Nepotizm nedir ve ne demek? Nepotizm örnekleri
Güncelleme Tarihi:
Nepotizm, iş yerlerinde ve kamu kuruluşlarında başarıya değil kan bağına göre karar vermek, iltimas geçmek, torpil yapmak anlamına gelir. Daha yaygın kullanımıyla adam ve akraba kayırmak demektir. Nepotizm nedir, en sık rastlanan örnekleri nelerdir? Sizin için araştırdık.
Nepotizm ''Nepot'' kökünden gelir ve yeğen demektir. Akraba anlamına da gelen sözcük Latincedir. Yakın akrabalarını ya da arkadaşlarını kayıran, onları önemli mevkilere getiren kişilere de ''Nepotist'' adı verilir.
Nepotizm Nedir ve Ne Demek?
Nepotizm kısaca akraba ve arkadaş kayırmak, onlara öncelik tanımak demektir. Tarihi 14. yüzyıla kadar uzanır. İddiaya göre Rönesans döneminde Papa'nın ve piskoposların yakın akrabalarını önemli mevkiye getirmesi sonucu kullanılmaya başlayan bir tanımdır. Nepotizm, bir suç olmasa bile büyük bir kabahat sayılır. İş ahlakı, herkese eşit davranmayı ve başarıyı kıstas almayı öğütler. Nepotizm, bunun tam tersi bir tutum olduğu için etik-dışı olarak tanımlanır.
Birilerini kayırmak ve onları bir yere getirmek kurumsal zarara yol açar. Örneğin eğitim ya da deneyim gerektiren bir mevkiye getirilen kişi beklenen iş performansını ortaya koyamaz. Bu da işlerin aksamasına, üretimin durmasına yol açar. Uzmanlık gerektiren işlere o alanda eğitim görmüş bireylerin getirilmesi gerekir.
Nepotizmin etkileri sadece başarı ve performans ile sınırlı değildir. Adam kayırmacılık toplumda infiale yol açabilir. İnsanların çalışmaya ve eğitime olan güveni azalır. Bir iş yerinde hak edenin değil patronun tanıdığının işe alınması, iş verimliliğini düşürür. Nepotizmin kişi değil grup bazında yapılmasına ise Favoritizm adı verilir. Türkiye'de Adamcılık ve Memleketçilik adıyla da bilinen favoritizmde bir değil birden çok kişiye iltimas geçilir. Genelde toplu işe alımlarda ve kurumsal ödüllerde görülür.
Nepotizm Örnekleri
Örneğin ülke genelinde bir şiir yarışması düzenlenir. Binlerce kişi, şiirlerini göndererek yarışmaya katılır. Ancak şiirleri okuyan ve değerlendiren kurul üyeleri (biri ya da birkaçı) şiirlerin içeriğine bakmaksızın ödülü önceden belirledikleri bir kişiye verir.
Nepotizm en çok iş dünyasında yaşanır. Bir ofiste çalışma azmi ve şirkete kattığı faydalar göz önünde bulundurulduğunda X terfiyi daha çok hak eder. Buna karşın terfi ettirilen Y olur. Bu da günümüzde adam kayırmacılığın en çok rastlanan örneklerinden biridir. Aynı şey işe alımlarda da çok sık yaşanır. Bazı kurumlarda iş başvuruları formaliteden yapılır. Boştaki pozisyona kimin ya da kimlerin alınacağı önceden belirlenmiştir. Öz geçmişe, referanslara ve liyakata bakılmaz. Şirketteki müdürün akrabası ya da tanıdığı biri işe alınır.