Nöroloji uzmanı Dr. Madi: Geleneksel oyunların beyin gelişimine faydası büyük

Bilgisayar oyunlarını ise hiperaktivitenin kontrolünde kullandıklarını belirtiyor. Ancak Dr. Madi’nin bir uyarısı var: “Bilgisayara, tablete hayır demiyorum. Ancak sadece bilgisayar oyunları çocukların çok yönlü beyinsel gelişimi için yeterli değil. Diğer fiziksel harekete dayanan oyunların da sürece dahil edilmesi gerekiyor.” Dr. Bülent Madi ile teknoloji, oyun ve çocuk ilişkisini konuştuk:

- Oyun, çocukların gelişiminde nasıl bir rol üstleniyor?

Oyunun çeşitleri var. Denge, mekânsal ve matematiksel algı, okuma-yazma, empati, sosyal ilişkiler gibi birçok konuda yarar sağlıyor. Anne karnındaki bebek bile hareket ederek bir şekilde oyun oynuyor. Bebekler dünyaya geldiği andan itibaren onlara oyun oynamayı öğretmemiz gerekiyor. Göz kontağı, ilişki kurabiliyorsanız, bebeğinizle oyun oynamaya başlayabilirsiniz.

- Bunun beyin gelişimindeki payı ne?

Bütün beyin fonksiyonlarının gelişiminde oyun büyük bir görev üstleniyor. Örneğin görme bölgesi beynin arka tarafında bulunuyor. Ama gördüklerimizin algılandığı bölüm, arka tarafın yanlarında yer alıyor. Çocuğunuzla farklı yüz ifadeleri yaptığınız bir oyun oynarsanız, bu bölümlerde büyük bir gelişme meydana gelir. Oyun, çocukların hayatının her anında olmalı. Sokağa çıkmasanız bile yüz ifadesi ya da renkli bulmaca gibi basit oyunlarla onun beyinsel gelişimine büyük katkı sağlayabilirsiniz.

- Oyunla öğrenim arasında nasıl bir ilişki var?

Oyun, beyin hücreleri arasındaki bağlantıları arttırıyor. Oyun esnasında bu bağlantıların artması için kimyasal maddeler daha hızlı ve etkin çalışıyor. Bilgiler böylece daha kalıcı hale geliyor, bu da öğrenmeyi geliştiriyor.

SAKLAMBAÇ BEYİN GELİŞİMİNE FAYDALI

- Hangi tip oyunlar beyin gelişiminde daha etkili?

Aslında Anadolu’da birdirbir hariç tüm çocuk oyunları önerilebilir. Yöresel halk oyunları, saklambaç, körebe ve seksek. Örneğin saklambaç çok ilginç bir beyin gelişiminin kapısını aralıyor. Çevremizle ilgili en çok bilgiyi görerek alıyoruz. Bunu ortadan kaldırdığımızda geriye işitme duyumuz kalıyor. Çocuk bu yolla arkadaşının nerede olduğunu algılamaya çalıştıkça tüm bu yetenekleri gelişiyor. Körebe de denge, adımlama, mesafe hesaplama gibi birçok yeteneği geliştiriyor. Seksek de matematiksel algıda önemli bir etkiye sahip. Bunun yanı sıra mekânsal algı, denge gibi birçok önemli beceride de önemli gelişmeler sağlıyor. Bu oyunların neredeyse hepsi beyinciği, görme bölgesini, dikkat ile ilgili faaliyetlerden sorumlu alın bölgesini geliştiriyor.

- Aileler neler yapabilir?

Her şeyden önce bir oyunda hareket, dokunma, müzik/ritim olması gerekiyor. Bunlar ilköğretimde çocuklara sunulmalı ancak bu tip oyunlara yer veren herhangi bir program yok. Sorumluluk ailelerde. Çocuklarıyla birlikte yeni oyunlar keşfedebilirler. Ağaca tırmanmak bile beyin gelişimi açısından çok faydalı. Ayrıca masa tenisi gibi birçok spor aynı zamanda bir oyun. Ben özellikle ailelerin gözetiminde mutfak çalışmalarını öneriyorum. Çocuğunuza “Hadi tek ayak üstünde şu keki karıştıralım” dediğinizde harika bir oyun oynamış oluyorsunuz. Ya da 15’e kadar sayarken “Şu camı silelim” diyebilirsiniz. Güçlü bir beyinsel gelişim için çocuğu eylemin içine sokmalısınız.

- Tablet ve bilgisayar oyunları beyin gelişimine destek oluyor mu?

Bilgisayar oyunlarının dikkatin arttırılması, refleks gelişimi ve anlık karar verme becerisinde önemli katkıları var. Biz hiperaktivitenin kontrolünde bilgisayar oyunlarını kullanıyoruz. Bilgisayara, tablete hayır demiyorum. Ancak sadece bilgisayar oyunları çocukların çok yönlü beyinsel gelişimi için yeterli değil. Diğer fiziksel harekete dayanan oyunların da sürece dahil edilmesi gerekiyor. Bilgisayar oyunlarının çocuklara sağladığı gelişim sınırlı. Çocuk, bilgisayar oyunlarında kimseyle iletişim kurmuyor ya da bu çok sınırlı kalıyor. Gelişimde en önemli unsurlardan biri olan sosyal etkileşim, bilgisayarda geri plana atılıyor. Bunun oyunlarda bir şekilde sağlanması gerekiyor. Oyunların 3 boyutlu olması lazım, bilgisayar oyunlarının 2 boyutlu dünyası buna uygun değil. Çocuklar oyunlarda dokunmalı, yaşamalı ve hissetmeli. Tüm duyularını kullanmalı.

- Yaz tatili geldi. Bilgisayarın başından kalkamayanlara ne önerirsiniz?

Çok yanlış. Anne-babalar çocuklarına şarkı söylemeyi öğretsin. Onları Anadolu’nun yöresel oyunlarına yönlendirsin. Böylece çok taraflı bir beyinsel gelişimin sağlanmasına yardımcı olabilirler. Çocuklar sokak oyunlarından kopmasın. Seksek, saklambaç, körebe oynasın. Sokak oyunları konusunda birçok yardımcı kitap yayımlandı. Aileler çocuklarını bu oyunlarla tanıştırabilir, buna önayak olabilir.

Çocukların beyinsel gelişimi için faydalı oyunlar

- Taş üzerinde zıplama
- Seksek
- Duvarda yürüme, ip atlama
- Mutfak oyunları
- Körebe, saklambaç, kovalamaca
- Yöresel halkoyunları
- Ritim temelli oyunlar