Okul öncesi dönemde çevre eğitimi

Doğa, çocuğun gelişimine katkı sağlayacak pek çok unsur içerir. Çocuğun en önemli ihtiyacı olan oyun, doğada ve doğal materyallerle gerçekleştiğinde yaratıcılık, hayal gücü gibi becerileri desteklerken, sosyal gelişime de yardımcı olur. Bunun yanı sıra, bilime ilişkin pek çok kavramı çocuk doğada öğrenir. Doğal olayları, doğadaki yaşamı, canlıları gözlemleyerek, çevresini anlamlandırmaya çalışır, sınıflandırmalar ve karşılaştırmalar yapar. Doğada gerçekleşen olaylara ilişkin tahmin ve çıkarımlarda bulunur. Dolayısıyla, çocuğun bilimsel süreç becerileri gelişir. Doğada gerçekleşen her olay, öğrenme için müthiş bir fırsattır. Örneğin; yağmurun yağması, güneşin doğup batması, ağaçların sonbaharda yaprak döküp, ilkbaharda çiçek açması gibi pek çok olay çocukta bilimsel süreç becerilerini destekleyen olaylardır. Burada önemli olan, doğru zamanda ve doğru şekilde verilen yetişkin desteğidir. Başka bir ifadeyle, çocuğun sorularına açık ve anlaşılır cevaplar vermek, onu tahminlerde bulunmaya teşvik etmek, gözlem ve incelemeler yapması için ortam hazırlamak önemlidir.

Pestalozzi, Montessori ve Rousseau gibi eğitimciler çocuğun gelişim ve öğrenmesinde doğa ve doğal materyallerle olan etkileşimin öneminden bahsetmişlerdir. Bugün okul öncesi eğitim programları çocuğa bu fırsatları sağlamaya çalışmaktadır. Doğa ile iç içe yaşamanın faydaları çevre psikolojisi çalışanlar tarafından araştırılmış ve doğanın insan psikolojisi üzerinde olumlu etkileri olduğuna dair bulgular elde edilmiştir. Bunun yanı sıra, doğa ile iç içe olmanın psikolojik yönden rahatlamaya yardımcı olduğu ve şehir hayatının stresini azalttığı da araştırmalarla ortaya konmuştur.

ÇEVRE EĞİTİMİNE NASIL VE NERDEN BAŞLANMALI?
Çevre; insanların ve diğer canlıların yaşamları boyunca karşılıklı olarak ilişkilerini sürdürdükleri ve etkileşim içinde bulundukları ortamdır. İnsanın çevre ile etkileşimi sürekli bir değişim ve dönüşüm içindedir. Çocuğun çevresiyle ilgili olarak algılamaya başladığı ilk şey, içinde yaşadığı ortamdır. Çocuğun içinde yaşadığı çevreyi tanıması için yaşadığı sokaktan başlayarak, geziler düzenleyerek incelemelerde bulunmak(yakındaki bir parka gitmek, markete, manava gitmek gibi), bahçede bitki yetiştirmek gibi etkinlikler önemlidir. Bununla birlikte sorumluluk duygusunun benimsetilmesi de üzerinde durulması gereken bir konudur. Bunun için öncelikle çocuğa, odasını düzenli ve temiz tutmanın önemini anlatmak gerekir. Çocuktan oyuncaklarını, yatağını toplaması, çöpleri çöp kutusuna atması, elini yıkarken suyu gereksiz kullanmaması gibi davranışlar kazandırılabilir. Sorumluluk duygusunun gelişiminde birlikte bir çiçek yetiştirmek, hayvan beslemek gibi etkinlikler de önemlidir. Çocuğun bir bitki ya da hayvanın bakımında sorumluluk alması onun kendine olan güveni üzerinde de olumlu etki sağlar.  Burada anne babaların doğru model olmasının büyük önemi vardır.Aileler gibi öğretmenlere de önemli görevler düşmektedir. Okul öncesi dönem yaşayarak öğrenmenin gerçekleştiği bir dönemdir ve bu dönemde çocuğa verilen eğitimin kalıcı olması, yaşadığı çevre ile olan etkileşimine bağlıdır. Çocukları kapalı ortamda tutmak yerine, mevsim fark etmeksizin uygun giysiler giydirilerek dışarı çıkarılması, doğada oyun oynaması, inceleme ve gözlem yapmaları sağlanabilir. Beyinde öğrenmenin gerçekleşmesi için oksijen önemli bir kaynaktır. Etkili bir öğrenme için beynimizin oksijene gereksinimi vardır. Bu nedenle de, açık havada yapılan etkinlikler önemlidir.

ÇOCUKLARLA BİRLİKTE YAPILABİLECEK ETKİNLİKLER
• Küçük çocukların model alarak öğrendiği göz önünde bulundurularak, yetişkinlerin, çevre koruma, çevreye duyarlılık, sürdürülebilirlik gibi davranışlar konusunda çocuklara doğru rol model olması çevre eğitiminde başlangıç noktasıdır.
• Doğada yaşayan canlıları tanıması, doğal olayları incelemesi, anlamlandırması ve canlıların insan yaşamındaki önemini kavramalarını sağlamak için gözlemler yapılabilir.
• Birlikte ağaç dikimi, bitki yetiştirmek gibi etkinlikler yapılabilir.
• Evde geri dönüşüm kutuları oluşturularak çöpleri ayrıştırması istenebilir.
• Kişisel temizlikte el, yüz yıkarken suyun gereksiz kullanılmaması hakkında konuşulabilir. 
• Çevre kirliliği ve olumsuz sonuçları ile ilgili kitaplar okunabilir, belgeseller izlenebilir.

DOÇ. DR. BANU ÖZKAN KİMDİR?
Lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimlerini okul öncesi eğitim alanında tamamladı. 2015 yılında Dr., 2022 yılında doçent unvanlarını aldı. 2007-2015 yılları arasında Marmara Üniversitesi'nde, 2015-2017 yılları arasında Dumlupınar Üniversitesi'nde araştırma görevlisi olarak çalıştı. 2017 den bu yana Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Okul Öncesi Eğitimi Anabilim dalında öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Erken çocuklukta bilim eğitimi, beyin temelli öğrenme, doğa ve çevre eğitimi gibi konularda yayınları ve projeleri bulunmaktadır.