Okul fobisiyle nasıl baş edilir

5 Eylül’de okul öncesi ve ilkokul birinci sınıf öğrencileri için başlayan uyum haftasının ardından 12 Eylül’de okullar tüm kademelerde açıldı. Yaklaşık 19 milyon öğrenci ders başı yaptı. Ancak uzun bir yaz tatilinde okul düzeni tamamen değişen öğrenciler ve ilk kez okul kapısından giren miniklerin velilerinden bazıları için zorlu günler başladı. Çocuklarda görülebilecek okul fobisi yani okula gitmekten kaygı duyma haliyle ilgili olarak Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Zeynep Cihangir Çankaya, okula yeni başlayan çocukların okula uyum sürecinin iki üç haftayı burabileceğini belirterek şunları söyledi: “Bu süre içinde çocuklar okulu fiziksel olarak tanırlar, öğretmen ve arkadaşlarıyla tanışırlar. Okuldaki düzeni anlarlar. Öğretim kademesi değişen çocuklar da benzer bir süreçten geçerler. Çünkü ilköğretim birinci kademeyle ikinci kademe ve liselerin birbirinden farklı yapıları var. Bu genelde gözden kaçırılıyor, 6’ncı sınıfa ya da liseye başlayan bir çocuğun kaygılı olabileceği düşünülmüyor. Hatta heyecanı abartılı bulunabiliyor. Unutulmamalıdır ki her yeni ortamda her yaş grubu uyum sağlamak için zamana ihtiyaç duyar.”

SÜREKLİ OKULU KONUŞMAYIN
Prof. Dr. Zeynep Cihangir Çankaya (Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi)

Çocukların bu kaygıları geliştirmesinin en büyük nedeni mizaçları. Kaygılı, zor alışan mizaca sahip çocuklar okula uyum için daha çok zamana ihtiyaç duyabilir. İkin neden ise ebeveyn çocuk ilişkileri. Özellikle anne çocuk arasında bağımlı bir ilişki varsa, çocuk özerkliğini geliştiremediyse ebeveynlerinden ayrılmakta zorlanıyor. Çankaya, “Eğer anne baba çocuklarının okula başlamasıyla ilgili fazlaca kaygılılarsa çocuğun okula başlaması ev içinde bir mesele olduysa kaygı çocuğa da yansır. Çocukta yaratılan okul algısı da diğer bir faktör olabilir. Çocuk, okulu zorlanacağı, katı kuralların, cezaların olduğu bir ortam olarak algılamışsa uyumu zor olacaktır” dedi.

BUNLARA DİKKAT EDİN!
- Okula zamanla uyum sağlayacağını önce siz kabul edin sonra ona anlatın.
- Yeni ortamların herkesi bir miktar kaygılandırdığını bunun normal olduğunu söyleyin.
- Okul deyince aklına ne geldiğini sorun, okulu nasıl algıladığını anlamaya çalışın. Okulla ilgili gerçek bilgiler verin. Çok seveceksin, çok arkadaşın olacak gibi ikna etmeye çalıştığınızı yansıtan, abartılı anlatımlardan kaçının.
- Az anlatın, çok dinleyin. Neler olacağını düşünüyor? Neler hissediyor? Neleri merak ediyor? Nelerde zorlanıyor? Biz senin için ne yapabiliriz?
- Uyum sürecinde zorlanıyorsa öğretmeni ve okulun psikolojik danışmanı ile konuşmaya yönlendirin.
- “Öğretmen kızar, ağlarsan bebek olduğunu düşünürler” gibi duygularını bastırmasına neden olacak sözler söylemeyin.
- Hafta sonlarını okuldan bahsederek geçirmeyin. Sürekli okulu konuşmak onun uyumunu kolaylaştırmaz aksine direnç oluşturur.

AŞIRI KORUMACI DAVRANMAYIN
Doç. Dr. Aslı Bugay Sökmez (ODTÜ Kuzey Kıbrıs Kampusu Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bölümü):

- Anne sosyal ise, çocuk okula daha hızlı uyum sağlıyor. Araştırmalar, sosyal becerileri güçlü ebeveynlerin çocuklarının yeni ortamlara daha kolay uyum sağladığını gösteriyor.
- Erken başlayan çocuklar okula uyumda avantajlı. Okula özellikle 3-4 yaşlarında başlayan çocuklar, kurallara daha rahat alışıyor. Uzun süre evin konforunda olan ve okula geç başlayan çocuklar, okul kurallarında hatta erken yatıp, erken uyanmakta bile zorlanıyor.
- Anne ile güvenli bağlanma gerçekleştiren çocuklar okula daha kolay uyum sağlıyor. Anne ile özellikle kaygılı bağlanma gerçekleştiren çocuklar, okula uyumda çok zorluk yaşayabilir. Bu noktada anne-çocuk arasındaki bağlanmanın onarılması için profesyonel destek gerekebilir. Bu bağlanma stili, ileri yaşlarda da etkili olabiliyor.

GÜVENMEYEN ÇOCUK KAYGILANIR
- Huzurlu ve dengeli ebeveynler ile sağlıklı ortamda yetişen, özerkliği ve girişkenliği desteklenen çocuklar okula daha kolay uyum sağlıyor. Gergin bir ortamda büyüyen çocuk okul dahil bir çok yerde güvende olmadığına inanır ve kaygı hisseder.
- Güler yüzlü, sıcak iletişim kuran öğretmen, çocuğun uyumunu olumlu etkiler. Öğretmenin sağlayacağı kabul edici ve güven verici olumlu atmosfer uyum sürecini kolaylaştırır.
- Aşırı korumacılık yerine, çocuğun özerkliğini dikkate alan aileler onun uyumuna destek olur.

KIRTASİYE ÜRÜNLERİNİ ONUN ZEVKİNE GÖRE SEÇİN
- Çalışan ebeveynlerin çocukları okula uyumda daha başarılı. Evden ebeveynleriyle birlikte çıkan çocuk , evde kimsenin olmadığını biliyor ve okulu daha kolay kabul ediyor.
- Ebeveynlerin okula olumlu tutumu uyumu olumlu etkiliyor. Eğer sizin okul veya öğretmenle ilgili olumsuz sezgileriniz varsa çocuk da okula uyumda zorlanıyor. Bu yüzden, aile içerisinde okuldan bahsederken olumlu dil kullanılmalı.
- Okulla ev arası mesafenin uzunluğu küçük yaş çocukların uyumunu olumsuz etkiliyor. Evine ulaşamayacağını hisseden çocuk daha çok kaygı ve korku üretebiliyor.
- Kırtasiye ürünlerinin çocuğun zevkine göre seçilmesi çocuğun uyumunu kolaylaştırıyor. Çocuğu motive ediyor ve kaygısını azaltıyor.