Nazım Birimi Nedir Ve Nasıl Bulunur? Nazım Birimi Örnekleri Ve Özellikleri

Bir hayli merak edilen nazım birimi konusu, internette çok sık araştırılan konu başlıklarından birini oluşturuyor. Bu anlamda hakkında doğru ve detaylı bilgi verilmesi önem arz eden bir konu olarak karşımıza çıkıyor.

Nazım Birimi Nedir ve Nasıl Bulunur?

Şiiri meydana getiren dize kümelerine “nazım birimi” denir. Nazım birimi, nazım şekillerini belirleme husunda ölçü olarak kullanılmaktadır. Şiirde bulunan en küçük nazım birimine “mısra (dize)” adı verilmektedir. “Dize”nin yanında ise “beyit, dörtlük, bent” gibi nazım birimleri bulunmaktadır. İslâmiyet öncesindeki dönemlerde Türk şiirinde ve halk şiirinde “dörtlük‘, klasik Türk şiiri diğer tabiri ile divan şiirinde “beyit”, çağdaş Türk şiirinde ise “dize” nazım birimi olarak kullanılmış durumdadır.

Nazım birim nasıl bulunur şeklindeki soruya ise şöyle bir cevap verilebilir: Bir şiirde duygu ve düşüncelerin son derece etkili ve güzel bir şekilde ahenkli mısralarda aktarılmasına nazım denilmektedir. Bir şiirde şiirin nasıl yazıldığı diğer bir tabiri ile yazılmış olan bir şiirin dörtlük mü, beyit mi ya da mısralar halinde mi yazılmış durumda olmasına şiirin nazım birimi denilmektedir.

Bir şiirin okunuşu esnasında bazı yerlerde durmamız gerekir. Eğer bu şiir hece ölçüsü ile yazılmış durumda ise bu durduğumuz yere şiirde durak adı verilir.

Nazım Birimi Örnekleri ve Özellikleri

Farklı örnekler ile birlikte nazım birimi konusunun daha iyi anlaşılır olmasını sağlamak mümkün. Tabii burada kafiye düzenini iyi bilmek de çok büyük önem taşımaktadır. Çünkü belli bir düzene bağlı olmak suretiyle kafiye üzerinden nazım birimi ele alınmaktadır. Nazım birimi içerisinde yer alan kafiye düzeni ise şu şekilde gerçekleşir; aa, xa… bu kapsamda duruma ve nazım birimi çeşitlerine bağlı olarak farklı seçenekler ele alınabilir.

Nazım örnekleri: Kafiye düzeni aa xa xa üzerinden nazım birimleri;

‘’Meh-i burc-ı Şeref tutuldı dirler

Gül-i bağ-ısa’adet soldı dirler’’

’Bahar-ı hüsn ikenbağ-ı ruhında

Benefşe bitmedin bozuldı dirler’’

’Hazanın işidüp ol nevbaharun

Ciğer kanıyla gonce yoldı dirler’’

‘’Çeküp çak etd gamdan cübbesin gül

Benefşe saçlarını yıldı dirler’’ (Ahmed Paşa)

Farklı kafiye düzenleri üzerinden ele alınmakta olan nazım birimleri, Türk edebiyatında yer alan konulara ve çeşitlerine bağlı olarak değişkenlik göstermektedir.

Bir yazınsal yaratının ya da yapıtın dışsal yapısı bakımından içerik haricinde kalan öğeleri biçim yani şekil olarak bilinir. Bu ifade ile birlikte ele alınmasından sonra nazım biriminin bazı özelliklerinin varlığı söz konusudur. Buna göre nazım biriminin özelliklerinden şu şekilde bahsedilmesi mümkün olabilmektedir:

- Manzumelerin sahip oldukları nazım birimi, uyak örgüsü, konusuyla birlikte ölçüsüne bağlı olarak kazanmış olduğu dış özellikler nazım biçimi şeklinde bilinmektedir.

- Halk edebiyatı ile birlikte Klasik Türk Edebiyatı, diğer bir ifade ile Divan edebiyatında da kullanılmıştır. Bu kapsamda nazım biçimi olarak kaside, gazel, mesnevi, mehammes, rubai, müstezat, terbi, murabba, müseddes gibi pek çok seçenek öne çıkmaktadır.

- Tanzimat sonrası dönemde ise batının etkisiyle birlikte nazım biçimi olarak farklı çeşitler kullanılmıştır. Bunlar arasında ise terza-rima, sone, serbest müstezat gibi değişik biçimler yerini almaktadır.

Elbette ele alınacak olan belli başlı bazı edebi yazıtlar üzerinden maksada uygun olarak farkı nazım biçimleri kullanılmaktadır. Geçmişten günümüze pek çok önemli şair ve edebiyatçılar nazım biçimini ele almış ve son derece önemli örnekler bırakmışlardır.