Mültezim Nedir? Mültemiz Ve İltizam Sistemleri Arasındaki Farklar Ve Benzerlikler..

Mültezim ve iltizam kelimelerine eski dönemde sıklıkla rastlamış ve anlamları bakımından tarih kitaplarında görmüş olabiliriz. Mültezim ve iltizam sözcükleri toprak sistemine ait kelimeler olduğu için günlük hayatta kullanmadığımız ve anlamlarını bilmediğimiz sözcükler olabilir. 

 Mültezim Nedir? 

 Mültezim kelimesinin tanımını yapabilmek için öncelikle iltizam sözcüğünün tanımının yapılması gerekmektedir. 

 Osmanlı döneminde devlet gelirlerinin bir kısmının belirli olan bir bedel karşılığında devlet tarafından kişilere devredilerek toplanması yöntemine iltizam denmektedir. 

 Bu sistem aslında vergi toplanması sistemidir. Bu vergileri kişilerden toplamayı üstlenen kişilere ise mültezim denmektedir. Günümüzdeki karşılığına benzetme yapmak gerekirse mültezim günümüzde müteahhit olarak bilinmektedir. 

 Osmanlı toprak sisteminde açık arttırma yöntemiyle belirli olan eyaletler kiraya verilirdi. Bu kira verme işlemi iltizam olarak isimlendirilmektedir. Elbette ki iltizam görevini bazı kişiler üstlenmektedir. İltizam sahibi olan kişiler de mültezim olarak adlandırılmaktadır. Bu yöntem sayesinde elde edilmiş olan paralar da doğrudan devlet kasasına girmektedir. 

  Mültezim ve İltizam Sistemleri Arasındaki Farklar Ve Benzerlikler 

 Mültezim ve iltizam sistemleri arasındaki fark ve benzerlikleri aşağıda şöyle sıraladık: 

İltizam bir vergi toplama yöntemini ifade ederken mültezim de bu vergiyi toplayan kişiyi ifade etmektedir. 

İltizam sistemi mültezim kişisi olamadan ayrı düşünülmemektedir. 

Arasındaki fark ise iltizam bir sistem bu sistemden sorumlu mültezim ise bir kişidir. 

Mültezim ve iltizam birbirleriyle bağlantılı fakat farklı anlamları olan iki terim sözcüğüdür. 

İltizam Osmanlı döneminde kullanılan bir sistemdir. Mültezim de Osmanlı döneminde kullanılan bu sistem içerisinde yer alan görevli kişilerdir. Günümüzde mültezim görevini müteahhitler yapmaktadır. 

Osmanlı döneminde de kamu hizmetlerinin verilebilmesi için finansal kaynaklara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu finansal kaynağın en önemli kamu bütçesini ise toplanan vergiler oluşturmaktadır. Osmanlı döneminde vergi toplama sistemleri çeşitli dönemlere ayrılmıştır. Bu dönemlerden geçiş yapılarak yeni sistemlerle bütçeler oluşturulmaktadır. 

 İltizam sistemi de tımar sisteminden sonra gelen bir vergi toplama yöntemi olmuştur. Toprağa dayalı olan bu sistem asker temini, eğitim, savaş maliyeti gibi giderleri karşılamıştır. 

 Tımar sisteminde vergiler aynı olacak şekilde toplanmaktaydı. Bu sistem bu yüzde yetersiz gelmiş ve ihtiyaçları karşılayamamıştır. Bu yüzden sistem geliştirilmiş ve iltizam sistemi esas alınmıştır. 

 Bu vergilenme usulü çağın koşullarına göre geliştirilmiş, iktisadi sorunlara çözüm üretebilmek amacıyla kullanılmıştır. 

 İltizam sisteminde esas alınan Osmanlı döneminde aslında devlete ait olan vergi gelirinin belirli bir yıllık bedel karşılığında özel bir şahsın üzerine devir almasıdır. 

 Doğal olarak iltizam sistemi üzerine alma, taraf tutma, gerekli sayma anlamlarını da ifade etmektedir. Çünkü iltizam sistemi devlete ait olan gelirin özel bir şahsa verilmesini ifade etmektedir. Böylece devletin acil nakit ihtiyacı giderilmiştir. 

 Vergi tahsili yapılmıştır. Bu vergi tahsilinin ardından ortaya bir meblağ çıkmıştır. Bu meblağ o vergi kaynağından çıkarılmadan kullanılmıştır. Bu yüzden iltizam sistemi tımar sisteminden daha avantajlı hale gelmiştir. İltizam sisteminde yer alan vergi tahsilinin yapılmasından sorumlu olan kişi ise mültezim kişisidir. 

 Mültezim kişileri, açık artırmaya konu edilen mülkleri tahmini olarak gelir, kar ve masraflara göre değerlendirir ve onlara kıymet biçer. Sonrasında mültezim kişileri devlete yıllık olarak ödeyebilecekleri miktara göre teklif sunar. Devlette yer alan hazine ise bu tekliflerden en yüksek olanı seçer. Böylece 1 yıl ile 3 yıl arasında vergilendirme hakkını devretmiş olur. 

 Mültezim kişisi de bu süre içerisinde kendisine sağlanan adli, mali ve idari kolaylıklardan faydalanabilir. Bu süre içerisinde bu sınırlar çerçevesinde hareket ederek mültezim işini yerine getirir.