Okul öncesinde Avrupa’nın çok gerisindeyiz

OECD’nin 2015 verilerine göre, Fransa’da 3 yaşta okullaşma yaklaşık yüzde 100. Çoğu Avrupa ülkesinde 3-5 yaşta eğitime katılım yüzde 90’ın üzerine çıkıyor. Türkiye’de ise oran son 10 yılda artsa da 2016’da 3-5 yaşta ancak yüzde 35.2’ye ulaşarak, OECD ortalamasının ve MEB’in hedefinin altında kaldı. MEB, 2019’da 4-5 yaşta okul öncesi eğitimi zorunlu hale getirmek için çalışıyor. OECD ise dün yayınladığı ‘Çocuklarla İlgilenmek’ raporunda, okul öncesi eğitim süresi, kapsamı ve kalitesi konusunda endişeli olduğunu belirtiyor. İşte raporda öne çıkanlar ve birkaç Avrupa ülkesinden örnekler:

ALTYAPI HAZIR
FRANSA: Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un açıklamalarına göre, zorunlu eğitim yaşı 2019’da 6’dan 3’e düşürülecek. Ülkede, 3 yaşından itibaren okul öncesi eğitim halihazırda ücretsiz. Bu nedenle OECD’nin 2015 verilerine göre, 3 yaş düzeyinde okullaşma yaklaşık yüzde 100. Ülkede bu eğitimin zorunlu eğitim kapsamına alınması için yeterli altyapı, teknik imkan ve yetişmiş öğretmen mevcut. Bu nedenle Macron 2019 gibi yakın bir tarih verebiliyor.

YASAL HAK
İNGİLTERE: İngiltere’de zorunlu eğitim 5 yaşında başlıyor. Ancak 3 yaşından itibaren, çocukların haftalık 15 saat, erken çocukluk eğitiminden faydalanması yasal hak olarak görülüyor. Ülkede 4 yaş için, ilkokul birinci sınıfa bir hazırlık olarak görülen ‘reception class’lar bulunuyor. Burada oyunlar oynanıyor, eğitim etkinlikleri düzenleniyor, çocukların sosyal ve psikolojik gelişimleri destekleniyor. Ülkede 3 yaş düzeyinde okul öncesi eğitime katılım oranı ise yüzde 93’ün üzerinde.

ZORUNLU EĞİTİM KATILIMI İKİYE KATLIYOR
POLONYA: 2014’te ilkokula başlama yaşı 7’den 6’ya düşürüldü. 2011’den beri ülkede okul öncesi eğitim 5 yaşından itibaren zorunlu. Ülkede erken çocukluk eğitimi, iki ayrı bakanlığın sorumluluğunda. 3 yaş altıyla İstihdam ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, bu yaşın üstüyle Milli Eğitim Bakanlığı ilgileniyor. Ülkede 3 ve 4 yaş düzeyinde katılım oranı, ortalama yüzde 58. Ancak bu oran zorunlu eğitim kapsamına girilen 5 yaş düzeyinde yüzde 94’e geliyor.

OYUN GRUPLARI ÜCRETSİZ
HOLLANDA: Ülkede zorunlu eğitim 5 yaşında başlıyor. Ancak çoğu aile çocuğunu 4 yaşında okula gönderiyor. İlkokula başlama yaşı ise 6. Hollanda zorunlu eğitim kapsamının dışındaki yaşları da göz ardı etmiyor. Ülkede erken çocukluk eğitimi bilinci çok yüksek. Çocuklar 2-4 yaş arasında devlet tarafından finase edilen oyun gruplarına katılabiliyor. Bunlarda genellikle yarım gün boyunca erken çocukluk eğitimi programları takip ediliyor. Bu nedenle katılım oranları çok yüksek. Avrupa Birliği’nin 2015 verilerine göre, 3 yaş düzeyinde yüzde 83.4, 4 ve 5 yaşta ise yaklaşık yüzde 99.6

NEREDEYSE TÜM ÇOCUKLAR ANAOKULUNDA
DANİMARKA: 2008’de okula başlama yaşı 7’den 6’ya çekildi. Okuldaki ilk yılda okul öncesi eğitim yapılıyor. Öğrenciler, 7 yaşında ilkokula başlamış oluyor. Danimarka, diğer İskandinav ülkelerinde olduğu gibi 1 yaşından itibaren devlet tarafından finanse edilen kurumlarıyla çocuklara, erken çocukluk eğitimi, ailelere ise destek hizmetleri sunuyor. 26 haftadan itibaren çocukların bu eğitim imkanlarından faydalanması yasal bir hak. Bu nedenle katılım oranı 3, 4 ve 5 yaş düzeyinde ortalama yüzde 97.

İLK ANDAN BERİ AİLENİN YANINDA
NORVEÇ: Erken çocukluk eğitiminin dünyadaki en iyi sistemlerinden birine sahip olan Norveç, OECD ülkeleri içerisinde Lüksemburg’tan sonra bu alana en çok kaynak ayıran ikinci ülkea. Bu, erken çocukluk eğitimine katılımın 2, 3 ve 4 yaşta ortalama yüzde 95’in üzerine çıkmasını sağlıyor. 1 yaşından itibaren yerel yönetimler, eğitim bakanlığı ve organizasyonların desteğiyle kurulan anaokullarında çocuklara bakım ve erken çocukluk eğitimi, ailelere ise destek veriliyor. Ülkede 1 ile 5 yaş arasını kapsayan bu dönem, zorunlu eğitim kapsamında olmasa da bir ‘hak’ olarak görülüyor. İlkokul 6 yaşında başlıyor. İlk yıl akademik hiçbir şey yapılmıyor. Burada 5 yaşında sona eren okul öncesi eğitimde olduğu gibi oyunlar oynanıyor, eğlenceli öğretici aktiviteleri düzenleniyor.

3 YAŞINDAN İTİBAREN ZORUNLU
MACARİSTAN: Erken çocukluk eğitiminde ekonomisine oranla AB’nin başarılı olara bir diğer ülkesi ise, Macaristan. Ülkede 3 yaşından itibaren okul öncesi eğitim zorunlu. 2015 verilerine göre, 3 yaş düzeyinde okul öncesi eğitime katılanların oranı yaklaşık yüzde 75. Bu oran 4 yaşta yüzde 93.8’e, 5 yaşta ise yüzde 95.1’e yükseliyor.

BİR YIL OKUL ÖNCESİ EĞİTİM YAPILIYOR
SIRBİSTAN: Ülkede zorunlu eğitim 5.5 yaşında başlıyor. Bu yaş düzeyindeki çocuklar, bir yıl okul öncesi eğitim programından sonra ilkokula geçiyor. Başka bir Balkan ülkesi olan Bulgaristan’da da ilkokula 7 yaşında geçiliyor. Ancak bunun öncesinde 6 yaşında bir yıl okul öncesi eğitim alınıyor.

BALTIKTA DA DURUM PARLAK
LETONYA: 5-6 yaş arasında bir yıllık zorunlu okul öncesi eğitimin ardından, ilkokul 7 yaşında başlıyor. Letonya’da 3, 4 ve 5 yaş düzeyinde katılım oranı yaklaşık yüzde 88.

KÜÇÜK ÇOCUKLAR DA DÜŞÜNÜLMELİ

Ayla Göksel (AÇEV Başkan Yardımcısı): Fransa, erken yaş döneminin en kritik süreç olduğunu kabul ediyor ve okul öncesi yaşı 3’e indirerek, ülkede uzun vadeli insan sermayesine yatırım yapıyor. AÇEV olarak biz de uzun yıllardır bunu savunuyoruz. Türkiye’de 5 yaş grubunda ilerleme sağlandı, ancak henüz oran yüzde 100 değil. Politikalar 3 ve 4 yaşını da hedef almalı. Zorunlu okul öncesinin 3-4 yaşa çekilmesi için en önemli nokta, dezavantajlı çocukların da erişimini sağlayacak kurumların çoğaltılması.

OECD RAPORU: 3 YAŞ ALTINA DİKKAT

OECD ‘Çocuklarla İlgilenmek’ raporunu dün yayınladı. Buna göre OECD ülkelerinde son yıllarda erken çocukluk eğitimi ve bakım hizmetleri için ayrılan kaynak artmasına rağmen, ülkelerde bu konuda kafa karışıklığı sürüyor. OECD’ye göre, eğitimlerin süresi, kapsamı ve kalitesi konusunda da endişeler söz konusu.

OECD, raporda özellikle son 10 yılda erken çocukluk eğitimi için ayrılan kaynakların arttığını vurgularken, ülkelerde oldukça farklı uygulamaların ortaya çıktığını belirtiyor. Çoğu ülkede ilkokuldan önceki bir ya da iki yıl kapsamlı ücretsiz eğitimin verildiği hatırlatılarak ülkelerin bu eğitimi tüm yaş düzeylerine ve gruplara etkin bir şekilde yayması gerektiğinin altı çiziliyor. Çocuklarla İlgilenmek raporundan öne çıkan bazı başlıklar şöyle:

KAYNAK VE KATILIM ARTTI

Birçok OECD ülkesinde son yıllarda erken çocuk eğitimi ve bakımına ayrılan kaynak arttı. Bu sayede bu ülkelerde 3, 4 ve 5 yaş düzeyinde okul öncesi eğitim daha iyi bir duruma geldi. Bugün en az bir yıl da olsa çoğu OECD ülkesinde okul öncesi eğitim zorunlu.

UYGULAMALAR FARKLI

OECD ülkelerinin çoğunda, okul öncesi eğitime katılım oranları özellikle 4-5 yaş düzeyinde yüzde 90’ı geride bıraktı. Ancak ülkelerin eğitime bakış açısı, buna göre oluşan yasal düzenlemeler önemli farklılıklar gösteriyor. Örneğin, Norveç ve Almanya’da, eğitim 1-5 yaş arasını kapsarken, Çekya ve Portekiz’de ilkokul öncesinde bir ya da iki yıl garanti altına alınıyor. Ülkelerde haftalık ders saatleri de değişiyor. Norveç’te haftada 41 saat eğitim verilirken, Fransa’da okul öncesi eğitim 24 saate geriliyor. Avusturya’da ilkokuldan bir önceki yılda 16-20 saatlik, İskoçya’da ise 3-4 yaş düzeyine 16 saatlik okul öncesi eğitim, yasal olarak güvence altında.

DERS SAATLERİ YETERSİZ KALABİLİYOR

Ders saatlerinin bazı ülkelerdeki yetersizliğinin yanı sıra diğer bir endişe kaynağı da 3 yaş altındaki çocuklara sunulan eğitim. OECD ülkelerinde okul öncesi eğitime katılım, 3 yaş düzeyinde 2006’da yüzde 29’dan, 2014’te yüzde 35’e kadar yükseldi. Birçok ekonomi, 0-2 yaş arasında çocukları olan ailelere evde destek veya özel olarak oluşturalan oyun alanları sunuyor. Bu konuda son yıllarda iyi bir yol katedilmesine rağmen, okul öncesi eğitime katılımda iyi bir tabloya sahip Danimarka’da, 1 yaş düzeyindeki çocukların yüzde 40’ı aile destek hizmetlerinden faydalanıyor. Ayrıca özellikle göçmen ve yoksul çocuklar için de risk sürüyor.