Nazım nedir, ne anlama gelir? Edebiyatta Nazım şekli ve özellikleri

Nazım bilhassa halk edebiyatında çokça kullanılan bir metottur. Bunlar içinde; semai, varsağı, koşma, destan, mani, türkü ve ilahi gibi pek çok tür yer almaktadır. Nazım şekli biçiminde halk edebiyatında değerlendirilmiş olan bu türler üzerinde birçok örnek vermek mümkündür.

 Nazım Nedir?

 Nazım; şiirin kafiyeli hali olarak belirtilebilir. Nazım birimi; nazım biçiminin en küçük parçası olarak belirtilebilir. Türk edebiyatında pek çok nazım şekli kullanılmıştır. Nazım özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir;

 - İslamiyet etkisiyle gelişmiş olan Türk halk edebiyatında dörtlük nazım şekli kullanılmaya devam edilmiştir. Cumhuriyetin ilk senelerinde ve milli edebiyat döneminin ilk 10-15 senelerinde dörtlükler kullanılmıştır. Dörtlükler, geleneğin devamı şeklinde belirtilebilir.

 - Nazım biçiminde ölçü şeklinde kullanılan parçaya nazım adı verilir.

 - Şiir dizelerden oluşmaktadır. Dizelerin kurulması, kümelenmesi nazım birimini ortaya çıkarır.

 - Divan edebiyatı; İslamiyet'in etkisinde gelişen Türk edebiyatının ikinci koludur. Fars ve Arap edebiyatlarından etkilenen bu edebiyat, zaman içerisinde millilik kazanmış edebiyattır. Divan edebiyatı; konu, şekil, dil açısından halk edebiyatından farklı bir şekildedir. Bu edebiyatın nazım birimi ise; beyittir. Çok az da olsa yabancı kaynaklı ve dörtlükler ile kurulan şiirlere de rastlanır.

 - Türk şiirlerinde; halk şiirleri dışında, divan şiirlerinde de ayrı nazım birimleri de kullanılmıştır. 1940'lı senelerden sonra serbest nazım biçimleri denenmiş, bentler nazım birimini de oluşturmuştur.

 - İslamiyet öncesi; Türk edebiyatında ölünün ardından hissedilen acıyı anlatmak adına söylenen sagu adlı şiirlerinde ve doğa sevgisi, aşk, kahramanlık temalı şiirlerde ise nazım birimi dörtlüktür.

 Nazım Ne Anlama Gelir?

 Yazınsal yaratıların dışsal yapısına veya yapıtlara, içeriklerin dışında kalmış ögelere ''şekil'' adı verilmektedir. Manzumelerin nazım birimi, uyak örgüsü, ölçüsü ve konusuna göre kazanmış olduğu dış özelliklerin genel ismi ise ''nazım şekli'' olarak isimlendirilmektedir. Halk edebiyatında nazım şekli şeklinde '' koşma, destan, varsağı, semai, türkü, mani, nefes, şathiye, ilahi'' kullanılmıştır.

 Divan edebiyatında nazım şekli olarak ''kaside, gazel, mersiye, mesnevi, müseddes, muhammes, müstezat, terbi, terkibibent, rubai, murabba, terciibent, şarkı, tuyuğ, şarkı'' kullanılmıştır. Tanzimat sonrası Türk edebiyatındaysa Batı etkisiyle yeni nazım şekilleri şeklinde '' terza- rima, serbest müstezat, sone'' gibi şekiller kullanılmıştır.

 Edebiyatta Nazım Şekli ve Özellikleri

 Bir yazınsal yaratının içerik dışında kalmış olan ögelerine, dışsal yapısına öğelerine biçim adı verilir. Nazımda uyakların sıralanış düzeninden, dizelerin küme haline olmasından oluşan ögeye de nazım biçim ismi verilmiştir. Nazım şekillerini belirleme konusunda ölçü şeklinde kullanılan parçaya nazım birimi adı verilmektedir. Bu birimler; dönemden döneme farklılık göstermektedir.

 Örnek olarak; Halk edebiyatında dörtlük, Çağdaş edebiyatta nazım birimi; dize, Divan edebiyatında ise beyittir. Bunlar ile kurulmuş olan nazım şekilleri ise Divan şiirinde; kaside, gazel, kıta, mesnevi, rubai, müstezat, şarkı ve benzeridir. Çağdaş edebiyatta ise serbest nazımdır. Halk edebiyatında ise; koşma, mani, türkü, destan, ilahi, semai, varsağı, şathiye, nutuk, devriye ve benzeridir.

 Nazım şekillerinin Türk Edebiyatı konusunda oldukça mühim bir yeri bulunmaktadır. Halk şiiri, Divan şiiri de yüzyıllarca belli nazım biçimleri içerisinde sürdürülmüştür. Edebiyatta yapılmış olan yenilikler önemli ölçüde hep biçim açısından yapılmıştır. Tanzimat sonrasında Türk Edebiyatı'na pek çok yeni nazım biçimleri girmiştir. Bunlar ise; terza- rima, sone, serbest müstezat olarak sıralanabilir.