasının ihtiyaçlarına yönelik bölümler açılmalı.

' İhtisaslaşmış okullar açılması sürecinde sektörün ihtiyaçları karşılanmalı ve bu okullara sektör desteğinin arttırılması sağlanmalı.

' Mesleki ve teknik ortaöğretimde özel öğretimin payının arttırılması amacıyla ilgili paydaşların, Bakanlıkça uygulanan teşvik mekanizmalarına ilişkin farkındalığının arttırılması sağlanmalı ve bilgilendirme toplantılarına sürekli katılımları teşvik edilmeli.

' Öğretmenlerin teknolojik gelişmeleri takip edebilmesi amacıyla sektörle işbirliği protokolleri yapılarak mesleki gelişimleri sürekli olarak teşvik edilmeli.

ÖĞRETİM DESTEĞİ VERİLECEK

Bu yıl Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) içinde ve dışında bulunan 28 mesleki ve teknik Anadolu lisesinde 18 alanda 21 bin 487 öğrenci teşvik aldı. 2016-2017 öğretim yılında 21 bin 487 öğrenciye eğitim yılı sonuna kadar yaklaşık 125 milyon lira öğretim desteği ödenecek. Bu kapsamda, büyük ölçekli firmaların kendi bünyelerinde okullar açarak nitelikli personelini yetiştirmesine de fırsat tanınacak. Meslek alanlarına göre değişen miktarlarda olmak üzere, öğrenci başına yıllık 4 bin 270 lira ile 6 bin 675 lira arasında destek sağlanacak. Bugün Organize Sanayi Bölgeleri’nde resmi ve özel 60 meslek lisesinde toplam 39 bin 247 öğrenci eğitime devam ediyor.

ŞEHRE GÖRE TEMATİK LİSE

Bakanlık ‘tematik meslek liseleri’ açmak için de çalışıyor. Şehirlerin ihtiyaçlarına göre liseler açılacak. Hedef, bu okullarda eğitim gören öğrencilerin alana dair tüm bilgiyi sektörle işbirliği içinde öğrenip, daha donanımlı şekilde mezun olması. Mezun olduğunda ise istihdam garantisinin bulunması. Örneğin Samsun’da 48 işletme tıbbi cihaz üretiyor. Bu nedenle Samsun’da ‘Tıbbi Cihaz Teknolojileri Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’ adıyla açılacak. Bursa’da otomotiv, Kars’ta hayvancılık alanlarına uygun tematik liseler olacak.

MESLEK AHLAKI VE AHİLİK MODÜLÜ

Bakanlık, 9’uncu sınıfta okutulan mesleki gelişim dersine, ‘Meslek Ahlakı ve Ahilik’ modülünün de eklendiğini açıkladı. Mesleki ve teknik eğitimde eğitim-sektör işbirliğini artırmak amacıyla özel-kamu kurum ve kuruluşları ile imzalanan 75 işbirliği protokolü bulunuyor. Mesleki ve teknik Anadolu liselerinde uygulanan öğretim programlarına değerler eğitiminin yansıtılması da isteniyor.

5 SORUDA ÇIRAKLIK EĞİTİMİ

Bakanlığın son dönemlerde atağa geçtiği meslek liseleriyle ilgili çalışmaları hızla sürüyor. Bunlardan biri de çıraklık eğitiminin zorunlu eğitim kapsamına alınması. Bu konudaki tasarı şu an Meclis’te. Çıraklıkla ilgili merak edilenleri beş soruda cevapladık.

ORTAOKULU TAMAMLAMIŞ OLMA ŞARTI GELECEK

Çırak kimdir?

Bir işletme ile yapılan çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir alanda mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve çalışma alışkanlıkları iş içerisinde geliştirilen kişi.

Kaç yaşından itibaren çırak olunabilir?

Mesleki Eğitim Kanunu’na göre çıraklık öğrencilerinin mesleki eğitim merkezlerine kayıt olabilmesi için 14 yaşını doldurmuş, 19 yaşından gün almamış olmaları gerekiyor. Ancak 19 yaşından gün alanlardan daha önce çıraklık eğitiminden geçmemiş olanlar, yaşlarına ve eğitim seviyelerine uygun olarak düzenlenecek mesleki eğitim programlarına göre çıraklık eğitimine alınabiliyor. Yasa değişikliğinden sonra ise sistemdeki öğrencilerin çıraklık eğitimine başlayabilmesi için ortaokulu tamamlamış olması şartı gelecek.

Çıraklık zorunlu eğitim kapsamına alınınca ne olacak?

8’inci sınıfı tamamladıktan sonra öğrenci tercih yapacak. Mesleki eğitim merkezlerini (çıraklık eğitim merkezi) tercih edebilecek. Anlaştığı sektörle sözleşmesini imzaladıktan sonra meslek alanının özelliğine göre haftada bir veya iki gün çıraklık eğitim merkezine gidecek. Geri kalan 4 veya 5 gün sözleşme imzaladığı iş yerinde çalışacak. Merkezde teorik, iş yerinde ise pratik eğitim görecek. Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürü Osman Nuri Gülay’ın açıklamasına göre, zorunlu eğitimin 12 yıla çıkmasıyla çırak sayısı 178 binden 75 binlere düştü. Çıraklığın zorunlu eğitim kapsamına alınmasıyla, özellikle küçük esnaf başta olmak üzere sektördeki eleman açığının azaltılması hedefleniyor.

FARK DERSLERİNİ VEREN TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINA MÜHENDİS UNVANI

Öğrenciye ücret ödenecek mi?

Belirli miktarda ödenecek. Beceri eğitimi, staj ve tamamlayıcı eğitimlere katılan öğrencilere ve çıraklara işletmelerce ödenen en az ücret, net asgari ücretin yüzde 30’u olacak. Bu meblağın 2/3’ü devlet tarafından karşılanacak. Okurken hem düzenli ücret alacak, hem de sıkıntı yaşayan küçük esnaf ve sanatkarların üzerindeki mali yük hafifletilerek daha fazla çırak öğrenci çalıştırma fırsatı yaratılacak.

Öğrenciye ne sağlayacak?

Dört yılın sonunda çıraklık eğitiminden mezun olan öğrenciler zorunlu eğitimlerini tamamlamış olacak. Ayrıca okumadıkları akademik fark derslerini tamamlama eğitimleri yaparak meslek lisesi diploması alabilecek. Tasarıda diğer öğrencilere yönelik de değişiklikler var. Okulda atölye eğitimlerine başlayanlar iş kazası ve meslek hastalıklarına karşı sigortalanacak. Stajyerlerin işletmelerde edindikleri bilgi ve becerinin ölçülmesi amacıyla sektör temsilcileriyle beceri sınavı yapılacak. Mesleki ve teknik ortaöğretimi tamamlayan bütün öğrencilere teknisyen unvanı verilecek. Teknik eğitim fakülteleri mezunlarının da fark derslerini vererek mühendis unvanı kazanmaları sağlanacak.