Nazım Biçimi Nedir, Nasıl Bulunur? Nazım Biçimi Türleri Nelerdir?

Nazım biçimi kelime öbeğini eğitim hayatımızda mutlaka Türk Dili ve Edebiyatı dersinde görmüşüzdür. Bize öğretilen nazım biçimi bulma ve türleri konusu gerek üniversite sınavlarında gerekse okulda dersi geçme sınavlarında karşımıza sıklıkla çıkmaktadır.

Nazım Biçimi Nedir?

Dize ve uyakların belirli bir düzene göre sıralanmasıyla oluşan konuya ve şekle nazım biçimi denmektedir.

En küçük nazım biçimi denilen konu ise hiçbir manzumeye bağlı olmayan tek başına bir dize oluşturan çeşittir. Buna edebiyatımızda azade mısra da denmektedir.

Nazım biçimi eski dönemlerde özellikle usta şairlerin en çok kullandığı tekniklerden sadece biridir. Şairler bu dönemde nazım biçiminin farklı çeşitleri üzerinden eserlerinde yer vermektedir.

Nazım biçimi örneklerine genellikle Halk Edebiyatında rastlanmaktadır. Mani, destan, türkü çeşitleri halk edebiyatı nazım biçimlerinin geçtiği örneklerdir.

Nazım biçiminde uyak düzenine dikkat edilmektedir. Uyak isminin bir diğer adı da kafiye ismidir. Şiirde mısra sonlarında bulunan sözcüklerin son heceleri arasındaki ses benzerliğine kafiye yani uyak denir.

Nazım biçimi ilgili manzumelerin nazım birimini, uyak örgüsünü, konusunu ve ölçüsünü vermektedir. Halk Edebiyatı dışında Divan Edebiyatı ve Klasik Türk Edebiyatında da kullanılmaktadır.

Nazım Biçimi Nasıl Bulunur?

Nazım biçimi aslında uyak düzeni, ölçüsü, nazım birimi ve konusuna göre manzumenin kazandığı dış özellikleridir.

Doğal olarak nazım biçimi ilgili manzumenin uyak yani kafiye ölçüsü incelenerek bulunur.

Örneğin aşağıda verilen bir şiirdeki nazım biçimini inceleyelim:

Eyvah, ne yer ne yâr kaldı

Gönlüm dolu âh ü zâr kaldı

Şimdi buradaydı, gitti elden

Gitti ebede gelip ezelden

Ben gittim, o hâksâr kaldı

Nazım biçiminde yer alan uyak düzeni şiirin sonlarında yer alan ses benzerlikleri olarak tanımlanmıştı. O halde yukarıdaki örnekte kaldı_ kaldı_ elden_ ezelden_ kaldı kelimelerinin uyak düzenine bakmak gerekecektir.

Buradaki '' kaldı '' kelimesi redif olarak kullanılmıştır. Ses benzerliği ise '' elden '' ve ''ezelden '' kelimelerinde yer almaktadır. Buradaki '' elden '' kelimesi ise kafiye yani uyak olarak kullanılmıştır. Örnekten de anlayacağımız gibi herhangi bir şiirin nazım biçimi bu şekilde incelenmektedir.

Nazım Biçimi Türleri Nelerdir?

Nazım biçimi türleri Türk Dili ve Edebiyatında dönemlere göre belirlenmiştir. Bu dönemleri ise İslamiyet öncesi nazım biçimleri, Divan edebiyatı nazım biçimleri, Halk edebiyatı nazım biçimleri ve Batı kaynaklı nazım biçimleri dönemleri oluşturmaktadır. Halk edebiyatı nazım biçimleri kendi arasında anonim, tasavvuf ve aşık edebiyatı olarak üçe ayrılmaktadır.

İslamiyet öncesi nazım biçimi türleri arasında koşuk, sav, destan, sagu yer almaktadır. Divan edebiyatı nazım biçimi türlerinde ise mısra, gazel, beyit, kaside, kıta, mesnevi yer almaktadır.

Halk edebiyatı nazım biçimi türleri aşık edebiyatı nazım biçimi türleri, tasavvuf edebiyatı nazım biçimi türleri ve anonim halk edebiyatı nazım biçimi türleri olarak toplamda üç şekilde kategoriye ayrılmaktadır.

Aşık edebiyatı nazım biçimi türleri arasında semai, varsağı, koşma ve destan yer almaktadır. Anonim halk edebiyatı nazım biçimi türlerinde de türkü, mani, ninni ve ağıt yer almaktadır. Halk edebiyatının son çeşidi tasavvuf edebiyatı nazım biçimi türleri arasında nefes, nutuk, ilahi, devriye, şathiye ve deme yer almaktadır.

Batı kaynaklı nazım biçimi türleri terza rima, triyole, sone, serbest müstezat ve balad ürünleri sayılmaktadır.